آیا برجام جدیدی در راه است؟| کوچک زاده: همان که رسایی گفت | اردستانی: عراقچی برای توافق مجوز رهبری دارد| احتمال تعلیق مکانیزم ماشه ۵۰درصد است
رویداد۲۴| آرزو فرشید- نشست دیروز کمیسیون امنیت ملی با حضور عباس عراقچی نشان‌دهنده موازنه پیچیده میان دیپلماسی، امنیت ملی و فشار داخلی است؛ در حالی که دولت از چارچوب قانونی و مجوز‌های شورای عالی امنیت ملی برای توافق با آژانس دفاع حرف می‌زند، تندروها با فضاسازی رسانه‌ای تلاش دارند روند تصمیم‌گیری را مختل کنند.
عباس عراقچی، وزیرخارجه کشور روز گذشته و در حالی که مجلس تعطیل بود، در یک جلسه اضطراری شبانه با کمیسیون امنیت ملی شرکت کرد تا درباره توافق اخیر با آژانس بین امللی انرژی اتمی در مصر توضیح دهد. او بعد از این جلسه و بدون اشاره به جزئیاتی از آنچه گفته و شنیده، فضای نشست را «بسیار خوب، سازنده و علمی» توصیف کرد.
ابراهیم عزیزی، رئیس کمیسیون امنیت ملی در پی برگزاری این نشست اضطراری گفت که یکی از گزینه‌های ایران در صورت فعال شدن «مکانیسم ماشه» توسط کشور‌های اروپایی خروج از NPT (پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای) است. او گفت که مجلس توافقنامه امضا شدۀ اخیر میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را با قانون «تطبیق» خواهد داد.
اشاره عزیزی به قانون تعلیق همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی است که مجلس بعد از جنگ دوازده روزه با اسرائیل تصویب کرد. رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس حالا و بعد از توافق قاهره میگوید: «اگر این توافقنامه از قانون عبور کرده باشد یا عدول از قانون داشته یا انحرافی رخ داده باشد، از قانون پاسداری خواهیم کرد.»
آیا هیاهوی تندروها، نوید یک توافق است؟
واکنش‌ها در فضای مجازی به جلسه دیروز به وضوح نشان می‌دهد که برخی تندروها در داخل و خارج کشور به صورت هماهنگ قصد کارشکنی دارند. شاهد این مدعا توییت حمید رسایی، نماینده تندروی تهران است. او در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «جلسه سه ساعته تمام شد. مراحل شبیه برجام در حال تکرار است. والسلام»
بیشتر بخوانید: فلاحت‌پیشه: توافق ایران و آژانس تنها روزنه موجود برای حفظ دیپلماسی بود
یک فعال توییتری اصولگرا که از سوی چهره‌هایی مثل رائفی‌پور، میثم مطیعی، سیدپویان حسین‌پور، جلیلی محبی دنبال می‌شود، مدعی شده: « نشست اضطراری کمیسیون امنیت ملی با حضور دکتر عراقچی به منظور بررسی توافق جدید ایران با آژانس برگزار شد. خیانتی دیگر که متاسفانه اینبار قالیباف در حدود ۳ ساعت به تنهایی آن‌را انجام داد و دلسوزانی، چون رسایی و ثابتی نتوانستند از آن جلوگیری کنند.»
علی علیزاده، فعال رسانه‌ای خارج نشین معتقد است تعطیلی مجلس با توافق رابطه داشته. او به تجمع کم شمار مخالفان توافق مقابل ساختمان شورای عالی امنیت ملی اشاره کرده و در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «سال‌ها خود را حامی دموکراسی و‌جامعه مدنی خواندند، اما برای اینکه «بدهند برود» مجلس را تعطیل کردند، به منتقدان سرشناس مثل جلیلی و رسایی همه گونه تهمت زدند و حالا دنبال دستگیری صد شهروند معترضند. تنها راه متوقف کردنشان اینست که تجمع بعدی نه با صد نفر که با صد هزار نفر برگزار شود.»
