به گزارش خبرگزاری ایمنا، در کشوری مانند ایران که هر نقطه از آن رنگ و بوی تاریخ دارد، خانه‌های تاریخی زیادی وجود دارند که از نظر معماری، نوع بنا و کاربری بسیار پراهمیت بوده‌اند؛ طوری که امروز وسیله بسیار مناسبی برای جذب گردشگران هستند و در قالب موزه‌ها، خانه‌های بوم‌گردی، کافی شاپ‌ها و... مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ این خانه‌ها با حس و حال متفاوتی که به افراد منتقل می‌کنند، می‌توانند در هویت‌بخشی نسبت به فرهنگ اصیل مردم شهر کمک کنند؛ نکته مهم دیگر اینجاست که حفظ حریم برای آرامش خانواده از خصوصیات خانه‌های تاریخی است که در سبک جدید شهرسازی و معماری کمتر اثری از آن‌همه دقت نظر، زیبایی و مطابقت با روح و فطرت بشر دیده می‌شود.
با این وجود بسیاری از این خانه‌ها آنطور که باید معرفی نشدند و حتی تبدیل به زمین‌های متروکه‌ای برای معتادان شده‌اند؛ بنابراین ورود بخش خصوصی در کنار فعالیت ویژه ارگان‌های مربوطه، می‌تواند در حفظ و احیای این خانه‌ها بسیار مؤثر باشد.
بسیاری از خانه‌های تاریخی، متولی مشخصی ندارند
مهدی گلی‌پور، راهنمای گردشگری و کارشناس تاریخ به خبرنگار ایمنا می‌کند: بیشتر خانه‌های تاریخی، متولی خاصی ندارند و بخش خصوصی، آن‌ها را در دست گرفته است؛ البته گاهی هم به وسیله وارثان، تحت عنوان ملک متروکه، تخریب می‌شوند یا به فروش می‌رسند، زیرا هزینه نگهداری و مرمت زیادی دارند؛ وقتی این خانه‌ها که تعدادشان کم نیست، مورد توجه قرار نگیرد، به دلیل بلااستفاده بودن، به تدریج، متروکه تخریب می‌شوند و با تمام ارزشی که دارند توسط سارقان از بین برده می‌شوند؛ با این وجود، برخی از افراد خوش فکر برای جلوگیری از تخریب این خانه‌ها، دست به کارهای جالبی زده‌اند.
وی می‌افزاید: بعضی از این خانه‌های تاریخی، تبدیل به اقامتگاه‌های بوم‌گردی می‌شود و می‌تواند در جذب گردشگر مؤثر باشد چراکه در کنار زنده شدن خاطرات قدیم، تجربه زندگی در یک بافت تاریخی می‌تواند بسیار دلنشین باشد؛ با این وجود می‌توان برای کاربری‌های دیگری مانند موزه، گالری برای نمایش صنایع دستی و رویدادهای مختلف دیگر از این خانه‌ها استفاده کرد؛ همچنین سرمایه گذاری در قالب کافی‌شاپ نیز بسیار مفید خواهد بود.
راهنمای گردشگری و کارشناس تاریخ خاطر نشان می‌کند: استفاده مفید دیگری که می‌توان از این خانه‌ها داشت بهره آموزشی است؛ یعنی از محیط‌های تاریخی به عنوان مکان‌های آموزشی و دانشگاهی استفاده کرد و یک محیط بسیار شاداب و جذاب، برای فرار از زندگی‌های شهری و آپارتمانی خواهد بود.
چالش‌ها و فرصت‌های استفاده از خانه‌های تاریخی
گلی‌پور با بیان اینکه استفاده از این خانه‌ها ممکن است معایبی به همراه داشته باشد، ادامه می‌دهد: در اقامتگاه‌ها ممکن است شکل کلی ساخت، تغییر زیادی پیدا کند و موارد زیادی به آن اضافه یا کم شود؛ با این حال با نظارت صحیح می‌توان فعالیت‌های مثبتی انجام داد؛ نکته دیگر، هزینه‌های اقامت در این نوع اقامتگاه‌ها و خانه‌های تاریخی است که می‌توان گفت بیشتر می‌تواند توسط قشر متوسط به بالا و گاهی برای تولدهای آنچنانی و گران قیمت مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ با این حال، استفاده از قیمت و کیفیت مناسب و جذب پرسنل متخصص این حوزه و با اخلاق نیز می‌تواند در جذب گردشگر در این نوع خانه‌ها مؤثر باشد.
وی با اشاره به خانه‌های تاریخی و بوم‌گردی در شهرستان‌ها و نقش آن‌ها در جذب گردشگر به این مناطق می‌گوید: چالش اصلی که در این مسیر وجود دارد، هزینه هنگفت آن است و اگر مورد استقبال قرار نگیرد؛ برای فرد ضرر به باز می‌آورد؛ متأسفانه گردشگران در شهری مانند اصفهان، فقط نقاطی مانند میدان نقش جهان را می‌شناسد؛ در صورتی که گنجینه‌ها و آثار تاریخی بسیار زیادی وجود دارند؛ برای مثال، کاروانسرای امین آباد بعد از شهرضا، کاروانسرایی است که ثبت جهانی است و توسط یک سرمایه گذار به اقامتگاه سنتی تبدیل شده اما به دلیل خارج از شهر بودن، با استقبال زیادی مواجه نشده‌است.
