گروه دیپلماتیک - همشهری آنلاین: پارلمان رژیم صهیونیستی اواخر هفته گذشته در جلسه مقدماتی با ۲۵ رأی موافق در برابر ۲۴ رأی مخالف، لایحه‌ای را برای الحاق (اشغال رسمی) کرانه باختری تصویب کرد. تصویب این لایحه که در بحبوحه سفر جی.دی ونس معاون رئیس‌جمهوری آمریکا به تل‌آویو انجام شده گرچه باید در سه مرحله دیگر به تصویب نهایی برسند تا به قانون تبدیل شوند اما واکنش‌های بسیاری گسترده‌ای داشته است.
دفتر بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی رأی پارلمان در مورد الحاق کرانه باختری را محکوم کرده و آن را تحریک سیاسی عمدی مخالفان در جریان سفر جی دی ونس، به اسرائیل خوانده است.
تحلیلگران این رأی را گامی هماهنگ از سوی جناح راست افراطی صهیونیست برای تثبیت اشغال، حذف عملی گزینه کشور فلسطینی و فروپاشی طرح دو دولتی می‌دانند به ویژه اینکه، احزاب «صهیونیسم دینی» به رهبری بتسلئیل اسموتریچ و «قدرت یهودی» به رهبری ایتامار بن‌گویر، دو ستون اصلی ائتلاف فعلی، سال‌هاست الحاق کامل بخش‌هایی از کرانه باختری را هدف راهبردی خود می‌دانند.
درباره کرانه باختری
- منطقه حاصلخیز کرانه باختری حدود چهار قرن از سال ۱۵۱۷ تا ۱۹۱۷ میلادی تحت سلطه امپراتوری عثمانی قرار داشت اما با فروپاشی و تجزیه عثمانی پای صهیونیست‌ها به این منطقه باز شد.
- پس از جنگ میان اعراب و رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸ میلادی و همچنین تسلط اردن بر آن در نهایت این منطقه با منابع طبیعی فراوان واقع در قسمت غربی رود اردن به خاک کشور پادشاهی هاشمی ضمیمه شد.
- حاکمیت اردن بر این منطقه دیری نپایید که در سال ۱۹۶۷ با وقوع یک درگیری نظامی دیگر بین کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی، این منطقه با مساحت بیش از پنج هزار و ۶۰۰ کیلومتر مربع به اشغال رژیم صهیونیستی درآمد.
- طبق توافق اسلو، کرانه باختری به سه منطقه A و B و C تقسیم شد و براساس آن، منطقه A که تنها ۱۱ درصد از خاک کرانه باختری را تشکیل می‌داد تحت کنترل کامل تشکیلات خودگردان فلسطین قرار گرفت.
- منطقه B با ۲۸ درصد از مساحت کرانه باختری به صورت مشترک توسط رژیم صهیونیستی و تشکیلات خودگردان اداره می‌شود؛ رژیم صهیونیستی مسئول تامین امنیت و فلسطینی‌ها مسئول اداره امور شهری آن هستند.
- در نهایت منطقه C تشکیل دهنده دو سوم (۶۱ درصد) مساحت این منطقه به صورت کامل تحت مدیریت رژیم صهیونیستی است.
دلایل اهمیت کرانه باختری برای صهونیست‌ها
- ایدئولوژیک و مذهبی: راست‌گرایان افراطی کرانه باختری را بخشی از «یهودیه و سامِریه» و سرزمین موعود می‌دانند. برای آنان، واگذاری این مناطق خلاف اصول دینی و هویتی است.
- امنیتی: دره اردن و ارتفاعات مرکزی، برای اسرائیل عمق استراتژیک محسوب می‌شود. کنترل این مناطق، سپری دفاعی در برابر تهدیدات شرقی تلقی می‌گردد.
- جمعیتی و سیاسی: شهرک‌سازی فزاینده ابزار تغییر بافت جمعیتی است. هرچه تعداد شهرک‌نشینان بیشتر شود، بازگشت به مرزهای ۱۹۶۷ و تحقق کشور فلسطینی دشوارتر می‌شود.
- فرصت بین‌المللی: جریان‌های افراطی صهیونیست معتقدند در شرایط کنونی و با ضعف واکنش جهانی، فرصت طلایی برای الحاق تدریجی و نامحسوس فراهم شده است.