مجتبی زارعی، نماینده تهران و عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس به ادعای علیزاده واکنش نشان داد و نوشت: «یکی میگوید ۱۰۰نفرکم است دیگری میگوید دفعه‌ی بعد۱۰۰۰۰۰ نفر میاریم! ما میگوییم دود اردو کشی خیابانی کارعقل را تعطیل میکند! سیاستگذاری جایش درخیابان نیست! راستی! این فرمانده ۱۰۰۰۰۰نفری همانی نیست که ازلندن در دهان یک سیاسیِ تهران انداخت که ما مقابل رهبرانقلاب که ضبط صوت نیستیم؟!»
زارعی در توییت دیگری فرمانده خط مخالفان توافق را افشا کرد. او نوشت: «با دروغ وانمود میکنند قالیباف و پزشکیان وعراقچی با توطئه مجلس را تعطیل کردندتا ایران را در توافقی بفروشند؟! اینها همان کسانی‌اند که اوایل مدعی قطع ارتباط بین فرمانده ومیدان ودیپلماسی درجنگ ۱۲ روزه بودند؛ هرچه فکر میکنم این گروه ازکسی گوش نمیکند الّا برادر خوبمان دکترجلیلی؛ خب دکترجان نمی‌خواهید بفرمایید نظام حکیم است وتدبیر دارد؟!»
جزئیات جلسه؟ گفتند نگویید!
مهدی کوچک‌زاده، نماینده تهران و از حاضران در جلسه دیروز از ارائه جزییات جلسه روز گذشته نمایندگان با عراقچی سرباز زد. او به رویداد۲۴ گفت: «گفته‌اند که درباره این جلسه صحبت کنید». با این حال کوچک زاده ادعای رسایی در مورد نهایی شدن یک توافق را تایید کرد و گفت: «خلاصه جلسه همان توییت آقای رسایی است».
بیشتر بخوانید:
احمد بخشایش اردستانی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس_ که ظاهرا در جلسه حضور نداشته_ در مصاحبه با رویداد۲۴ با دلخوری میگوید «وضعیت مشابه پروسه تصویب برجام است». او با این توضیح که در مجلس دو رویکرد تعاملی و تقابلی نسبت به توافق وجود دارد، گفت: «همان طور که در زمان تصویب برجام برخی به رویکرد و منش آقای ظریف و تصمیم مجموعه نظام اعتماد داشتند، الان هم روش و منش آقای عراقچی را قبول دارند. در مقابل گروهی که معتقدند ما در برجام رکب خوردیم الان نگران هستند که این اتفاق تکرار شود».
وی می گوید «آقای عراقچی اطلاعاتی بیشتر از آنچه در تلویزیون میگوید را به نمایندگان نمی‌دهد».
این عضو کمیسیون امنیت ملی تشریح کرد: «حرف آقای عراقچی این است که ما دو نوع تاسیسات داریم. یک بخشی مثل تاسیسات بوشهر که مورد حمله قرار نگرفته و الان هم بازرسان می‌توانند از آن بازدید کنند. یک بخش مهم‌تر، تاسیساتی که مورد هجوم قرار گرفت. عراقچی میگوید که برای مذاکره با آژانس درباره نحوه بازرسی از این تاسیسات از شورای عالی امنیت ملی اجازه دارد».
آنطور که این عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس توضیح می‌دهد، طبق قرار عراقچی و گروسی، آژانس بین المللی انرژی اتمی باید برای بازدید از تاسیساتی که مورد حمله قرار گرفته به ایران درخواست بدهد؛ این درخواست در شورای عالی امنیت ملی بررسی شده و این شورا مشخص میکند که بازرسی به چه نحوی و تا چه حدی صورت بگیرد.
ماجرای مجوز از رهبری چیست؟
بخشی از اختلاف نظر مخالفان توافق با عراقچی، محتوای دیدار عراقچی و گروسی در قاهره و اظهارات رئیس کل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره رسیدن به یک «توافق» با ایران است. بخشایش اردستانی میگوید: «گروسی گفت که با ایران توافق کرده‌ایم و این حرف حساسیت ایجاد کرده است. البته حرف اشتباهی هم نیست. به هرحال آنها درباره نحوه بازرسی‌ها توافق کرده‌اند».
