به گزارش خبرگزاری ایمنا، نقش هوش مصنوعی در ارتقای امنیت داده با هوش مصنوعی در سازمان‌ها بسیار فراتر از نظارت ساده است؛ این فناوری نه‌تنها امکان تحلیل سریع حجم عظیمی از داده‌ها را فراهم می‌کند، بلکه با بهره‌گیری از تحلیل پیش‌بینانه و الگوریتم‌های هوشمند، قادر است رخدادهای مشکوک را در زمان واقعی شناسایی کرده و اقدامات لازم را به صورت خودکار اجرا کند.
امنیت داده با هوش مصنوعی در سازمان‌ها به کاهش وابستگی به نیروی انسانی در تشخیص تهدیدها منجر شده و همچنین از بروز خطاهای انسانی جلوگیری می‌کند.
هوش مصنوعی می‌تواند رفتار کاربران را مدل‌سازی کرده و در صورت مشاهده هرگونه انحراف از الگوهای عادی، هشدارهای لازم را صادر کند، به این ترتیب، امنیت داده با هوش مصنوعی به عاملی حیاتی در مقابله با تهدیدات سایبری پیچیده و پنهان تبدیل شده که قابلیت انطباق سریع با سناریوهای جدید حمله را نیز دارد.
چرا امنیت داده با هوش مصنوعی به یک ضرورت در عصر دیجیتال تبدیل شده است؟
در دنیای امروز که داده‌ها به عنوان ارزشمندترین دارایی‌های سازمانی شناخته می‌شوند، حفظ امنیت آن‌ها به یک اولویت جدی تبدیل شده است و با گسترش فضای دیجیتال، افزایش حجم داده‌ها، پیچیده‌تر شدن تهدیدات سایبری و استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته مانند اینترنت اشیا و رایانش ابری، روش‌های سنتی دیگر پاسخ‌گوی نیازهای امنیتی نیستند.
در این میان، امنیت داده با هوش مصنوعی به‌عنوان راهکاری نوین و هوشمند توانسته جایگاه ویژه‌ای در مقابله با تهدیدات مدرن پیدا کند و به یک ضرورت غیرقابل انکار بدل شود.
امنیت شبکه یکی از مسائل مهم در دنیای فناوری اطلاعات است. با توجه به افزایش حجم اطلاعات، فراگیری اینترنت و استفاده از دستگاه‌های متصل به شبکه، اهمیت امنیت شبکه بیشتر شده است. امروزه، هوش مصنوعی به عنوان یکی از فناوری‌های پیشرفته در حوزه امنیت شبکه مورد توجه واقع شده است.
در دنیای امروز، با افزایش استفاده از دستگاه‌های متصل به شبکه و حجم بالای اطلاعات، امنیت شبکه به یکی از مسائل حیاتی در حوزه فناوری اطلاعات تبدیل شده است. با توجه به پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه هوش مصنوعی، استفاده از این فناوری نیز در حوزه امنیت شبکه به عنوان یکی از راه حل های مؤثر و پیشرفته مورد توجه قرار گرفته است.
در این مقاله، نقش و کاربرد هوش مصنوعی در امنیت شبکه بررسی خواهد شد. با بررسی مفاهیم پایه هوش مصنوعی و امنیت شبکه، در ادامه به بررسی کاربردهای مختلف هوش مصنوعی در حوزه امنیت شبکه پرداخته خواهد شد.
مفاهیم هوش مصنوعی
هوش مصنوعی به مجموعه‌ای از فرایندها و تکنیک‌های کامپیوتری گفته می‌شود که به کامپیوترها اجازه می‌دهد به طور خودکار و بدون دخالت انسانی برای حل مسائل بی‌رویه، تصمیمات بگیرند و از تجربیات گذشته خود استفاده کنند.
اصول هوش مصنوعی بر پایه ریاضیات و آمار قرار دارند و از تکنیک‌هایی چون یادگیری ماشین، شبکه‌های عصبی، درخت تصمیم و الگوریتم‌های ژنتیکی استفاده می‌شود، یکی از مهمترین روش‌های هوش مصنوعی، یادگیری ماشین است.
