به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، در دهه‌های اخیر، تغییرات اقلیمی به‌عنوان مهم‌ترین چالش زیست‌محیطی جهان شناخته شده است. افزایش دما، کاهش بارندگی، خشکسالی‌های طولانی و سیلاب‌های ناگهانی زندگی شهری را تحت تأثیر قرار داده‌اند. شهرها به‌دلیل تراکم بالای جمعیت، مصرف انرژی زیاد، استفاده گسترده از آسفالت و بتن و کمبود فضای سبز، بیش از سایر مناطق در معرض خطر هستند. پدیده «جزیره گرمایی شهری» که در آن دمای مناطق شهری به‌طور قابل توجهی بالاتر از مناطق پیرامونی است، نمونه‌ای بارز از این بحران است. در این میان، بعضی شهرها توانسته‌اند با به‌کارگیری سیاست‌های هوشمندانه و طراحی پایدار، خود را در برابر گرمایش جهانی مقاوم کنند.
واوبان؛ محله‌ای پایدار در قلب فرایبورگ
محله واوبان در شهر فرایبورگ آلمان یکی از شناخته‌شده‌ترین نمونه‌های بازآفرینی شهری پایدار در جهان است. این محله در زمین‌های یک پادگان قدیمی ارتش ساخته شد و از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۶ به‌تدریج توسعه پیدا کرد. مساحت کل واوبان حدود ۴۱ هکتار است و امروز بیش از پنج هزار نفر در آن زندگی می‌کنند. آنچه واوبان را متمایز می‌کند، ترکیب هوشمندانه طراحی شهری پایدار، مشارکت اجتماعی گسترده و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است که این محله را به الگویی جهانی در مقابله با گرمایش شهری و تغییرات اقلیمی تبدیل کرده است.
یکی از ویژگی‌های شاخص واوبان، سیاست «زندگی بدون خودرو» است. خیابان‌های این محله به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که استفاده از خودروی شخصی غیرممکن یا بسیار محدود باشد. ساکنان یا خودرو ندارند یا اگر داشته باشند باید آن را در پارکینگ‌های مشترک خارج از محله نگهداری کنند. این سیاست موجب شده است ترافیک و آلودگی هوا به حداقل برسد و فضای خیابان‌ها به مسیرهای دوچرخه، پیاده‌راه‌ها و فضاهای سبز اختصاص پیدا کند.
واوبان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اجتماعات خورشیدی اروپا با اقتصاد سبز شناخته می‌شود. بسیاری از ساختمان‌های این محله «خانه‌های انرژی مثبت» هستند که بیش از مصرف خود برق تولید می‌کنند و مازاد آن را به شبکه شهری بازمی‌گردانند. پروژه شاخص «کشتی خورشیدی» نمونه‌ای از این رویکرد است. در این پروژه مجموعه‌ای از ساختمان‌های تجاری و مسکونی با پنل‌های خورشیدی بزرگ پوشیده شده‌اند و نه‌تنها نیاز انرژی خود را تأمین می‌کنند بلکه درآمد اقتصادی از فروش برق مازاد نیز دارند. ساختمان‌ها سالانه صدها هزار کیلووات‌ساعت برق پاک تولید می‌کنند و سهم قابل توجهی در کاهش وابستگی شهر به سوخت‌های فسیلی دارند.
کل پروژه واوبان با هزینه‌ای در حدود ۲۰ میلیون یورو اجرا شد. بخش قابل توجهی از این هزینه‌ها توسط گروه‌های مشارکتی شهروندان تأمین شد که در آلمان به «Baugruppen» معروف است. در این مدل، مردم خودشان در قالب تعاونی‌ها سرمایه‌گذاری کردند و خانه‌ها را ساختند. مشارکت اجتماعی نه‌تنها هزینه‌ها را کاهش داد بلکه حس تعلق و مسئولیت‌پذیری نسبت به محله را افزایش داد. واوبان توانسته حدود ۶۰۰ شغل پایدار در حوزه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، خدمات محلی و ساخت‌وساز سبز ایجاد کند.
انتشار دی‌اکسیدکربن در واوبان به‌طور قابل توجهی کمتر از میانگین شهری است و مصرف انرژی در ساختمان‌ها تا ۷۰ درصد کاهش یافته است. ارزش املاک در این محله نیز به‌طور چشمگیری افزایش پیدا کرده است. محله‌ای که پیش‌تر یک پادگان متروکه بود، امروز یکی از گران‌ترین و محبوب‌ترین مناطق فرایبورگ است. این افزایش ارزش املاک نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پایدار می‌تواند همزمان هم بحران گرمایش جهانی را کاهش دهد و هم فرصت‌های اقتصادی جدید ایجاد کند. واوبان امروز به‌عنوان یک «آزمایشگاه زنده» برای شهرهای پایدار شناخته می‌شود. این محله ثابت کرده است که اقتصاد سبز شهری یک مفهوم انتزاعی نیست، بلکه در عمل می‌تواند همزمان به محیط زیست و اقتصاد محلی سود برساند.
