به گزارش سرویس جهان مشرق، بیش از ۱۴۸ میلیارد دلار توسط دولت ایالات متحده در تلاش ناکام برای ساختن یک افغانستان آزاد هزینه شد، این را گزارش نهایی دفتر رسمی نظارت (واچداگ) نشان میدهد که مستندسازی دقیق هدررفت و تقلب توسط آن و همچنین هشدارهای این نهاد درباره بازگشت طالبان، عمدتاً نادیده گرفته شد.
به گزارش وبگاه خبری-تحلیلی «دیفنس وان»، در طول ۱۷ سال، بازرس ویژه بازسازی افغانستان (SIGAR) هر دلاری را که برای امنیت، توسعه و کمکهای بشردوستانه به این کشور اختصاص یافته بود، ردیابی کرد. از سال ۲۰۱۲، این دفتر نشانههایی دید که تلاشهای دولت و ارتش آمریکا در حال ناکام ماندن است.
جین آلویز، سرپرست موقت بازرس کل SIGAR، روز چهارشنبه در نشست گروه نویسندگان دفاعی به خبرنگاران گفت:
"خیلیها میدانستند که این کار جواب نمیدهد. این جنگ جواب نمیداد. ما در گزارشهای فصلیمان مینوشتیم که «تعداد مناطقی که به دست طالبان میافتد در حال افزایش است.»"
او افزود:
"گزارشهای فصلی ما دقیقاً نشان میداد چه اتفاقی در حال رخ دادن است و میشد آینده را بر اساس آنچه ما میگفتیم پیشبینی کرد."
آلویز این سخنان را همزمان با انتشار گزارش نهایی SIGAR بیان کرد؛ گزارشی ۱۲۵ صفحهای که نوعی «حسابرسی قانونی» است و هزاران صفحه تحلیل و مستندات تلاش بازسازی افغانستان را خلاصه کرده است — تلاشی که بیش از پولی که پس از جنگ جهانی دوم در قالب طرح مارشال به اروپا فرستاده شد، هزینه برد.
طبق قانون مجوز دفاعی سال ۲۰۲۵، این دفتر در ۳۱ ژانویه آینده تعطیل خواهد شد.این گزارش میگوید:
"مأموریت وعده ثبات و دموکراسی به افغانستان را داده بود، اما در نهایت هیچکدام را به ارمغان نیاورد...نتیجهی کار در افغانستان باید برای سیاستگذاران آینده که قصد انجام تلاشهای بازسازی مشابه را دارند، درس عبرتی باشد."
این گزارش تصریح دارد:
" اگر یک درس کلی از تراژدیای که طی ۲۰ سال رخ داد وجود داشته باشد، این است که هر مأموریت آمریکایی مشابه از نظر زمینه، مقیاس و جاهطلبی، باید با احتمال واقعی شکست روبهرو شود."
آلویز گفت استقلال و پیگیری بیپروای این گروه برای کسب اطلاعات باید الگویی برای گروههای نظارتی آینده باشد، اما او میترسد که این اتفاق نیافتد.
هواپیماهای اسقاطی، هتلهای خالی و قراردادهای فاسد
از زمانی که SIGAR در سال ۲۰۰۸ تحقیقات خود را آغاز کرد، این نهاد نظارتی مشخص کرد که بین ۲۶ تا ۲۹ میلیارد دلار از بودجه بازسازی افغانستان به دلیل هدررفت، تقلب و سوءاستفاده از بین رفته است. مأموریتهای مبارزه با مواد مخدر دولت آمریکا بخش بزرگی از پولهای هدررفته را تشکیل میداد.
گزارش SIGAR در ژوئن ۲۰۱۸ نشان داد که با وجود هزینه ۷٫۳ میلیارد دلار برای مبارزه با مواد مخدر، افغانستان همچنان «بزرگترین تأمینکننده تریاک جهان» بود و فساد گسترده در صنعت مواد مخدر این کشور "تلاشهای آمریکا برای ثبات افغانستان را دشوار، اگر نگوییم غیرممکن کرده بود."
در سال ۲۰۱۵، SIGAR کشف کرد که یک نیروگاه برق ۳۵۵ میلیون دلاری متعلق به آژانس توسعه بینالمللی آمریکا (USAID) با «کمتر از یک درصد ظرفیت» خود کار میکند. سال بعد مشخص شد که ۸۵ میلیون دلار وام برای ساخت هتل و آپارتمان مقابل سفارت آمریکا در کابل بازپرداخت نشده و فقط «پوستههای خالی رها شده» ساخته شده است. در سال ۲۰۱۸ معلوم شد که ۴۸۶ میلیون دلار صرف خرید ۲۰ فروند هواپیمای G-۲۲۲ برای نیروی هوایی افغانستان شده که برخی از آنها خاک میخوردند و برخی دیگر به قیمت «شش سنت برای هر پوند» اوراق شده بودند.
کار بیکیفیت پیمانکاران هم باعث مرگ نظامیان آمریکایی شد. در سال ۲۰۱۲، دو سرباز پس از انفجار بمب دستساز در داخل یک آبرو در مسیر پرتردد کشته شدند. شرکت ساختمانی افغان که مسئول نصب توری روی آبروها بود، مشخصات قرارداد را رعایت نکرده بود و همین باعث شده بود که "به راحتی بتوان توریها را کنار زد."