در یادگیری ماشین، کامپیوتر با استفاده از الگوریتم‌های مختلف، از داده‌های ورودی خود یاد می‌گیرد و با تجزیه و تحلیل این داده‌ها، قادر به ارائه پاسخ و تصمیمات بهتر و دقیق‌تر می‌شود.
شبکه‌های عصبی همچنین از مهمترین تکنیک‌های هوش مصنوعی بوده و توسط ماشین‌هایی که بر پایه این تکنیک ساخته شده‌اند، قادر به تشخیص الگوهای مختلفی هستند، درخت تصمیم نیز یکی دیگر از روش‌های هوش مصنوعی است که در آن یک درخت تصمیم برای گرفتن تصمیمات بهینه ایجاد می‌شود.
الگوریتم‌های ژنتیکی نیز از مهمترین روش‌های هوش مصنوعی است که برای بهینه سازی و حل مسائل به کار می‌رود، در این روش از تکنیک‌هایی چون ارث‌برداری، جهش و تطبیق بهره گرفته می‌شود.
در کل، هوش مصنوعی به عنوان یکی از فناوری‌های پیشرفته در حوزه فناوری اطلاعات، به دلیل قابلیت‌های بی‌نظیر و کاربردهای متعدد در حوزه‌های مختلف، اهمیت بسیاری پیدا کرده است.
در جریان نمایشگاه فن‌نما، فرصتی فراهم شد تا با حمید رستگاری، پژوهشگر و مدرس حوزه هوش مصنوعی درباره وضعیت کنونی این فناوری در کشور، چالش‌های زیرساختی، ضرورت آگاهی‌بخشی عمومی و مسیر آینده گفت‌وگوی مفصلی داشته باشیم. آنچه می‌خوانید، حاصل این گفت‌وگوی نزدیک و رسمی است.
آینده هوش مصنوعی، چالش‌های زیرساختی و مسیر توسعه ملی
ایمنا: ضمن عرض سلام و خوش‌آمد، سپاسگزاریم که دعوت ما را برای گفت‌وگو پذیرفتید. برای شروع لطفاً خودتان را معرفی کنید تا مخاطبان ما بیشتر با سوابق شما آشنا شوند.
رستگاری: من هم سلام عرض می‌کنم خدمت شما و همکاران محترم. حمید رستگاری هستم، دارای دکترای هوش مصنوعی از دانشگاه صنعتی مالزی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد. زمینه‌های پژوهشی من شامل یادگیری ماشین، تحلیل داده، پردازش تصویر و کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه‌های سلامت و امنیت است.
رشد آموزش هوش مصنوعی در کشور؛ فرصت یا هیجان زودگذر؟
ایمنا: در این نمایشگاه، بخش‌های مختلفی از آموزش هوش مصنوعی ارائه می‌شود؛ از امنیت شبکه و تحلیل داده تا معماری و شهرسازی. به نظر شما این موج‌های آموزشی چقدر در آگاهی‌بخشی به جامعه مؤثر هستند؟
رستگاری: اگر بخواهم واقع‌بینانه نگاه کنم، امروز نوعی هیجان جمعی نسبت به هوش مصنوعی در جامعه ایجاد شده است. از افراد عادی گرفته تا کسب‌وکارها از هوش مصنوعی برای کارهای کوچک و بزرگ استفاده می‌کنند.اما نکته اساسی این است که رشد فراگیر استفاده، فقط به معنای رشد واقعی درک و دانش نیست.
ما در حوزه‌هایی همچون امنیت شبکه به‌شدت نیازمند آموزش‌های تخصصی هستیم. طی سال‌های گذشته شاهد رخدادهایی بودیم که نشان می‌دهد شبکه‌های ما همیشه پایدار و ایمن نبوده‌اند. استفاده از هوش مصنوعی در تحلیل حملات، کشف نفوذ، پیش‌بینی تهدیدات و مقاوم‌سازی شبکه، ضرورتی است که باید هم در بخش خصوصی و هم دولتی جدی گرفته شود.
