معرفی کتاب اخبار: راهنمای کاربر اثر آلن دو باتن
آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که آخرین بار کی خبری واقعاً جدیدی شنیدید؟ با تمام وقتی که صرف خواندن، تماشا کردن یا گوش دادن به اخبار می‌کنیم، چه چیزی از سیل بی‌امان خبرها یادمان می‌ماند؟ جز چند ایده‌ی مبهم درباره‌ی اقتصاد، اتفاقات آن سوی دنیا یا کشور خودمان، چه چیزی به خاطر ما می‌ماند؟ کتاب اخبار: راهنمای کاربر (The News: A User’s Manual) نوشته‌ی آلن دو باتن، فیلسوف و نویسنده‌ی برجسته، پاسخی روشنگر به این پرسش‌هاست. این کتاب با نگاهی نقادانه و در عین حال جذاب، ما را دعوت می‌کند تا درباره‌ی تأثیر اخبار بر زندگی‌مان تأمل کنیم و راه‌هایی برای مصرف هوشمندانه‌تر آن بیابیم.
کتاب اخبار: راهنمای کاربر، در سال ۲۰۱۴ منتشر شد و به بررسی نقش اخبار در زندگی مدرن می‌پردازد. دو باتن، که به خاطر پیوند دادن فلسفه و روان‌شناسی با موضوعات روزمره شهرت دارد، در این کتاب به سراغ یکی از فراگیرترین پدیده‌های دنیای امروز می‌رود: اخبار. این کتاب دو باتن هم به نوعی در جهان بهترین کتاب های توسعه فردی قرار می‌گیرد، هرچند از کتاب‌های کمتر مشهور او است.
او با نثری روان و طنزی ظریف، ما را به چالش می‌کشد تا درباره‌ی تأثیر اخبار بر زندگی‌مان تأمل کنیم و راه‌هایی برای مصرف هوشمندانه‌تر آن بیابیم. چرا جذب اخبار حوادث می‌شویم؟ چرا اخبار سلبریتی‌ها این‌قدر برایمان جذاب است؟ و چرا، با وجود این همه اطلاعات، اغلب احساس سردرگمی یا پوچی می‌کنیم؟ در نهایت در انتهای این معرفی متوجه خواهیم شد این کتاب دو باتن در دسته کتاب هایی که باید خواند قرار می‌گیرد یا نه.
پادکست معرفی کتاب «کتاب اخبار: راهنمای کاربر اثر آلن دو باتن»
اخبار و تأثیر آن بر ما
دو باتن در کتاب اخبار: راهنمای کاربر استدلال می‌کند که اخبار، مانند یک دین مدرن، جایگاه ویژه‌ای در زندگی ما پیدا کرده است. برنامه‌های خبری با زمان‌بندی‌های مقدس‌گونه(مثل اخبار ساعت ۲، ۸ و ۱۱ شب) و ساختارهای مشخص (اخبار سیاسی، اقتصادی، ورزشی، هواشناسی و یک داستان شاد در پایان) ما را در چرخه‌ای از احساسات طراحی شده قرار می‌دهند. مجریان خبر با اخم‌هایشان به ما می‌گویند کی نگران باشیم، با لبخندهایشان کی خوشحال شویم و با لحن جدی‌شان کی به اقتصاد فکر کنیم. اما این اطلاعات، به ظاهر حیاتی اغلب یک هفته بعد از ذهنمان محو می‌شوند.
دو باتن با زبانی طنزآمیز و در عین حال عمیق، به این موضوع می‌پردازد که اخبار چگونه توجه و زمان ما را می‌گیرد و ما را به مصرف‌کنندگانی تبدیل می‌کند که باید درباره‌ی همه‌چیز نظر بدهیم. او گوشی‌های هوشمند را متهم می‌کند که با تیترهای ناخواسته (از قتل و دستگیری گرفته تا شایعات سلبریتی‌ها) ما را در دام خود اسیر کرده‌اند. بدتر از همه آن است که اگر از اخبار فاصله بگیریم، انگار مرتکب گناهی نابخشودنی شده‌ایم. در جامعه‌ای که ندانستن اخبار به معنای نادانی تلقی است، فرار از این چرخه پر استرس تقریباً غیرممکن است.
حرف اصلی کتاب: چرا اخبار ما را جذب می‌کند؟
دو باتن معتقد است که اخبار از احساسات عمیق انسانی مثل حسادت، ترس یا کنجکاوی تغذیه می‌کند. مثلاً، چرا داستان یک قتل خانوادگی یا طوفانی قریب‌الوقوع ما را میخکوب می‌کند؟ او این رفتارها را با نگاهی روان‌شناختی و فلسفی بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که اخبار اغلب، به جای روشنگری، ما را از نظر احساسی درگیر می‌کنند.
دو باتن همچنین به ساختار اخبار انتقاد دارد. این نویسنده معتقد است این ساختار معمولاً، بدون ارائه‌ی اطلاعات زمینه‌ای کافی، ما را در لحظه‌ای کوتاه از یک داستان بزرگ غرق می‌کند. مثلاً، تیتر «مردی در سیدنی به اتهام آدم‌خواری دستگیر شد» توجه ما را جلب می‌کند، اما تیتر «افزایش بدهی مستأجران در طرح آزمایشی یارانه مسکن» به راحتی نادیده گرفته می‌شود. دو باتن می‌پرسد:
آیا این ما سطحی هستیم یا اخبار به شکلی طراحی شده که ما را به سمت داستان‌های جنجالی سوق دهند؟
راهکارهای آلن دو باتن: چگونه از اخبار بهتر استفاده کنیم؟
کتاب اخبار: راهنمای کاربر نه تنها به نقد اخبار می‌پردازد، بلکه پیشنهادهایی برای بهبود شیوه مصرفش ارائه می‌دهد. دو باتن معتقد است که اخبار باید بیشتر شبیه رمان‌ها باشد: داستان‌هایی عمیق و بازمینه دقیق و قوی که به جای تحریک احساسات لحظه‌ای، ما را به تأمل و درک عمیق‌تر دعوت کنند.
