کار هست؛ کارگر نیست

محمد یزدانیان با بیان اینکه بیش از ۶۰ درصد دانش آموختگان در رشته هایی تحصیل کرده اند که با صنعت ارتباطی ندارد، افزود: این در حالیست که صنایع به تکنسین و کارگر ماهر نیاز دارند اما دانشگاه ها مدیر و کارشناس پرروش می دهند که درباره این موضوع کارشناسان مختلف از یک دهه گذشته هشدار داده بودند.

کارشناسان می گویند با وجود فرصت های متنوع شغلی، نیروی کار تمایلی به استخدام شدن ندارد؛ واقعیتی عجیب و غافلگیرکننده که حالا با عبور از روزهایی که بیکاری مهمترین چالش روز بود سخت در باور می گنجد.

به گزارش ایرنا ، گواه بر این پدیده نوظهور، نخست انبوه آگهی های دعوت به کار سازمان های مختلف روی بیلبوردها و تابلوهای تبلیغاتی است که در بین آنها تقاضای شهرک های صنعتی برای استخدام کارگر بیشتر به چشم می آید.

آن طور که کارشناسان حوزه کار و اشتغال می گویند اکنون بیکاری دیگر معنای خود را از دست داده و در مقابل، مساله «نبود نیروی انسانی» به دغدغه مهم صاحبان صنایع و کارگاه های بزرگ و کوچک تبدیل شده است.

موضوع دیگر اینکه به دنبال مجموعه اقدام های انجام شده از سوی متولیان در سال های اخیر و با وجود کرونا و تحریم های اقتصادی بسیاری از واحدهای راکد اکنون احیا شده و به چرخه تولید بازگشته اند.

در چنین شرایطی کارفرماها از جذب نیروی انسانی حتی در ساده ترین سطح سازمانی درمانده شده اند و کمتر کسی تمایل به استخدام شدن در این فرصت های شغلی را دارد.

کارشناسان بر این باورند چنانچه این موضوع چاره اندیشی و مدیریت نشود در آینده نزدیک با بحران نیروی کار مواجه خواهیم شد.

طبق آخرین گزارش مرکز آمار ایران در ‎پاییز ۱۴۰۳، نرخ بیکاری در اصفهان به ۷.۱ درصد رسیده است. این رقم، گویای ۲.۱ واحد درصد کاهش نسبت به بهار و ۱.۵ واحد درصد کاهش در مقایسه با مدت مشابه سال قبل است.

به عبارتی نرخ بیکاری اصفهان روند کاهشی داشته و اندکی پایین‌تر از متوسط کشوری قرار گرفته است.

این در حالیست که به گفته مسوولان اکنون بیش از سه هزار فرصت شغلی خالی تنها در بخش صنعت استان اصفهان وجود دارد که مورد استقبال از سوی نیروی کار قرار نمی گیرد. بنا به گفته صاحبنظران این موضوع نیازمند آسیب شناسی و برنامه ریزی است.

برآیند نظرسنجی ها نشان می دهد کار سنگین و طاقت فرسا، آسیب های جسمی و روانی مشاغل سخت، نبود امنیت شغلی، بی بهره بودن نیروی کار از تخصص و تبحر کافی، علاقه به مشاغل کاذب اما سودآور، دریافت نکردن حداقل های قانونی دستمزد و مزایا، رشد فزاینده تورم، کاهش قدرت خرید کارگران و نبود تناسب بین سختی کار و حقوق دریافتی از عمده دلایل تمایل نداشتن افراد به اشتغال در واحدها و شرکت های صنعتی و سپس خدماتی است.

به گفته معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری اصفهان، وضعیت نیروی انسانی در این استان مطلوب نیست و این مساله می تواند به تدریج به یک تهدید جدی تبدیل شود.

کوروش خسروی افزود: کارخانجات صنعتی و بنگاه‌های اقتصادی استان حتی در تامین انبار دار و راننده لیفتراک(بالابر) نیز با مشکل مواجهند.

وی اضافه کرد: این کمبود نیروی کار در شرایطی است که با جمعیت عظیم جوانان آماده بکار اما فاقد مهارت مواجه ایم.

