نهمین جشنواره تلویزیونی مستند؛ قابی پرافتخار از «ایران عزیز» و زیباییهای کشور را ترسیم میکند
نهمین جشنواره تلویزیونی مستند یکی از رویدادهای جذاب رسانه ملی است که نقشی بیبدیل در ارتقای آگاهی مخاطبان نسبت به مستند ایفا کرده است.
باشگاه خبرنگاران جوان - نهمین جشنواره تلویزیونی مستند یکی از رویدادهای جذاب رسانه ملی است که نقشی بیبدیل در ارتقای آگاهی مخاطبان نسبت به مستند ایفا کرده است.
این جشنواره با تمرکز بر مستندهای تلویزیونی که همواره جزو پرمخاطبترین برنامههای تلویزیون بوده، توانسته جمع چشمگیری از مردم و فیلمسازان را با خود همراه کند. افزونبر این، جشنواره بهعنوان بستری حیاتی برای کشف و معرفی استعدادهای نوظهور عمل میکند؛ جوانان مستندساز فرصت مییابند تا با ارائه آثار خلاقانه، ظرفیتهای فنی و هنریشان را به عموم مخاطبان معرفی کنند و مسیر حرفهای خود را هموار سازند. به مناسبت برگزاری این جشنواره، با دو تن از اعضای شورای سیاستگذاری و دو مستندساز شرکتکننده گفتوگو کردهایم تا نگاهی عمیقتر به اهداف و دستاوردهای جشنواره بیفکنیم.
جشنواره مستند؛ رویدادی بهروز و پرمخاطب
محمد شکیبانیا، نویسنده، کارگردان، تهیهکننده سینمای مستند و از اعضای شورای سیاستگذاری نهمین جشنواره تلویزیونی مستند درباره این دوره از رقابتها و نقشی که در پیشرفت مستندسازی کشور ایفا میکند، توضیح داد: یکی از ویژگیهای مستندهای تلویزیونی بهروز بودن و واکنش سریع نسبت به اتفاقات است. مستندسازان تلویزیونی و سایر گونههای مستند، همواره نسبت به وقایع روز واکنش نشان میدهند و طبیعی بود که در سیاستگذاریهای نهمین دوره از جشنواره تلویزیونی مستند به تجربه جنگ تحمیلی ۱۲روزه توجه شود.
وی تصریح کرد: من معتقدم جشنوارهها باید متأثر از زمانه خود باشند و مسائل و موضوعاتی که افکار عمومی را به خود مشغول کردهاند موردتوجه قرار دهند. «ایران عزیز» با همین هدف به جشنواره اضافه شده و قطعاً این بخش میتواند حالوهوای متفاوتی به جشنواره ببخشد و اتفاقاً مسائل مرتبط با دفاع از کشور، ازجمله موضوعاتی است که مخاطب تلویزیون دوست دارد بیشتر در معرض محتواهای مرتبط با آن قرار بگیرد.
شکیبانیا درباره تأثیر عدم حضور مستندسازان خارجی در جشنواره به دلیل صادر نشدن ویزا پس از جنگ ۱۲روزه نیز تصریح کرد: جشنواره تلویزیونی مستند همواره روی مستندهای داخلی تمرکز داشته است و سازمان صداوسیما نیز رویدادهای بینالمللی متعددی دارد. مانند جشنواره بینالمللی «صبح» که در این دوره با استقبال بسیار ویژه از سوی فعالان رسانهای خارجی مواجه شد و حتی پس از جنگ تحمیلی ۱۲روزه نیز حضور و رفتوآمد خبرنگاران و مستندسازان خارجی ادامه پیدا کرد؛ بنابراین به نظرم عدم حضور مستندسازان خارجی در این دوره از جشنواره، در جایگاه و تعاملات بینالمللی رسانه ملی و کلیت جشنواره تغییری ایجاد نکرده است.
تهیهکننده «فیلم ناتمامیبرای دخترم سمیه» درخصوص تأثیر جشنواره تلویزیونی مستند در رشد مستندسازی کشور نیز اضافه کرد: این جشنواره برای مخاطبان تلویزیون جایگاهی مشخص دارد. جشنواره تلویزیونی مستند بهلحاظ تعداد مخاطب، پرمخاطبترین جشنواره کشور است و همین نکته امتیازی ویژه به جشنواره میدهد. برخی جشنوارههای مستند صرفاً مخاطبان خاص را هدف قرار میدهند، اما جشنواره تلویزیونی مستند بومی است، چراکه از بستر تلویزیون پخش میشود و دیده شدن اثر در چنین سطحی حتماً برای جامعه مستندساز مهم است.
