کارنامه ۷۰ ساله ژاله علو در ۷ سکانس

ژاله علو، هنرمند باسابقه تئاتر، سینما، رادیو و تلویزیون درسن ۹۷ سالگی درگذشت. این هنرمند روز گذشته در یکی از بیمارستان‌های تهران از دنیا رفت. ژاله علو از ابتدای شکل گیری سینمای ایران پس از ۱۱ سال سکوت، در سال ۱۳۲۷با فیلم آغازگر «طوفان زندگی» فعالیت بازیگری اش در سینمای ایران را آغاز کرد و آخرین بار هم سال ۱۳۹۸ در فیلم «فصل ماهی سفید» جلوی دوربین رفت. علو در طول سال‌های فعالیت خود در مجموعه‌های تلویزیونی گوناگونی به ایفای نقش پرداخت و بازی در مجموعه «روزی روزگاری» و فیلم سینمایی «مهمان مامان» در ذهن تماشاگران ماندگار است.

گویندگی و صداپیشگی از جمله دیگر فعالیت‌های هنری این هنرمند بود.

سکانس اول: سلام سینما

سینمای ایران پس از تلاش‌های آغازگرانی، چون سپنتا و آوانسیان، به دلیل شکست‌های پی در پی، ۱۱ سال به سکوت فرو رفته بود. سال ۱۳۲۷ دکتر اسماعیل کوشان با تأسیس میترا فیلم، دوره دوم تولید فیلم در ایران را آغاز کرد. «طوفان زندگی» به کارگردانی علی دریابیگی اولین محصول میترا فیلم بود که ژاله علو ۲۱ ساله هم در کنار هنرپیشه هایی، چون مهراقدس خواجه‌نوری آنیا آوشید، زینت مؤدب، فرهاد معتمدی، رقیه چهره‌آزاد و حسین امیرفضلی از جمله بازیگرانش بود. علو همان سال در فیلم «زندانی امیر» (۱۳۲۷) نیز حاضر شد. میترا فیلم تعطیل و به جایش پارس فیلم تاسیس شده بود و اسماعیل کوشان فیلم پشت فیلم تولید می‌کرد و ژاله علو هم بازیگر زن ثابت این فیلم‌ها بود؛ «واریته بهاری» (۱۳۲۸)، «افسونگر» (۱۳۳۱) و «آغا محمد خان قاجار» (۱۳۳۳) که این آخری توسط نصرت الله محتشم کارگردانی شد که بعد‌ها با ژاله علو ازدواج کرد. در دهه سی شمسی، علو پای ثابت فیلم‌های تاریخی پارس فیلم بود و خیلی زود به هنرپیشه نقش اول فیلم‌ها تبدیل شد. «ماجرای زندگی «(۱۳۳۳)، «عروس دجله» (۱۳۳۳)، یعقوب لیث صفاری (۱۳۳۶)، «طلسم شکسته» (۱۳۳۷) و «» بی ستاره ها» (۱۳۳۸) محصول دوران پرکاری علو در سینمای فارسی بودند.

سکانس دوم: روز‌های رادیو

رادیو در سال‌های جوانی ژاله علو، مهم‌ترین رسانه جمعی مردم بود. علو از هفت سالگی با شروع مدرسه با اشعار حافظ، سعدی و شاهنامه آشنا شد. او از دانشسرای مقدماتی مستقیما وارد رادیو شد و اعلام برنامه می‌کرد. علو با «داستان شب» به پای ثابت نمایش رادیویی تبدیل شد. او از سال ۲۷۱۳به طور جدی‌تری کار خود را در رادیو ادامه داد. گویندگی و صداپیشگی در نمایش‌های رادیویی، یکی از مهم‌ترین دل‌مشغولی‌های این هنرمند بود. او در سال‌هایی که چهره محبوب و پرکار سینمای فارسی بود هم حضورش را در رادیو حفظ کرد و در نهایت هم یک سال پس از پیروزی انقلاب از رادیو بازنشسته شد.

سکانس سوم؛ بازگشت به سینما با نقش‌های مادرانه

از اوایل دهه چهل، با تغییر فضای سینما، حضور علو در فیلم‌ها کمرنگ شد و وقتی از اواخر دهه چهل با سینما آشتی کرد بیشتر در نقش‌های مادرانه ظاهر شد. یکی از نقش‌های به یاد مانده اش از آن سال‌ها در همکاری با علی حاتمی در فیلم «طوقی» (۱۳۴۹) رقم خورد و یک سال بعد با مسعود کیمیایی در فیلم «داش آکل» (۱۳۵۰) همکاری کرد. دو نقش آفرینی در دو فیلم مهم آن سال ها، ژاله علو را در نقش مادر تثبیت کرد.