وی در واکنش به اینکه عراقچی گفته برای توافق از رهبری مجوز دارد، گفت: «به این شکل بیان نشده، اما اصل حرف درست است. آقای عراقچی برای مذاکره با آژانس و توافق درباره بازرسی‌ها از شورای عالی امنیت ملی مجوز دارد و مصوبات شورای عالی امنیت ملی نیز مورد تایید رهبری است».
مجوز عراقچی از شورای عالی امنیت ملی برای رسیدن به یک توافق، به منزله عدم توانایی مجلس برای کارشکنی است. اما آنطور که بخشایش اردستانی گفته نمایندگان اصرار دارند که توافق صورت گرفته را روی کاغذ دریافت کرده و بررسی کنند.
این عضو کمیسیون امنیت ملی در پاسخ به اینکه آیا توافق ایران و آژانس نیاز به تصویب در مجلس دارد؟ گفت: «خیر، بحث تصویب نیست. اما نمایندگان می‌خواهند آن را با قانون تعلیق همکاری با آژانس تطبیق دهند».
وی در پاسخ به اینکه اگر نظر مجلس مغایرت این توافق با قانون اخیر مجلس باشد، تکلیف چه خواهد بود؟ گفت: «آن قانون راه را نبسته و تصمیم‌گیری برای همکاری با آژانس را به نظر شورای عالی امنیت ملی منوط کرده است. اکنون هم آقای عراقچی از شورای عالی امنیت ملی مجوز گرفته و مشکلی نیست».
اروپا ماشه را می‌کشد؟
بگومگو‌ها بین مجلس و دولت و موافقان و مخالفان همکاری با آژانس، اما درحالی داغ شده و ادامه دارد که مساله اساسی در شرایط کنونی اجرایی شدن یا نشدن مکانیزم ماشه است. سران نظام در جلسات و محافل خصوصی با مدیران رسانه از احتمال بالای فعال شدن مکانیزم ماشه حرف زده‌اند.
برخی امیدوارند که توافق ایران و آژانس بتواند، اروپا را تا حدی راضی کرده و موجب به تعویق افتادن اجرایی شدن مکانیزم ماشه بشود. عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، اما امید چندانی ندارد و این احتمال را صرفا ۵۰ درصد می‌داند. او با اشاره به اینکه اگر اروپا ماشه را تا ۷ مهر بکشد و اسنپ بک فعال بشود، توافق با آژانس هم کان لم یکن خواهد شد؛ گفت: «اگرچه یکی از خواسته‌های آژانس همکاری ایران و با آژانس است، اما باید در نظر داشت که عراقچی با اروپایی‌ها مذاکره نکرده و مستقیما با گروسی توافق کرده است. ضمن اینکه اروپا شروط و مسائل دیگری از جمله مذاکره با آمریکا را نیز مطرح کرده‌اند».
اردستانی در پاسخ به اینکه آیا ممکن است ایران در این مدت کوتاه سایر شروط اروپا را هم بپذیرد؟ گفت: «در این زمان کم چنین اتفاقی نخواهد افتاد و این اروپا است که باید عقب نشینی کند. ممکن هم هست که چنین کنند، چون آنها می‌خواهند که این تهدید را مدام بالای سر ایران نگه دارند. البته اگر قصدشان این باشد که واقعا ایران را منزوی کنند ممکن است که تا ۷ مهر ماشه را هم بکشند».
توافق با آژانس اگرچه فرصت‌هایی برای کاهش فشار بین‌المللی و تعویق مکانیزم ماشه فراهم میکند، اما همزمان نیازمند مدیریت دقیق تندروهای داخلی و تدبیر دیپلماتیک است. تجربه گذشته، از جمله روند برجام، نشان می‌دهد که تعادل میان مصالح ملی، فشار‌های داخلی و الزامات بین‌المللی همچنان پیچیده و حساس باقی مانده است.