راهنمای گردشگری تصریح می‌کند: در این راستا، باید توجه داشت که سفرهای مردم، نباید تنها به ایام نوروز محدود شود؛ ایران، دارای پتانسیل‌های تاریخی و طبیعی فراوانی است که در تمام ایام سال می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد؛ متأسفانه گردشگری ما با رکود و نوسان مواجه شده و در سال‌های اخیر نیز گردشگر خارجی کمتری داشته‌ایم و گردشگرانی که امروز، بیشتر به ایران می‌آیند به استفاده و بازدید از جاذبه‌های طبیعی به جای جاذبه‌های تاریخی تمرکز دارند؛ با این وجود، استفاده از پتانسیل متخصصان این حوزه، آگاهی بخشی و تبلیغات مؤثر، می‌توان در جهت جذب گردشگر، گام‌های خوبی برداشت؛ همچنین ارگان‌های مختلف برای اقامت سفرهای کارکنان خود می‌توانند فعالیت‌های مفیدی انجام دهند تا به گردشگری نیز کمک کرده باشند.
گلی‌پور بیان می‌کند: جالب اینجاست که گاهی خود مردم با همت و ذوق خود دست به کارهای متنوع و زیبایی در راستای حفظ تاریخ و فرهنگ می‌زنند؛ برای مثال در اصفهان، فردی به صورت خودجوش، قفل و لولاهای قدیمی را جمع‌آوری و امکان بازدید عموم از آن را فراهم کرده‌است و فرد دیگری با جمع‌آوری نسخ خطی، موزه خط افتتاح و در معرض دید عموم قرار داده‌است.
مرمت خانه‌های تاریخی توسط متخصصان این حوزه انجام می‌شود
عادله مهدی راهنمای گردشگری نیز به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: بیشتر این خانه‌ها، معماری و توضیحات خاصی دارند؛ برای مثال، سقف‌ها، آجرچینی‌ها و حتی نقاشی‌های قدیمی و متفاوتی در خود جای داده‌اند؛ در کنار این موضوع، اشیای قدیمی و متفاوتی که می‌توان در این خانه‌ها یافت، هر کدام تاریخچه خاص خودش را دارد و همین مسائل باعث می‌شود که افراد علاقه‌مند به تاریخ به جای هتل یا مهمان‌پذیر، آن‌ها را انتخاب کنند.
وی می‌افزاید: بیشتر کسانی که درحال فعالیت در خانه‌های‌تاریخی تحت عنوان خانه‌های بوم‌گردی هستند، به بخش خصوصی تعلق دارند و در مواردی هم خود مالکان در حال استفاده از پتانسیل این خانه‌ها هستند بنابراین حفظ و نگهداری از آن‌ها برایشان بسیار پراهمیت است؛ با این حال، آسیب نرساندن به این خانه‌ها و حتی دیگر محیط‌های تاریخی، موضوعی است که همچنان در جامعه ما جا نیفتاده و هنوز هم در آثاری مانند پل‌خواجو می‌توان رد یادگاری نوشتن و آسیب به بنا را یافت؛ با این وجود به دلیل اینکه بیشتر خانه‌های بوم‌گردی تملک شخصی دارند، کسی نمی‌تواند به طور مستقیم به آن آسیب برساند؛ در این راستا برای این نوع هتل‌ها، قوانینی تدوین شده که از گردشگر تعهد حفظ بنا را می‌گیرد و در صورت آسیب، مجاز است که تمام خسارت را از او دریافت کند.
راهنمای گردشگری خاطر نشان کرد: در راستای مرمت این نوع خانه‌ها باید گفت که حتماً باید توسط افرادی انجام شود که به طور تخصصی مرمت‌کننده آثار تاریخی‌اند و با سبک‌های مختلف معماری تاریخی آشنا هستند.
ظرفیت خانه‌های تاریخی برای برگزاری رویدادهای مختلف
مهدی تصریح می‌کند: خانه‌های تاریخی، پتانسیل این را دارند که بسته به فضا، برای رویدادها و همایش‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرند؛ حتی استفاده از این خانه‌ها برای جلسات آموزشی، فروش و تبلیغات با توجه به تنوع خاص آن‌ها می‌تواند مؤثر باشد؛ البته بعضی از آن‌ها برای کاربری اداری هم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
راهنمای گردشگری می‌گوید: به طور کلی برای تبدیل خانه‌های تاریخی به خانه‌های بوم‌گردی، شاخصه‌هایی وجود دارند، مثلاً اینکه ملک، زمینه تاریخی و فضای مناسبی داشته باشد که توسط بازرسان مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ در کنار این موضوع، امکان وجود امکانات رفاهی مانند سرویس بهداشتی مناسب و… مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مهدی تصریح کرد: تقریباً تمام اقشار جامعه می‌توانند از این نوع خانه‌های بوم‌گردی استفاده کنند و با کمک برنامه‌هایی، قبل از سفر خانه‌بوم‌گردی مد نظر خود را انتخاب کنند و درباره ویژگی‌های آن بدانند؛ با این حال، مورد دیگری که به استفاده از خانه‌های بوم‌گردی اولویت می‌دهد، نزدیک بودن آن‌ها به دیگر بافت‌های تاریخی است که اهمیت زیادی برای گردشگران دارد.
به گزارش ایمنا، چرایی و چگونگی آفرینش این خانه‌ها بر محور نیازهای انسان بوده که در کالبد خانه، مکان و ملاحظات اقلیمی، مسائل معنوی، مذهبی و حتی در تک تک اشکال هندسی به کار رفته در تزئینات، قائل مشاهده است، بنابراین با توجه به اصالت و هنری که در جذب گردشگر نیز مؤثر خواهد بود، باید به حفظ و احیای این خانه‌ها پرداخت.