تهیهکننده مستند «زمناکو» با اشاره به سهم مخاطبان در داوری مستندهای این جشنواره نیز اظهار کرد: سینمای مستند باید به مخاطب عمومی توجه داشته باشد. مخاطب حق دارد بازخوردش را نسبت به آثار مستند موردعلاقهاش بیان کند و جشنواره تلویزیونی مستند این امکان را ایجاد کرده تا علاوهبر متخصصان، مردم نیز مستندهای تلویزیونی را دنبال و درخصوص آن اظهارنظر کنند. این نکته بسیار مهم است و میتواند در مسیر کاری مستندسازان و شناخت سلیقه مخاطب اثرگذار باشد.
وی درخصوص پیشبینی خود از بخشی که بیشترین و سختترین رقابت را در جشنواره خواهد داشت، گفت: به نظرم بخش اصلی با موضوع آزاد دامنه رقابت گستردهتری را تجربه میکند. امسال جشنواره بخشهای بسیار متنوعی دارد، اما بخش اصلی همیشه بیش از سایر بخشها موردتوجه قرار میگیرد و بیشترین حضور را در شبکه دارد. پس حتماً استقبال مخاطبان و شرکتکنندگان نسبت به این بخش جدیتر خواهد بود.
پناهِ مستند، تلویزیون است
محمدمهدی خالقی، نویسنده، کارگردان و مستندساز که با «ابرسازههای ایران» در نهمین جشنواره تلویزیونی مستند شرکت کرده است، درخصوص این رویداد و تأثیراتش بر کارنامه کاری مستندسازان تصریح کرد: عمده تولید مستند در ایران و جهان، وابسته به تلویزیون است. درواقع پناهِ مستند، تلویزیون است، ازاینرو جشنواره تلویزیونی مستند برای مستندسازان اهمیت دارد. ازنظر ویژندسازی، دستهبندی و شکل دادن به بخش مستندهای منتخب، بالا رفتن کیفیت تماشاگران و زمانبندی دقیق نمایش فیلمها، اینکه مخاطب میتواند برای دیدن آثار زمانبندی کند، جلوگیری از عرضه فلهای تولیدات و ارزش بخشیدن به مستندها و… جشنواره تلویزیونی مستند اثرگذار است.
وی درباره مستند «ابرسازههای ایران» نیز توضیح داد: برای نخستینبار چنین موضوعی با این ابعاد در یک مستند موردتوجه قرار گرفته است. در شبکههای مستند خارجی مشابه این موضوع آثار مستند ساخته شده، اما در ایران سابقه نداشته است. البته «ابرسازههای ایران» از این منظر که به شکل مجموعهای منسجم طراحی شده و تعداد بالایی از سازهها را هدف قرار داده، در نوع خود منحصربهفرد است.
کارگردان مستند «آقای قصهگو» تأکید کرد: ما هدف مشخصی را در مستند «ابرسازههای ایران» که در گونه آثار مستند راوی پیشرفت هستند، دنبال کردیم. قرار است بهواسطه این اثر به مخاطب اعتمادبهنفس و اطلاعات بهروزی منتقل کنیم. مردم باید در نگاه به آینده علمی، پژوهشی و صنعتی کشور امیدوار باشند. همچنین متخصصان هر حوزه و صنعتی نیز با دیدن این مستند، قوت قلب و انگیزه بیشتری برای تلاش در جهت پیشرفت کشور پیدا میکنند. خالقی با تأکید بر اینکه قضاوت آثار مستند باید با ظرافت و دقت انجام شود، اظهار کرد: در هر فیلم مستندی قضاوت براساس قالب یا محتوا بهتنهایی کافی نیست، بلکه مجموعهای از عوامل شکلدهنده به یک مستند را باید موردتوجه قرار داد. داشتن نگاه جامع و تسلط داوران بسیار مهم است. یک مستند باید ابداعات و خلاقیت خود را نشان دهد و طبیعتاً در شیوه تولید، ساختار و… نیز نوآور باشد. همچنین محتوا و تازگی موضوع مستند و روزآمدی و کاربردی بودن آن نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. وی یادآوری کرد: گاهی مستندی دست روی موضوعی میگذارد که دقیقاً در آن بازه زمانی ارزشمند است و باید به چنین نکاتی در داوری آثار توجه کرد و مستندهایی جایزه دارد که ترکیبی از همه این موارد را در خود جا داده باشند.