سه پیشنهاد آلن دو باتن برای افزایش کیفیت اخبار
- اخبار اطلاعات پس‌زمینه بیشتری ارائه دهند: به جای تیترهای جنجالی، اخبار باید بخشی از یک روایت بزرگ‌تر باشند. مثلا تیتری مثل «روان‌شناسی یارانه» یا «تأثیر یارانه بر شخصیت» مناسب است. این کار به ما کمک می‌کند تا مسائل را در چارچوبی گسترده‌تر ببینیم.
- اخبار الهام‌بخش باشند: اخبار سلبریتی‌ها می‌تواند، به جای حسادت، ما را به کشف استعدادهای خودمان تشویق کند. مثلاً به جای اخبار سطحی، شجاعت، از خودگذشت یا تلاش سلبریتی را تبدیل به خبر کنیم.
- اخبار زندگی روزمره را به تصویر بکشد: به جای تمرکز صرف بر فجایع و بحران‌ها، اخبار می‌تواند زیبایی‌های زندگی عادی (مثل یک کودک که تخم‌مرغ آب‌پز را با عشق می‌خورد) را نشان دهد.
دو باتن همچنین ایده‌ی «روزنامه‌نگاری خلاق» را مطرح می‌کند. در این ایده گاهی تغییر جزئی در واقعیت (مثل جابه‌جایی یک تاریخ) می‌تواند به انتقال پیام‌های عمیق‌تر کمک کند. اگرچه این ایده ممکن است بحث‌برانگیز باشد، اما هدف او این است که اخبار را از یک چرخه تکراری سرگرمی به ابزاری برای روشنگری و بهبود زندگی تبدیل کند.
چرا کتاب اخبار: راهنمای کاربر برای خوانندگان ایرانی جذاب است؟
نویسنده: آلن دو باتن
مترجم: مریم تقدیس
نشر: ققنوس
این کتاب در ایران هم به کار ما می‌آید. در ایران، اخبار از طریق کانال‌های تلگرامی، تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی به صورت مداوم در دسترس ماست. ما هم، مثل بقیه‌ی دنیا، در معرض بمباران تیترهای جنجالی هستیم: از اخبار سیاسی و اقتصادی گرفته تا شایعات درباره‌ی سلبریتی‌ها. در فرهنگ ایرانی، که گفت‌وگوهای خانوادگی و دورهمی‌ها نقش مهمی دارند، اغلب درباره‌ی اخبار بحث می‌کنیم، اما کمتر پیش می‌آید که درباره‌ی تأثیر آن بر ذهن و زندگی‌مان فکر کنیم. کتاب اخبار: راهنمای کاربر ما را دعوت می‌کند تا در عادت خبری خود بازنگری کنیم.
علاوه بر این، نثر طنزآمیز و تصاویر زنده‌ی دو باتن (مثل مقایسه‌ی اخبار با دین یا توصیف گوشی هوشمند به‌عنوان دشمن خاموش) برای خوانندگان ایرانی، که به داستان‌سرایی و طنز علاقه دارند، بسیار جذاب است.
چه کسانی باید کتاب اخبار: راهنمای کاربر را بخوانند؟
- کسانی که از اخبار خسته شده‌اند: اگر احساس می‌کنید اخبار شما را در چرخه‌ای از اضطراب و حواس‌پرتی نگه می‌دارد، این کتاب راهنمایی برای رهایی است.
- علاقه‌مندان به فلسفه و روان‌شناسی: دو باتن با زبانی ساده، مفاهیم عمیق را به موضوعات روزمره پیوند می‌زند.
- روزنامه‌نگاران و دانشجویان رسانه: این کتاب دیدگاه جدیدی درباره‌ی نقش اخبار و چگونگی بهبود آن ارائه می‌دهد.
- هرکسی که به دنبال مصرف هوشمندانه‌تر اطلاعات است: اگر می‌خواهید رابطه‌تان با اخبار را بازنگری کنید، کتاب اخبار: راهنمای کاربر ابزارهای لازم را به شما می‌دهد.
چرا کتاب اخبار: راهنمای کاربر کتاب ضروری برای ما است؟
اخبار: راهنمای کاربر دعوتی است برای تأمل در یکی از فراگیرترین نیروهای زندگی مدرن: اخبار. آلن دو باتن با نثری جذاب، طنزی ظریف و نگاهی فلسفی، ما را به چالش می‌کشد تا از مصرف منفعلانه‌ی اخبار دست بکشیم و به جای آن، آگاهانه‌تر انتخاب کنیم به چه توجه کنیم. او به ما یادآوری می‌کند که زندگی چیزی بیش از تیترهای جنجالی و بحران‌هاست.
اگر آماده‌اید که از ماشین اخبار فاصله بگیرید و رابطه‌ای سالم‌تر با اطلاعات بسازید، کتاب اخبار: راهنمای کاربر را بخوانید. این کتاب نه تنها شما را به فکر فرو می‌برد، بلکه به شما کمک می‌کند تا در دنیای پرهیاهوی امروز، آرامش و معنا را پیدا کنید. پس، گوشی را برای لحظه‌ای کنار بگذارید، یک فنجان قهوه بنوشید و با کتاب اخبار: راهنمای کاربر سفری به سوی آگاهی آغاز کنید!
منبع: cpj , theguardian , goodreads