از سوی دیگر، در حوزه رسانه و اطلاعات هم با چالش‌هایی همچون انتشار اخبار جعلی، تحلیل غلط داده‌ها و برداشت‌های نادرست روبه‌رو هستیم. هوش مصنوعی می‌تواند نقش مهمی در تشخیص الگوهای خبری، تحلیل جریان‌های اطلاعاتی و مقابله با نشر اطلاعات مخرب داشته باشد. بنابراین آموزش هوش مصنوعی فقط یک گزینه نیست، بلکه یک نیاز استراتژیک برای کشور است.
ایمنا: به نظر شما برای آگاهی‌بخشی عمومی درباره هوش مصنوعی، برگزاری نمایشگاه کافی است؟
رستگاری: قطعاً نه. نمایشگاه‌ها بیشتر نقش «ویترین» دارند. مردم را آشنا می‌کنند، اما آموزش ساختاریافته و عمیق نمی‌دهند. ما نیاز داریم به مردم توضیح دهیم که هوش مصنوعی هنوز توان تصمیم‌گیری مستقل ندارد.
این فناوری صرفاً داده‌هایی که به آن داده می‌شود را پردازش می‌کند و پاسخ‌هایی براساس الگوهای موجود ارائه می‌دهد، اطلاع‌رسانی عمومی باید از طریق رسانه‌های اجتماعی، برنامه‌های آموزش رسمی، تولید محتوای علمی و حتی در مدارس انجام شود.
اگر مردم بدانند هوش مصنوعی دقیقاً چه می‌تواند و چه نمی‌تواند انجام دهد، موجب می‌شود تصمیمات بهتری بگیرند و از فناوری سوءاستفاده نشود.
کاربرد هوش مصنوعی در حوزه سلامت
ایمنا: در حوزه سلامت، شاهد رشد سریع استفاده از هوش مصنوعی در رادیولوژی، دندان‌پزشکی، بیماری‌های قلبی و حتی پیش‌بینی بیماری‌ها هستیم. ایران در این بخش چه جایگاهی دارد؟
رستگاری: هوش مصنوعی در سلامت، یکی از تحول‌آفرین‌ترین حوزه‌هاست، در رادیولوژی، بسیاری از سیستم‌های تشخیص تصویر مبتنی بر هوش مصنوعی قادرند با دقت بالا ناهنجاری‌ها را تشخیص دهند.
در دندان‌پزشکی، تحلیل تصاویر و مستندسازی به کمک هوش مصنوعی سرعت بیشتری یافته است، اما حوزه مهم‌تر، پیش‌بینی بیماری‌ها است برای اینکه بتوانیم مثلاً پیش‌بینی کنیم یک فرد با سابقه خانوادگی یا الگوی تغذیه‌ای خاص ممکن است در آینده دچار دیابت یا بیماری قلبی شود، نیاز به حجم عظیمی از داده‌های استانداردشده داریم.
در دنیا این روند پیشرفت زیادی کرده و در ایران هم در حد پژوهش‌های علمی انجام شده، اما برای استفاده گسترده نیازمند داده‌های دقیق، محرمانگی مناسب و زیرساخت پردازشی قوی هستیم.
اینترنت اشیا و چالش‌های زیرساختی کشور
ایمنا: یکی از موضوع‌های برجسته این نمایشگاه، اینترنت اشیا (IoT) است و حتی اصفهان به‌عنوان یکی از قطب‌های این فناوری معرفی شده. اگر بخواهیم به‌صورت ملی زیرساخت واقعی برای IoT ایجاد کنیم، مهمترین اقدام چیست؟
رستگاری: مشکل اول و آخر ما زیرساخت سخت‌افزاری است. در حوزه هوش مصنوعی و IoT، پردازش داده‌ها بسیار سنگین است؛ داده‌هایی مثل تصویر، صوت، سیگنال‌های حسگرها، و اطلاعات ساختار نیافته؛ ما برای تحلیل این داده‌ها نیازمند پردازنده‌های قدرتمند، دیتاسنترهای استاندارد، شبکه پایدار و تجهیزات امنیتی هستیم.