در ادامه خالقی ضمن اشاره به اینکه «ایرانِ عزیز» بهعنوان بخشی از نهمین جشنواره تلویزیونی مستند، دریچهای تازه برای توجه به ایران در تولیدات مستند است، گفت: «ابرسازههای ایران» دقیقاً روی کلیدواژه ایرانِ عزیز تأکید میکند و از زاویه پیشرفت در گستره جغرافیایی ایران به کشور پرداخته است. ما برای ساخت این اثر، به حدود ۱۰ استان سفر کردهایم و در تنوع زیستی، اقلیمی، جغرافیایی، فرهنگی و… به روایت پیشرفتهای کشور پرداختهایم.
جشنواره مستند سلیقه مخاطبان را ارتقا میدهد
نفیسه مرشدزاده، نویسنده، روزنامهنگار و از اعضای شورای سیاستگذاری نهمین جشنواره تلویزیونی مستند است. وی درباره ویژگیهای این دوره از جشنواره توضیح داد: عمومیبودن و تماشای خانوادگی مستندها ازطریق تلویزیون، موجب تمایز این رویداد نسبت به سایر جشنوارههای تخصصی مستند مانند جشنواره سینماحقیقت و… شده است.
وی ضمن تأکید بر اینکه جشنواره تلویزیونی مستند مخاطبانی از دورترین روستاها تا کلانشهرها را در برمیگیرد، عنوان کرد: در 9 دورهای که جشنواره طی کرده، توانسته تعریفی تازهتر از مستند تلویزیونی ارائه دهد. اکنون مخاطبان عمومی تلویزیون نیز گونههای مستند را میشناسند و در بسیاری از آثار مستند تلویزیونی شاهد روایت دغدغههای مردمیتر و فراگیرتری هستند. جشنواره تلویزیونی مستند به توسعه این گزارهها کمک کرده و در مواردی که لازم بوده، مسائلی را در قالب مستند نشان داده است که میتواند امید را در دل مخاطبان تقویت کند و به آنها حس زندگی ببخشد.
در ادامه، این عضو شورای سیاستگذاری جشنواره تلویزیونی مستند، درباره نقش داوری مردمی آثار و آرای مخاطبان اظهار کرد: به نظرم داوری مردمی، به نزدیکی بیشتر مخاطب با فیلمهای مستند تلویزیونی کمک کرده است. ازطریق دریافت دیدگاهها و نظرات مخاطب، پنجرهای رو به خواسته آنها گشوده میشود که میتواند حتی حالوهوای شبکه مستند را نیز تغییر دهد. بهطور کلی رسانه ملی، محلی برای ذائقهسازی در مخاطبان است و علاقهمندان به مستند نیز با تماشای آثاری که به جشنواره مستند تلویزیونی راه یافتهاند و بررسی این تولیدات، میتوانند آگاهی و اطلاعات خود را نسبت به فیلم مستند ارتقا دهند.
نویسنده کتاب «رهیده» عنوان کرد: انتخاب شهرستانها برای برگزاری اختتامیه نیز از اتفاقات تازه در این دوره است. هر اتفاق فرهنگی در شهرستانها میتواند به زندگیهای کمهیجان روستاها و شهرهای کوچک معنا ببخشد و انگیزهای برای ورود برخی علاقهمندان به عرصههایی شود که در نقاط کوچک قابل احیاست. مستندسازان جوان شاید با برگزاری اختتامیه یک جشنواره در شهر و روستای خود به تواناییهایشان باور پیدا کنند یا دیدگاهشان نسبت به ایدههای قابل مستندسازی حساس شود. همه این موارد نتیجه عبور از مرکزگرایی و توجه به سایر ظرفیتهای کشور است.