واکنش‌ها به تصویب طرح
- حماس در واکنش به این اقدام تاکید کرده که طرح الحاق کرانه باختری باطل است و چنین اقداماتی نمی‌تواند واقعیت تاریخی و حقوقی فلسطینی بودن کرانه باختری را تغییر نخواهد داد.
- تشکیلات خودگردان فلسطین تاکید کرده کرانه باختری، قدس و غزه یک واحد جغرافیایی‌اند و هرگونه تغییر در این واقعیت باطل است.
- قطر: این اقدام را «تعدی آشکار به حقوق تاریخی ملت فلسطین» و چالشی علیه مشروعیت بین‌المللی دانست.
- اردن: آن را «نقض فاحش قوانین بین‌المللی و پایان عملی طرح دو دولتی» توصیف کرد.
- کویت: با استناد به قطعنامه ۲۲۳۴ شورای امنیت، از جامعه جهانی خواست اسرائیل را از ادامه شهرک‌سازی بازدارد.
- عربستان سعودی: اقدام کنست را محکوم و آن را «حرکتی تحریک‌آمیز و غیرقانونی» دانست.
- عراق: تصویب پیش‌نویس قانون الحاق در کنست نقض آشکار قوانین بین‌المللی است.
- آمریکا: الحاق کرانه باختری اتفاق نخواهد افتاد و در صورت الحاق کرانه باختری، اسرائیل تمام حمایت‌های آمریکا را از دست خواهد داد.
- اتحادیه اروپا با تأکید بر لزوم پایان خشونت‌ها در سرزمین‌های فلسطینی، از رژیم صهیونیستی خواست تا شهرک‌سازی و عملیات نظامی در کرانه باختری را متوقف کند.
سناریوهای پیش رو (تحلیل محمد زیاد، پژوهشگر عرب)
- الحاق جزئی: اجرای محدود برای تقویت پایگاه داخلی راست‌گرایان. خطرات سیاسی و امنیتی بالا دارد و احتمال افزایش تنش در دره اردن و شهرک‌های کلیدی زیاد است.
- الحاق کامل: تحمیل حاکمیت اسرائیل بر کل کرانه باختری و فروپاشی تشکیلات خودگردان. پیامد آن، احتمال درگیری گسترده و انزوای بین‌المللی اسرائیل است.
- الحاق تدریجی: ادامه شهرک‌سازی در سکوت و ایجاد واقعیت میدانی بدون اعلام رسمی. این سناریو سال‌هاست در جریان است و بیشترین خطر را برای طرح دو دولتی دارد.
الحاق و طرح دو دولتی؛ چرا آمریکا و اعراب نگران‌اند؟
تحلیل‌ها نشان می‌دهد مخالفت آمریکا با طرح الحاق کرانه باختری به اراضی اشغالی از جنس فشار سیاسی برای بازگشت تل‌آویو به مذاکرات صلح است. واشنگتن می‌داند که الحاق کامل، پایان رسمی راه‌حل دو دولتی خواهد بود و موج جدیدی از خشونت در منطقه را رقم می‌زند.
اعراب نیز با آگاهی از تبعات سیاسی و امنیتی، نگران فروپاشی نظم موجود و برهم خوردن موازنه قدرت در خاورمیانه هستند.
نگاهی تاریخی به طرح دو دولتی
- ایده تشکیل دو کشور مستقل (اسرائیل و فلسطین) از دهه ۱۹۹۰ و توافق اسلو مطرح شد.
- مبنای طرح بازگشت به مرزهای ۱۹۶۷ و تشکیل کشور فلسطین به پایتختی قدس شرقی بود.
- گسترش شهرک‌سازی، تخریب منازل فلسطینی و تغییر بافت جمعیتی، طرح را عملاً فلج کرده است.
- اکنون با تصویب لایحه الحاق، طرح دو دولتی در آستانه مرگ سیاسی و اجرایی قرار دارد.
تصویب لایحه الحاق کرانه باختری، نه یک رویداد داخلی در اراضی اشغالی، بلکه نقطه عطفی در بحران خاورمیانه است. این اقدام به معنای پایان عملی طرح دو دولتی، نقض صریح حقوق بین‌الملل و گسترش نظام آپارتاید جغرافیایی علیه فلسطینیان است. در حالی‌که غرب و برخی کشورهای منطقه جهانی همچنان بر راه‌حل دو دولتی تأکید دارند، واقعیت‌های میدانی نشان می‌دهد که صهیونیست‌ها مستمر در مسیر تثبیت اشغال پیش می‌روند.
