۳ آلترناتیو ایران در صورت آغاز مذاکرات داریم/ مشکل اصلی ما با آمریکاست

کوروش احمدی دیپلمات پیشین در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا،  در رابطه با ارزیابی خود از صحبت‌های اخیر وزیر امور خارجه کشورمان مبنی بر قصد مذاکره و رسیدن به یک توافق جامع، همچنین آغاز دور جدید گفت‌وگوهای معاونان سیاسی ایران و اروپا در ۲۴ دیماه سال جاری گفت: صحبت‌های آقای عراقچی حاکی از اعلام آمادگی ایران برای مذاکره‌ است، ولی تا به حال ایشان مشخص نکرده است که چه نوع مذاکره‌ای مدنظر است. جزئیات این موضوع مهم است. بنابراین عرض من این است که اعلام آمادگی برای مذاکره خوب است، لیکن کافی نیست. 

در دولت سیزدهم در مورد مسائل هسته‌ای تقریباً توافقی حاصل شد ولی به دلایل مختلف هرگز نهایی نشد

وی ادامه داد: ایران از سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ تا این اواخر با آمریکا به اشکال مختلف مذاکره کرده است. یک زمانی مذاکره مستقیم و رو در رو در سطح وزرای خارجه بود. سپس در دوران ترامپ، ایران ۱۵ ماه اول حاضر به مذاکره نشد. ترامپ دنبال مذاکره برای اصلاح برجام بود. ایران حاضر به مذاکره نشد تا مشخص شود، تیم مدنظر ترامپ از چه اصلاحاتی صحبت می‌کند. بعد از خروج ترامپ از برجام، دیگر مذاکره‌ای انجام نشد. بعد از ترور شهید سلیمانی نیز همه چیز به کما رفت. در اواخر دولت دوازدهم و در دولت سیزدهم، مذاکره غیرمستقیم ایران با ۴+۱ انجام شد و نه با آمریکا یعنی در یک مقطع حتی مذاکره غیرمستقیم با آمریکا هم نداشتیم و فرض بر این بود که ۴+۱ مطالبی را که از ایران می‌شنوند، به آمریکا منتقل می‌کنند. در دوره دولت سیزدهم، مذاکره غیرمستقیم انجام شد عمدتاً درباره برجام و برخی موضوعات دیگر هم به آن اضافه شد. در مورد  مسائل هسته‌ای توافقی هم تقریباً حاصل شد، ولی به دلایل مختلف هرگز نهایی نشد.

خوب است که آماده مذاکره باشیم اما هنوز نظر و موضع ما مشخص نیست

این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل با بیان اینکه مسئله مهم این است که چه نوع مذاکره‌ای باید مدنظر باشد، عنوان کرد: الان آلترناتیوهایی که داریم، یکی این است که یک مذاکره غیرمستقیم به همان سنت دولت سیزدهم داشته باشیم یا اینکه مذاکره مستقیم در مورد برجام و مسائل هسته‌ای با آمریکا داشته باشیم به همان سبکی که در ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ انجام می‌شد. یک حالت دیگر هم این است که مذاکرات مستقیم و جامع راجع به همه موضوعات صورت گیرد. لذا وقتی ما می‌گوییم آماده مذاکره هستیم و همیشه آماده مذاکره بوده‌ایم، این خیلی خوب است، منتها کافی نیست و روشن نمی‌کند که نظر و موضع ما چیست. 

مشکلات‌ ما با آمریکا محدود به تحریم‌ها نیست، بلکه طیف وسیعی از مشکلات داریم

احمدی در خصوص جزئیات مباحثی که باید در جریان مذاکرات درباره آن‌ها صحبت شود و آنچه غربی‌ها از ما انتظار دارند، بیان کرد:  معمول روابط بین کشورها این است که با هم مذاکره می‌کنند بدون اینکه از قبل مشخص کرده باشند که راجع به چه چیزی باید مذاکره کنند یا نباید مذاکره کنند. طرفین می‌نشینند و صحبت می‌کنند، نگرانی‌های خود را مطرح می‌کنند، مشکلات و خواسته‌های خود را بیان می‌کنند.  در ارتباط با مواردی که مطرح می‌شود، ممکن است کار پیش برود یا نرود. لازم نیست واقعاً ما از قبل مشخص کنیم که به طور دقیق درباره چه چیزی حاضریم مذاکره کنیم و برای چه چیزی حاضر نیستیم مذاکره کنیم. دو طرف که همدیگر را می‌بینند، معمول است که نگرانی‌های خود را مطرح می‌کنند. حالا در بعضی موارد، کار پیش نمی‌رود که طبعا بستگی به سیاست کشورها و مواضع آنها دارد. رویکرد باید این‌گونه باشد که بگوییم حاضریم مذاکره کنیم. بدون پیش شرط برای مذاکره و  بدون تعیین اینکه چه چیزی در مذاکرات مطرح شود یا چه چیزی مطرح نشود. آنها مشکلاتشان را می‌گویند، ما هم می‌گوییم مشکلاتمان چیست. مشکلات‌ ما با آمریکا محدود به تحریم‌ها نیست، بلکه طیف وسیعی از مشکلات داریم. در نتیجه، اگر محدود به هسته‌ای باشد، آن‌وقت ما هم نمی‌توانیم بقیه مشکلاتی را که با آمریکا داریم، مطرح کنیم.