در حال حاضر، اغلب از مدل‌های آماده خارجی استفاده می‌شود.اما اگر بخواهیم مدل بومی هوش مصنوعی داشته باشیم که بر اساس زبان فارسی، فرهنگ رفتاری ایرانی و داده‌های تصویری داخلی ساخته شده باشد، این کار بدون زیرساخت انجام نمی‌شود.
توانایی علمی ایران برای ساخت مدل‌های بومی
ایمنا: آیا ایران از نظر علمی توان ساخت دیتاسنتر و مدل‌های بومی هوش مصنوعی را دارد؟
رستگاری: به‌طور قطع دارد، دانشجویان و پژوهشگران ایرانی در حوزه‌های علوم داده، پردازش تصویر و یادگیری ماشین بسیار توانمند هستند؛ ما کمبود دانش نداریم؛ کمبود سخت‌افزار و حمایت ساختاری داریم.
کارهای پراکنده‌ای انجام شده، اما برای ساخت یک مدل جامع و عمومی که بتواند زبان فارسی را دقیق تحلیل کند، پزشک ایرانی را یاری دهد یا در صنعت کاربرد فراگیر داشته باشد، نیاز به سرمایه‌گذاری بزرگ داریم.
اولویت‌های توسعه؛ دولت چه باید بکند؟
ایمنا: اگر شما بخواهید یک اقدام اولویت‌دار را برای پیشرفت هوش مصنوعی مشخص کنید، آن اقدام چیست؟
رستگاری: اولین و مهمترین اقدام، ایجاد زیرساخت پردازشی ملی است؛ چیزی شبیه یک مرکز پردازش عظیم که بتواند بار داده‌های هوش مصنوعی را تحمل کند. این کار از توان شرکت‌های خصوصی خارج است. حجم سرمایه‌گذاری، پشتیبانی و نگهداری بسیار بالاست. اینجا دولت باید وارد شود.
وزارت ارتباطات، سازمان فناوری اطلاعات و نهادهای سیاست‌گذار می‌توانند مرکزی را ایجاد کنند که پژوهشگران و شرکت‌های نوپا بتوانند از آن استفاده کنند. این یک اقدام زیربنایی است که آینده هوش مصنوعی کشور را تعیین می‌کند.
فعالیت‌های شخصی و پروژه‌های در دست اجرا
ایمنا: شما خودتان علاقه‌مند به فعالیت در چنین پروژه‌های زیرساختی هستید؟
رستگاری: بله، من هم‌اکنون در چند پروژه مرتبط با تحلیل داده و توسعه مدل‌های هوش مصنوعی در حال کار هستم. در جلسات قبلی هم اشاره کردم که علاقه‌مندم در پروژه‌های ملی مشارکت داشته باشم.
ما گروه‌های علمی توانمندی داریم و اگر زیرساخت لازم فراهم شود، می‌توانیم محصولات رقابت‌پذیری در سطح منطقه تولید کنیم.
ایمنا: اگر نکته‌ای باقی مانده که فکر می‌کنید باید به آن پرداخته شود، بفرمائید.
رستگاری: تنها نکته‌ای که دوست دارم تأکید کنم این است که هوش مصنوعی یک فرصت تاریخی است. اگر امروز سرمایه‌گذاری درست انجام دهیم، می‌توانیم در بسیاری از حوزه‌ها جهش فناوری داشته باشیم. اما اگر فرصت را از دست بدهیم، تبدیل به مصرف‌کننده صرف خواهیم شد. باید آگاهی عمومی را بالا ببریم، زیرساخت بسازیم و از ظرفیت علمی کشور استفاده کنیم.
