اسفرکس پرتاب شد؛ تلسکوپ مکمل جیمز وب برای کاوش کیهان در نور فروسرخ
ناسا تلسکوپ جدیدی با قابلیت دید فروسرخ به مدار زمین پرتاب کرده که قرار است در نمایش چشم‌انداز بی‌سابقه از کیهان، تلسکوپ جیمز وب (JWST) را همراهی کند. این تلسکوپ فضایی با نام طیف‌نورسنج تاریخچه گیتی، دوران بازیونش و کاوشگر یخ‌ها یا به اختصار اسفرکس (SPHEREx) می‌تواند نمایی گسترده و مکمل از کیهان ارائه دهد.
اسفرکس چهارشنبه ۲۲ اسفند در ساعت ۰۶:۴۰ صبح به وقت ایران از پایگاه نیروی فضایی واندنبرگ در کالیفرنیا برفراز موشک فالکون ۹ اسپیس‌ایکس پرتاب شد. وقتی تلسکوپ فضایی جدید ناسا به‌طور کامل فعال شود، تمام آسمان شب را چهار بار با استفاده از ۱۰۲ حسگر فروسرخ جداگانه اسکن خواهد کرد.
بدین ترتیب، اسفرکس در طول دو سال فعالیت، داده‌هایی از بیش از ۴۵۰ میلیون کهکشان جمع‌آوری خواهد کرد. این مجموعه داده‌ها به دانشمندان بینش‌های کلیدی درمورد برخی از بزرگ‌ترین سوالات کیهان‌شناسی مانند چگونگی شکل‌گیری و تکامل کهکشان‌ها در طول زمان، منشأ آب، و چگونگی شکل‌گیری جهان ما ارائه خواهد داد.
پخش از رسانه
شاون دوماگال گلدمن، سرپرست بخش اخترفیزیک در ناسا در کنفرانس خبری ۳۱ ژانویه گفت: «گرفتن تصویر با جیمز وب مانند ثبت عکس از یک فرد است. کاری که اسفرکس و ماموریت‌های مشابه انجام می‌دهند، شبیه حالت پانوراما یا سراسرنما است که در آن می‌توانید نمای وسیع و گسترده‌ای از گروه بزرگی از افراد و آنچه در اطراف یا پشت آن‌ها قرار دارند، مشاهده کنید.»
اسفرکس که با هزینه‌ای معادل ۴۸۸ میلیون دلار از حدود یک دهه قبل در دست ساخت بوده، قرار است با مشاهده نور مرئی و فروسرخ، از کیهان نقشه‌برداری کند. این تلسکوپ روزانه ۱۴٫۵ بار دور زمین می‌چرخد و در طول عمر خود ۱۱ هزار مدار را کامل خواهد کرد. اسفرکس با استفاده از تکنیکی به نام طیف‌سنجی، نور فروسرخ را از ابرهای گاز و گرد و غبار دوردست جدا می‌کند.
دانشمندان با استفاده از تلسکوپ اسفرکس که شکلی شبیه به قیف دارد، به بررسی ابرهای گاز و گرد‌وغبار می‌پردازند. هدف این است که با استفاده از نورهای بسیار قدیمی کیهان، تصویری جدید و بی‌سابقه از کیهان بسازند. این کار به دانشمندان کمک می‌کند تا کهکشان‌ها را در مراحل مختلف تکاملشان بررسی کنند، یخ‌های شناور در فضای خالی را مطالعه کنند تا بفهمند چگونه ممکن است حیات آغاز شده باشد و همچنین دوره‌ی انبساط سریع کیهان را که بلافاصله بعد از بیگ بنگ اتفاق افتاد، درک کنند.
جیمی باک، محقق اصلی اسفرکس در مؤسسه فناوری کالیفرنیا در پاسادنا، در کنفرانس خبری گفت: «تقریباً یک‌تریلیونم یک‌تریلیونم یک‌میلیاردم ثانیه پس از بیگ‌بنگ، کیهان قابل مشاهده دچار انبساطی چشمگیر شد. کیهان به اندازه یک تریلیون تریلیون برابر گسترش یافت و این انبساط نوسانات کوچکی را که از یک اتم هم کوچک‌تر بودند، به مقیاس‌های کیهان‌شناسی عظیمی که امروز می‌بینیم گسترش داد... هنوز نمی‌دانیم چه چیزی باعث تورم کیهانی شد یا چرا اتفاق افتاد.»
اسفرکس تنها بار علمی موجود در موشک اسپیس ایکس نیست. همراه آن دستگاه دیگری به نام PUNCH نیز به فضا فرستاده شده که قرار است به مطالعه این موضوع بپردازد که چگونه تاج خورشید (لایه بیرونی خورشید که از پلاسما تشکیل شده است) به صورت باد خورشیدی در سراسر منظومه شمسی پراکنده می‌شود.
کریگ دفورست، دانشمند متخصص در زمینه‌ی خورشید، در کنفرانس خبری گفت با استفاده از دستگاه PUNCH، پیش‌بینی وضعیت آب‌وهوای فضایی متحول خواهد شد. او افزود ماموریت آن‌ها اولین نمونه در نوع خود است که می‌تواند رویدادهای آب‌وهوای فضایی را در سه بعد دنبال کند.