توکیو؛ هوش مصنوعی در خدمت تاب‌آوری شهر
توکیو به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کلان‌شهرهای جهان با جمعیتی بیش از ۳۰ میلیون نفر، چالش‌های جدی در زمینه گرمایش و سیلاب دارد. دولت شهری توکیو در سال‌های اخیر پروژه‌های گسترده‌ای برای استفاده از فناوری‌های هوشمند در مدیریت اقلیمی اجرا کرده است. یکی از مهم‌ترین پروژه‌ها، سیستم پیش‌بینی سطح آب بر پایه هوش مصنوعی است که داده‌های مربوط به جزرومد و شرایط آب‌وهوایی را پردازش می‌کند و می‌تواند تغییرات سطح آب را تا ۱۵ ساعت پیش از وقوع پیش‌بینی کند. این قابلیت به مدیریت سدها، ایستگاه‌های پمپاژ و دروازه‌های سیلاب کمک می‌کند و خطر آب‌گرفتگی در مناطق ساحلی را کاهش می‌دهد. حدود ۱.۵ میلیون نفر در مناطقی زندگی می‌کنند که بدون این زیرساخت‌ها در معرض سیلاب‌های ناشی از هر جزر و مد قرار می‌گرفتند و استفاده از این سیستم پیش‌بینی هوش مصنوعی خطر را به‌طور چشمگیری کاهش داده است.
این سیستم بخشی از مجموعه گسترده اقدامات توکیو در حوزه مدیریت اقلیمی است. ترکیب سیستم با پروژه تونل‌های زیرزمینی ذخیره‌سازی آب به شهر کمک کرده است میلیون‌ها مترمکعب آب باران و سیلاب را در مخازن عظیم ذخیره کند و سپس به‌طور کنترل‌شده به رودخانه‌ها منتقل کند. این زیرساخت نه‌تنها جان هزاران نفر را نجات داده بلکه به اقتصاد شهری نیز کمک کرده است؛ خسارت‌های ناشی از سیلاب در مناطق پرجمعیت به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرده و ارزش املاک در این مناطق پایدار مانده است.
افزون بر اقدامات زیرساختی، توکیو پروژه «بام خنک» را اجرا کرده است که در آن پشت‌بام‌ها با رنگ سفید یا پوشش‌های بازتاب‌دهنده ویژه پوشانده می‌شوند تا نور خورشید را منعکس کنند و دمای ساختمان‌ها کاهش پیدا کند. این پوشش‌ها ضریب بازتاب حرارتی بالاتری دارند؛ به‌طور معمول بین ۰.۷ تا ۰.۸ در مقایسه با پشت‌بام‌های تیره که ضریب بازتابی آنها کمتر از ۰.۲ است. همین تفاوت موجب می‌شود دمای سطح پشت‌بام ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد کمتر شود.
نتایج مطالعات شهری در توکیو نشان می‌دهند که اجرای این پروژه توانسته است مصرف انرژی برای سرمایش ساختمان‌ها را به‌طور متوسط ۱۵ تا ۲۰ درصد کاهش دهد. در مقیاس کلان، این کاهش مصرف انرژی منجر به کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن به میزان هزاران تن در سال شده و اثر جزیره گرمایی شهری را در مناطق پرتراکم تا دو درجه سانتی‌گراد پایین آورده است.
در کنار این اقدام ساده اما مؤثر، ساختمان‌های لوکس و مدرن توکیو به‌عنوان آزمایشگاه‌های فناوری هوشمند عمل می‌کنند. این ساختمان‌ها مجهز به سنسورهای اینترنت اشیا هستند که داده‌های لحظه‌ای درباره مصرف برق، آب، دما و کیفیت هوا جمع‌آوری می‌کنند. سیستم‌های مدیریت انرژی هوشمند این داده‌ها را تحلیل می‌کنند و بهینه‌سازی مصرف را به‌صورت خودکار انجام می‌دهند.
برای مثال، در برج‌های اداری بزرگ، این سیستم‌ها توانسته‌اند مصرف برق را تا ۳۰ درصد کاهش دهند و هزینه‌های عملیاتی سالانه را میلیون‌ها دلار پایین بیاورند، همچنین استفاده از این فناوری‌ها موجب شده است الگوهای مصرف انرژی در سطح شهر شفاف‌تر شود و مدیران شهری بتوانند برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای مدیریت منابع و کاهش انتشار کربن داشته باشند.
ترکیب پروژه بام خنک با ساختمان‌های هوشمند مجهز به اینترنت اشیا و سیستم‌های مدیریت انرژی، توکیو را به یکی از پیشرفته‌ترین کلان‌شهرهای جهان در زمینه مقابله با گرمایش و تغییرات اقلیمی تبدیل کرده است. نسبت به دو دهه پیش، تاب‌آوری بیشتری در برابر موج‌های گرما و بحران‌های اقلیمی دارند. از نظر اجتماعی نیز توکیو توانسته است مشارکت شهروندان را در پروژه‌های اقلیمی جلب کند. برنامه‌های آموزشی و کمپین‌های عمومی مردم را تشویق می‌کنند تا در کاهش مصرف انرژی و استفاده از فناوری‌های پایدار نقش داشته باشند. این اقدامات به کاهش مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک کرده و کیفیت زندگی شهروندان را ارتقا داده‌اند؛ به‌گونه‌ای که مناطق مرکزی توکیو امروز نسبت به دو دهه پیش، تاب‌آوری بیشتری در برابر بحران‌های اقلیمی دارند.