نویسنده «مهمانگاه» با تأکید بر افزایش تعداد جایزههای این دوره از جشنواره تلویزیونی مستند، بیان کرد: افراد برای فعالیت در فضای فرهنگی، به انگیزه نیاز دارند و انگیزه مادی در این دوره سهم مهمی دارد. جوایز در بخشهای متنوع میتواند به گروهها برای مستندهای آتی انگیزه بدهد تا پرتلاش و قویتر ظاهر شوند، ضمن اینکه با جوایز جشنواره، شاید بخش بسیار کمی از سرمایه برای شروع تولیدات جدید را در دست داشته باشند. از سوی دیگر بخشهایی مانند «مستندنگاری» و «گزارش تصویری و خبری» در جشنواره تلویزیونی مستند میتواند پایههای پژوهشی مستندسازی را تقویت کند و موجب تولید آثار قویتر در آینده شود.
نمایش تنلرزه دشمن در «نبردهای فانتوم»
مصطفی شوقی، روزنامهنگار، پژوهشگر، فیلمنامهنویس و کارگردان مستند که با «نبردهای فانتوم» در نهمین جشنواره مستند تلویزیونی حاضر شده، درباره این تجربه گفت: یکی از بخشهای مهمیکه در جشنواره فرصت بروز پیدا کرده، نمایش مجموعهمستندهاست. این اتفاق موجب صنعتی شدن سینمای مستند ایران میشود. سینمای مستند ایران مترقی است. از گذشته تاکنون با تمام فرازوفرودها، سینمای مستند، رکنی بسیار اصیل، پیشرفته و افتخارآفرین بوده و ازاینرو باید گردش مالی و کاری جشنواره رشد پیدا کند. این امر تنها با ارزش دادن به مجموعهمستندها ممکن است.
وی تصریح کرد: زمانی که درخصوص مجموعهمستند صحبت میکنیم درواقع منظور مستندهای سریالی است. این مستندها معمولاً هفت تا ۱۰ قسمت هستند و در یک یا دو فصل ساخته میشوند. چنین تولیداتی سینمای مستند کشور را پویا میکنند و اگر ظرفیتهای تلویزیون به میدان آورده شود و سکوهای نمایش خانگی بهدرستی کمک کنند، گامی اساسی در مسیر صنعتی شدن مستند برداشته میشود. شوقی در ادامه تأکید کرد: مهمترین خاستگاه ساخت و پخش مستند، تلویزیون است. در بسیاری از کشورهای مترقی درزمینه تولید مستند ازجمله ایران، تلویزیون و مستند چنین رابطهای دارند. از سوی دیگر با پیشرفت سکوهای نمایش خانگی همچنان خاستگاه اصلی مستندها، بستر تلویزیون باقی مانده است. در چنین شرایطی سازمان صداوسیما و شبکه مستند میتواند در حوزه تولید و ایجاد شبکهسازی به مستندسازها کمک کند و باید روی این نکته توجه داشت.
نویسنده و کارگردان مستند «خون و نفت» یادآوری کرد: زمانی که مستندها مورد قضاوت قرار میگیرند، فیلمساز دوست دارد اثر از منظر فرم یا قالب بررسی شود. به نظرم ساختار در روایت یعنی چگونه بیان شدن مسئله و ساختار فنی هر دو باید موردتوجه قرار بگیرد و ببینیم مستندساز از امکاناتی که در اختیار داشته چطور استفاده کرده است. به نظرم هرچه خلاقیت و گستردگی استفاده از ظرفیتهای روایت در یک اثر عمیقتر باشد، بهتر میتواند داوری را تحتتأثیر قرار دهد.
وی درباره تولید «نبردهای فانتوم» نیز گفت: این اثر در خصوص عملیاتهای جنگندههای f4 و f5 است. این فصل از مستند «نبردهای فانتوم» که در جشنواره شرکت کرده، درباره روزهای ابتدایی جنگ، تصویربرداری هوایی از عمق خطوط دشمن و…است که یکی از درخشانترین بخشها، نبردهایی است که در آسمان شهر بغداد رخ داد؛ صدام حسین باید صدای جنگندههای ایران را میشنید و خلبانان شجاع ما به بهترین نحو این کار را کردند و بیشترین شهدای خلبان نیز از بین همین خلبانان فانتوم بودند.
پیشنهادی باخبر
تبلیغات