SIGAR نوشت:
"فریبکاری و عملکرد شلختهی این شرکت باعث شد شورشیان بتوانند بمب کار بگذارند و دو سرباز را بکشند."
از طریق تحقیقات جنایی، مأموران SIGAR موفق به محکومیت ۱۷۱ متهم آمریکایی و افغان شدند که منجر به نزدیک ۱٫۷ میلیارد دلار جریمه، غرامت، مصادره دارایی، توافقهای قضایی و صرفهجویی شد. آلویز به خبرنگاران گفت که فساد گسترده شاید بزرگترین عاملی بود که تلاشهای دولت آمریکا در افغانستان را تضعیف کرد. به نظر او، بزرگترین مسئله در تمام ۲۰ سال، فساد بود و فساد روی همه چیز تأثیر گذاشت.
آلویز گفت:
"{فساد} مردم را علیه دولتی که ما سعی داشتیم آنجا بسازیم شوراند. نیروهای مسلح را ضعیف کرد، همه چیزهایی که ما سعی کردیم انجام دهیم را تضعیف کرد."
خداحافظی با سلاحها و درسهای آموختهشده
کاترین لوتز، همبنیانگذار پروژه «هزینههای جنگ» دانشگاه براون، گفت تحقیقات میدانی SIGAR بینشهایی درباره بخشهایی از افغانستان ارائه کرد که برای عموم مردم قابل دسترسی نبود. به گفته لوتز، یکی از مهمترین افشاگریهای SIGAR این بود که بخش عظیمی از بودجه بازسازی صرف امنیت شده بود. لوتز گفت:
" این خوب نیست که عموم مردم به اندازه کافی به آنچه آنجا آموخته شد توجه نکردهاند. نگرانی اصلی من این است که کل پروژه بازسازی از سوی مردم به اشتباه اساساً به عنوان پروژهای بشردوستانه درک شده بود."
طبق گزارش SIGAR، حدود ۶۰ درصد از ۱۴۸ میلیارد دلار صرف ابتکارات امنیتی شد. بخشی از این پول برای خرید تسلیحات و تجهیزات برای نیروهای دفاع و امنیت ملی افغانستان هزینه شد، از جمله: ۹۶۰۰۰ خودروی زمینی، ۵۱۱۸۰ خودروی تاکتیکی سبک، ۲۳۸۲۵ هاموی، نزدیک به ۹۰۰ خودروی زرهی رزمی، ۴۲۷۳۰۰ سلاح، ۱۷۴۰۰ دستگاه دید در شب مونتاژ شده روی کلاه، و حداقل ۱۶۲ هواپیما. وقتی آمریکا در اوت ۲۰۲۱ از افغانستان خارج شد، حدود ۷٫۱ میلیارد دلار تجهیزات را که به نیروهای افغان داده بود، جا گذاشت. همه این تجهیزات به دست طالبان افتاد.
گزارش میگوید:
" همانطور که در بالا اشاره شد، به دلیل تسلط طالبان، SIGAR نتوانست پس از سقوط دولت افغانستان هیچکدام از تجهیزات یا تأسیساتی را که برای نیروهای افغان فراهم شده بود، بازرسی کند. این تجهیزات، سلاحها و تأسیسات تأمینشده با پول مالیاتدهندگان آمریکایی اکنون هسته اصلی دستگاه امنیتی طالبان را تشکیل میدهند."
SIGAR با مصاحبه با شمار زیادی از مقامات ارشد سابق آمریکایی، درسهایی از دو دهه حضور در افغانستان استخراج کرد. چندین مقام به توافق دوحه در سال ۲۰۲۰ — توافق صلحی که بین طالبان و دولت اول ترامپ مذاکره شد — اشاره کردند و گفتند که این توافق "در نهایت سرنوشت افغانستان را با تضعیف مشروعیت دولت افغانستان و جسور کردن طالبان رقم زد."
مشابه گزارشهای فصلی SIGAR، مقامات سابق آمریکایی هم یک دهه قبل از خروج، شکست محتمل را پیشبینی کرده بودند.
کارتر مالکاسیان، دستیار ویژه سابق رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، در دسامبر ۲۰۲۱ به SIGAR گفت:
" احساس من این بود که تا سال ۲۰۱۲، افراد بسیار کمی فکر میکردند شورش را بتوان شکست داد و ما بتوانیم دولت افغانستان را کاملاً مسوول کنترل امور بگذاریم."
در ماه مه، پیت هگست، وزیر جنگ ایالات متحده، دستور بازنگری در خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را صادر کرد. آلویز به خبرنگاران گفت که از SIGAR برای کمک به این بررسی دعوت نشده است. آلویز گفت تلاشهای آینده برای ایجاد نهاد نظارتی بر درگیریها باید از اختیارات مستقل SIGAR الگو بگیرند، اما او تردید دارد که دوباره چنین چیزی تکرار شود.
او گفت:
" از قانون تأسیس SIGAR به عنوان الگو استفاده کنید، چون ما کاملاً مستقل بودیم. زیرمجموعه هیچ نهاد یا وزارتخانه دیگری نبودیم. از گفتن هیچ چیزی ابایی نداشتیم. همه چیزهایی را که پیدا کردیم، گزارش دادیم. گزارشهایمان رقیق یا ملایم نمیشد. میتوانید قانون تأسیس SIGAR را مبنای ایجاد نهاد جدید کنید. نمیدانم آیا دیگر چنین چیزی خواهید دید یا نه."