دبی؛ پارک خورشیدی محمد بن راشد
دبی به‌عنوان شهری در قلب بیابان با چالش‌های جدی ناشی از گرمایش جهانی از جمله دمای بالا، کمبود منابع آب شیرین، رشد سریع شهری و خطر افزایش سطح دریا روبه‌روست. این شهر در سال‌های اخیر مجموعه‌ای از پروژه‌های بزرگ را برای مقابله با این بحران آغاز کرده است و تلاش می‌کند تصویر خود را از یک شهر وابسته به نفت، به شهری پایدار و مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی تغییر دهد. یکی از مهم‌ترین پروژه‌های دبی در این مسیر، پارک خورشیدی محمد بن راشد است که به‌عنوان بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی تک‌سایتی جهان شناخته می‌شود.
این نیروگاه با ظرفیت پیش‌بینی‌شده پنج گیگاوات تا سال ۲۰۳۰، بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی تک‌سایتی جهان محسوب می‌شود. این پروژه بخشی از «استراتژی انرژی پاک دبی» است که هدف آن تأمین ۷۵ درصد انرژی شهر از منابع تجدیدپذیر تا سال ۲۰۵۰ است. پارک خورشیدی محمد بن راشد در چندین فاز ساخته می‌شود و از فناوری‌های متنوعی از پنل‌های خورشیدی فتوولتائیک گرفته تا سیستم‌های حرارتی متمرکز بهره می‌برد که توانایی ذخیره‌سازی انرژی و استفاده در ساعات شب را دارند.
این پارک خورشیدی تأثیرات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای برای دبی به دنبال دارد. از یک سو، هزاران شغل جدید در حوزه انرژی پاک ایجاد می‌شود و از سوی دیگر، هزینه‌های تولید برق کاهش پیدا می‌کند. دبی با این پروژه توانسته است جایگاه خود را در میان شهرهای پیشروی جهان در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر تثبیت کند. برای شهری که در منطقه‌ای گرم و خشک قرار دارد، این سرمایه‌گذاری هنگفت یک انتخاب هوشمندانه و یک ضرورت حیاتی برای مقابله با گرمایش جهانی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است.
افزون بر انرژی، دبی در زمینه مدیریت آب و زیرساخت‌های سبز نیز اقدامات مهمی انجام داده است. این شهر از دهه پیش برنامه بازیافت آب را آغاز کرده و امروز توانسته است به نرخ ۹۰ درصدی استفاده مجدد از آب‌های تصفیه‌شده دست پیدا کند. آب بازیافتی به‌طور عمده برای آبیاری فضای سبز شهری و مصارف صنعتی به کار می‌رود و هدف‌گذاری شده است که تا سال ۲۰۳۰ این نرخ به صد درصد برسد.
سیستم‌های هوشمند بازیافت و نمک‌زدایی آب، همراه با پروژه‌های فضای سبز شهری، به کاهش اثر جزیره گرمایی کمک کرده‌اند. دبی یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان آب نمک‌زدایی‌شده در جهان است. برای کاهش مصرف انرژی در این فرایند، پروژه‌هایی با استفاده از انرژی خورشیدی آغاز شده است که می‌توانند هزینه تولید آب شیرین را تا ۴۰ درصد کاهش دهند. این فناوری‌ها علاوه‌بر کاهش انتشار کربن، امکان تأمین پایدار آب برای جمعیت رو به رشد شهر را فراهم می‌کنند.
شهرداری دبی طی سال‌های اخیر هزاران هکتار فضای سبز جدید ایجاد کرده است. این فضاها نه‌تنها به کاهش اثر جزیره گرمایی کمک می‌کنند بلکه کیفیت هوا را نیز بهبود می‌بخشند. مطالعات نشان داده‌اند که در مناطقی با تراکم فضای سبز، دمای محلی دو تا سه درجه سانتی‌گراد کاهش داشته است.
افزون بر این، دبی در حال توسعه زیرساخت‌های مقاوم در برابر سیلاب و افزایش سطح دریا است تا مناطق ساحلی و اقتصادی حیاتی خود را در برابر تهدیدهای اقلیمی ایمن کند. پروژه‌های عظیمی برای حفاظت از مناطق اقتصادی حیاتی همچون بندر جبل‌علی و مناطق ساحلی گردشگری اجرا شده است که شامل سدهای ساحلی، سیستم‌های پمپاژ هوشمند و کانال‌های انحرافی آب هستند و توانایی مدیریت میلیون‌ها مترمکعب آب در شرایط بحرانی را دارند. این اقدامات نشان می‌دهد چگونه یک کلان‌شهر در قلب بیابان می‌تواند با استفاده از فناوری و برنامه‌ریزی پایدار، تاب‌آوری خود را در برابر گرمایش جهانی افزایش دهد.