موقعیت ضعیف و قوی مانع از مذاکره نیست

این دیپلمات سابق وزرات امور خارجه در خصوص شکلی که مذاکرات ایران و غرب خواهد داشت، گفت: به هر حال، این‌ها بستگی به تحلیل دارد. تحلیل برخی از افراد این است که ما در موقعیت قوی هستیم، در حالی که تحلیل برخی دیگر متفاوت است. اما موقعیت ضعیف و قوی مانع از مذاکره نیست. مذاکره انجام می‌شود. اگر فرض کنیم که ما امروز نسبت به چند سال پیش در موضع ضعیف‌تری هستیم، در آن صورت می‌توانیم خواسته‌های طرف مقابل را قبول نکنیم. در چنین صورتی حاصل تماس و مذاکره این می‌شود که طرفین با هم آشنایی پیدا می‌کنند و از خواسته‌ها و نگرانی‌های یکدیگر مطلع می‌شوند. همچنین هر طرف درجه انعطاف طرف مقابل را متوجه می‌شود و ارزیابی می‌کند که خود در چه حدی می‌تواند انعطاف داشته باشد. این‌ها همه فواید تماس و مذاکره است. بدون مذاکره یا مذاکره از طریق قطر و عمان یا کشورهای دیگر هرگز این اطلاعات جامع حاصل نمی‌شود. دست آخر طرف‌های مذاکره می‌توانند با هم توافق نهایی کنند یا نکنند. می‌توانند در یک بخشی توافق کنند و در یک بخشی توافق نکنند. این الزماً ربطی به اینکه ما دست‌مان قوی است یا نیست، ندارد. 

نفس مذاکره یک چیز عادی است و مشروط به اینکه حتماً نتیجه مشخصی هم در پی داشته باشد، نیست

وی افزود: یک زمانی وقتی دست‌مان قوی است می گوئیم برای چه مذاکره کنیم؟ و وقتی هم که دست‌مان ضعیف است، می‌گوییم حالا که دست‌مان ضعیف است نباید مذاکره کنیم. این در واقع یعنی تعلیق به محال کردن مذاکره.  نفس مذاکره یک چیز عادی است که بین همه کشورها انجام می‌شود و مشروط به اینکه حتماً نتیجه مشخصی هم در پی داشته باشد، نیست. مذاکره حتماً نباید خروجی داشته باشد. طرف‌ها می‌توانند چند ساعت، روزها یا هفته‌ها مذاکره کنند و هیچ خروجی هم نداشته باشند. یک نکته دیگر هم هست و آن اینکه آیا مثل دوره دولت سیزدهم مذاکره احتمالی قرار است همچنان در چارچوب ۴+۱ و ایران انجام شود یا اینکه ایران می‌خواهد ۴+۱ را به هم بزند؟ یا اینکه آیا اروپایی‌ها حاضرند در قالب ۴+۱ که روسیه هم پشت میز نشسته باشد، مذاکره کنند یا دیگر حاضر نیستند روسیه را دور میز ببینند؟ یا اینکه آیا ایران می‌خواهد، تک به تک با آمریکا مذاکره کند. 

اروپایی‌ها می‌خواستند که در برجام بمانند ولی شرکت‌های بین المللی نمی‌خواستند بازار آمریکا را از دست بدهند

وی در پاسخ به این پرسش که آیا ادامه گفت‌وگوها با اروپا در سطح معاونین سیاسی به یک توافق جامع منجر خواهد شد و آمریکا هم در آن حضور خواهد یافت، تاکید کرد: مشکل تحریم از ناحیه آمریکا است و شرکت‌ها و بانک‌های بین‌المللی هم مجبورند این تحریم‌ها را رعایت کنند. در دوره ترامپ مشخص شد که به لحاظ سیاسی، دولت‌های اروپایی مخالف خروج آمریکا از برجام بودند و موافق ماندن در برجام بودند، ولی شرکت‌های بین‌المللی و بانک‌های بین‌المللی اروپایی نمی‌توانستند با ایران کار کنند، زیرا بازار آمریکا را از دست می‌دادند. در حقیقت این شرکت ها و بانکها و مجامع عمومی آنها حاضر به همکاری با ایران نبودند.

مشکل اصلی ما با آمریکاست

احمدی خاطرنشان کرد: حالا مسئله این است که مشکل اصلی ما با آمریکاست. ما مشکلات خاص خود را با اروپایی‌ها داریم، مانند جنگ اوکراین و ادعاهایی که آن‌ها در مورد ارسال موشک و پهپاد به روسیه دارند، اما مشکل اصلی ما با آمریکا است. البته مذاکره با اروپا خوب و لازم است و قطعا بسیار مفید است، زیرا طرفین همدیگر را می‌بینند، اطلاعات و نظرات خود را تبادل می‌کنند و از مواضع یکدیگر مطلع می‌شوند.  و ممکن است یخ بین دو طرف قدری آب شود. ولی اصل مشکل ما مشکلی است که با آمریکا داریم.

انتهای پیام/