مغفول ماندن نیاز صنایع به نیروی کار ماهر

قائم مقام جامعه اسلامی کارگران اصفهان در همین پیوند به ایرنا گفت: بین سرفصل های آموزشی نیروی کار و هدف گذاری های اشتغال در فرصت های کسب و کار تناسب وجود ندارد.

وی اضافه کرد: در این میان تعدادی از شرکت‌های بزرگ که توانمندی مالی دارند اقدام به بورسیه کردن دانشجویان با تخصص های مختلف صنعتی می کنند ولی بیشتر واحدهای تولیدی به دلیل کمبود نیروی کار در مورد توسعه های آتی خود تجدید نظر کرده‌اند که این موضوع بر میزان تحقق برنامه هفتم توسعه کشور تأثیر خواهد گذاشت.

ضرورت ایجاد جذابیت در محیط های شغلی

قائم مقام جامعه اسلامی کارگران اصفهان افزود: مادامی که جذابیت درآمدزایی در حوزه های دیگر شغلی بیشتر باشد و آموزش ها، وضعیت حقوق و امنیت شغلی بهتر نشود معضل تأمین نشدن نیروی کار در صنایع و واحدهای تولیدی ادامه دارد.

یزدانیان گفت: کاهش رشد جمعیت از یک سو و توسعه فراگیر صنعت از سوی دیگر بر پیچیدگی این مساله افزوده است.

وی ادامه داد: نکته دیگر اینکه تجربه نشان داده وقتی کارخانه ها و صنایع در دوره ای به دنبال رکود اقتصادی نیروی کار را تعدیل می کنند جذب دوباره آنها سخت تر می شود.

یزدانیان افزود: نیروی کار اکنون به سمت فرصت های شغلی با درآمد بیشتر از جمله دلالی و خرید و فروش ارز و خودرو روی آورده و دیگر کار کردن در محیط های صنعتی و شرکت ها اقناع کننده نیست.

قائم مقام جامعه اسلامی کارگران اصفهان افزود: به طور معمول انتظارات بسیاری از افراد جامعه با اشتغال در این محیط ها برآورده نمی شود به طوریکه آن ها همواره از ناکافی بودن حقوق و نبود امنیت شغلی گلایه دارند.

یزدانیان گفت: متولیان باید با راهکارهای کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت جذابیت را از بازارهای دلالی حذف و بر مطلوب شدن کار در بخش صنعت و خدمات بیفزایند.

وی آسیب به «فرهنگ کار» را نیز از دلایل مهم کاهش نیروی انسانی دانست.

پوست اندازی تعریف شغل در نگاه جامعه جویای کار

جامعه شناسان اما بحران نیروی انسانی را ناشی از«تغییرات اجتماعی نهاد شغلی» می دانند که موجب شده است گرایش افراد جامعه از شغل ثابت و مشخص به فعالیت های موقت تغییر کند.

یک پژوهشگر اجتماعی در اصفهان با بیان اینکه تعریف شغل(منبع درآمد) در جامعه به سرعت در حال پوست اندازی است، به ایرنا گفت: این مساله ریخت شناسی ِاجتماعی در نهاد شغلی را بهم می ریزد یعنی فرد بدون اینکه به یک سازمان یا شرکت متعهد شود فعالیت حرفه ای را برای مجموعه های مختلف انجام می دهد.

امان الله باطنی افزود: در این صورت به تدریج همه مشاغل جامعه تبدیل به فعالیت کوتاه مدت، پروژه ای و فصلی می شود و نیروی ثابت و متعهد مفهوم و موجودیت خود را از دست می دهد.

وی افزود: در حالی که فرآیند توسعه نیاز به ثبات دارد؛ فراگیرشدن این پدیده به «کُلنگی شدن» جامعه منتهی می شود؛ یعنی همه فرایندها در آن به صورت موقت و کوتاه مدت است.