سکانس چهارم؛ روزگار تئاتر

ژاله علو در همان روز‌هایی که جلوی دوربین سینما می‌رفت و گویندگی رادیو می‌کرد فعالیت تئاتری هم داشت. در دهه سی او از چهره‌های مهم تئاتر ایران بود و در دهه چهل هم که از سینما فاصله گرفت، در عرصه نمایش فعال بود. در سال‌های پس از کودتای ۲۸ مرداد، ژاله علو یکی از چهره‌های موثر تئاتر ایران محسوب می‌شد. از نمایش هایش می‌توان به این‌ها اشاره کرد: «در سایه حرم»، «دزد ناشی»، «سرباز وفادار»، «شعله»، «تلافی»، «توپاز» و «رقص زمین».

سکانس پنجم: دوبلور ستاره‌ها

دوبله ایران در دهه چهل دوران طلایی‌ای داشت و علو از چهره‌های مهم این عرصه بود. او جای ستاره هایی، چون سوفیا لورن، سوزان هیوارد، مورین اوهارا، جینا لولو بریجیدا، دوریس دی، کتی جرالدو، آوا گاردنر، جون کرافورد، ریثا هیورث و باربارا استانویک صحبت کرد. صدای گرم و رسای علو با انعطافی که او به ضرورت نقش‌ها به بیانش می‌بخشید، او را به چهره محبوب استودیو‌های دوبله تبدیل کرده بود.

سکانس ششم: مدیر دوبلاژ ماندگار

از دهه شصت وقتی علو از رادیو بازنشسته شد، مدیر دوبلاژی به یکی از دغدغه هایش تبدیل شد. به خصوص در کار‌های مربوط به کودکان و کارتون‌های خاطره انگیزی که ژاله علو مدیریت دوبله شأن را عهده دار شد. از کارتون‌های والت دیزنی، چون «سفید برفی و هفت کوتوله» و «گربه‌های اشرافی» تا سریال‌های کارتونی، چون «سرندپیتی»، «دهکده حیوانات» و «پت پستچی». اوج فعالیت علو در دهه شصت، اما مدیریت دوبلاژ سریال «سال‌های دور از خانه» بود. سریالی که با هنر ژاله علو در ایران گل کرد و زمان پخشش خیابان‌ها را خلوت و همه را پای تلویزیون نشاند.

سکانس هفتم؛ میم مثل مادر

چه در فیلم‌های دهه‌های شصت و هفتاد و چه در سریال ها، چهره ژاله علو را با نقش‌های مادرانه به خاطر سپردیم. میان نقش هایش در فیلم‌ها و سریال‌های پس از انقلاب، با فاصله نقشش در سریال «روزی روزگاری» در یاد‌ها ماند. نقش خاله لیلا در سریال خاطره انگیز امرالله احمدجو، به خصوص در مواجهه با خسرو شکیبایی، اوج هنر بازیگری ژاله علو، در سال‌های پس از انقلاب را به نمایش گذاشت. موفقیت این نقش باعث شد تا علو در سریال بعدی احمدجو، «تفنگ سرپر» نیز نقش مهمی ایفا کند. هرچند این سریال چنان که باید دیده نشد. علو در دهه‌های هفتاد و هشتاد به صورت ادواری فیلم و سریال بازی می‌کرد و به صداپیشگی می‌پرداخت. در فیلم «سلطان» (۱۳۷۵) با تحکم مثال زدنی نشانه‌ای از اشرافیت سنتی را متبلور ساخت و از نقش‌های اغلب مهربانانه آن سال هایش فاصله گرفت. علو آخرین بار در سال ۱۳۹۸ جلوی دوربین سینما رفت و در این سال‌ها گرچه فعالیت چشمگیری نداشت ولی همیشه با نقش‌های مادرانه و مهربانانه اش به خاطر آورده می‌شد. از جمله هنرمندانی بود که به مفهوم تداوم در کار هنری مصداق می‌بخشید و یاد و خاطره اش مانا خواهد بود.

تابلوی افتخارات

چهره ماندگار هنر ایران

تندیس افتخار برای یک عمر فعالیت سینمایی از سوی خانهٔ سینمای ایران (۱۳۸۲)

تقدیرنامه برای یک عمر فعالیت هنری و تأثیر فرهنگی از انجمن بازیگران سینمای ایران

لوح تقدیر به عنوان کارگردان برتر از ششمین جشنوارهٔ بین‌المللی برنامه‌های رادیویی

لوح تقدیر و جایزهٔ بهترین کارگردانی برای نمایشنامهٔ رادیویی «یک اتفاق ساده» در جشنوارهٔ بین‌المللی برنامه‌های رادیویی (۱۳۸۵)

معرفی به عنوان چهرهٔ ماندگار (۱۳۸۹)

لوح تقدیر و هدیهٔ کمیسیون ملی یونسکو در ایران به پاس یک عمر فعالیت هنری.