این جامعه شناس ادامه داد: اگر در آمریکا با نرخ ۳۰ درصدی فریلَنسِرها (آزادکار) مواجه هستیم در ایران بدنبال تغییرات اجتماعیِ نهاد شغلی بزودی آمار این افراد به نیمی از جمعیت فعال جامعه خواهد رسید و بسیاری از فرصت های شغلی خالی خواهد ماند، همچنین شاهد رشد چشمگیر نرخ خروج کارکنان و کارگران از شرکت‌ها و نهادها خواهیم بود.

فریلنسر(Freelancer) یا «آزادکار» بدون اینکه به یک سازمان یا کسب و کار و شرکت مشخص متعهد شود، فعالیت حرفه‌ای و تخصصی خود را برای مجموعه‌های مختلف انجام می‌دهد و بسته به نیاز و پروژه‌های در دسترس، کارفرمای خود را تغییر می‌دهد.

باطنی با هشدار نسبت به نفوذ تغییرات اجتماعیِ نهاد شغلی در دیگر لایه های جامعه افزود: این تغییرات بر روی نهاد خانواده و آمار ازدواج و طلاق، میزان ترک تحصیل در نهاد مدرسه و دانشگاه، کاهش نرخ جمعیت افراد حقوق بگیر و تهدید امنیت ملی بدنبال صدور مجوز کار برای اتباع خارجی تاثیر خواهد گذاشت.

وی افزود: از طرفی بررسی ها نشان می دهد که نیمی از درآمد افراد از محل کار و فعالیت نیست بلکه از خرید و فروش مستغلات، سکه و ارز و سود حساب بانکی است، بنابراین با دامنه گسترده ای از تغییرات اجتماعی در نهاد شغلی مواجه ایم که بتدریج منجر به کاهش تمایل افراد به انجام کارِ مشخص خواهد شد.

این پژوهشگر اجتماعی گفت: به هم ریختگی تعاریف توسعه اقتصادی نخستین پیامد این مساله است بطوریکه ممکن است مجبور شویم نیروی کار مورد نیاز در برخی مشاغل را از خارج از کشور تامین کنیم.

باطنی اضافه کرد: با وجود چند نوع قرارداد در یک سازمان یا نهاد نباید انتظار بهره‌وری داشت زیرا این وضعیت سبب کاهش انگیزه شغلی می شود.

به گفته این جامعه شناس، دلیل پایین‌ بودن رضایت شغلی در کشور که به خروج نیروی کار متنهی می شود دسته‌بندی‌ بین نیروهای انسانی در سازمان است.

با این تفاسیر به نظر می رسد شغل در جامعه امروز طی یک فرایند ناباورانه دستخوش تغییرات زیادی شده است، تا جایی که حالا نبود نیروی کار بر اندوه ممتد بیکاری چیره شده تا رفته رفته به بحران تبدیل شود.

به گزارش ایرنا و به گفته مسوولان، اکنون بیش از ۱۷۰ هزار نفر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی استان اصفهان مشغول به کار هستند که بیم آن می رود تحت تاثیر تغییرات اجتماعی نهاد شغلی از تعداد این جمعیت فعال نیز کاسته شود.

استان اصفهان با جمعیت افزون بر پنج میلیون نفر، بیش از ۹ هزار واحد تولیدی کوچک و بزرگ دارد.

بیش از یک‌هزار و ۲۰۰ پروژه نیمه‌ تمام صنعتی در سه سال گذشته در سراسر استان اصفهان تکمیل و بهره‌برداری شد.

سهم اصفهان در صنعت کشور ۱۱ درصد، سرمایه‌گذاری ۱۰ درصد و اشتغال صنعتی هشت درصد و رتُبه آن در طرح‌های نیمه تمام صنعتی و تعداد معادن، اول و از نظر ذخایر معدنی، دوم است.

نگاهی به دسته‌بندی مشاغل نشان می‌دهد که بیشترین سهم شاغلان در بین مردم استان اصفهان در بخش خدمات با ۴۸.۹ درصد و کمترین آن در بخش کشاورزی با ۸.۶ درصد است.

سهم شاغلان استان اصفهان در بخش صنعت نیز ۴۲.۵ درصد است.