به گزارش خبرگزاری ایمنا، امروزه که سبک زندگی کمتحرک، استرسهای مزمن و تغذیه نامناسب به بخشی از روزمرگی مردم تبدیل شده است، ورزش بیشتر از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده است. فعالیت بدنی یکی از مؤثرترین راههای حفظ سلامت قلب، ریه، عضلات و استخوانها است و نقشی اساسی در پیشگیری از بیماریهای مزمن همچون دیابت، فشار خون و چاقی دارد.
ورزش حالِ روانی را نیز بهبود میبخشد، اضطراب را کاهش میدهد، خواب را تنظیم میکند و از طریق ترشح اندورفین، حس نشاط و انرژی را افزایش میدهد. به همین دلیل، سازمانهای جهانی سلامت توصیه میکنند ورزش منظم بهعنوان یک بخش ثابت در سبک زندگی افراد گنجانده شود. برای بسیاری از مردم، سادهترین شکل پایبندی به این توصیه ورزش در فضای باز و ورزشهای خیابانی است؛ چرا که بدون تجهیزات ویژه، هزینه اضافی و محدودیت مکانی امکان فعالیت را فراهم میکند.
برای بسیاری از مردم، ورزش در فضای باز جذابترین و سادهترین شکل فعالیت بدنی است. هوای آزاد، تماس با نور خورشید، فضای گسترده و آزادی عمل بیشتر ورزش بیرونی را به تجربهای لذتبخش و در دسترس تبدیل میکند. دویدن در پارکها، پیادهروی در خیابانها، تمرینات گروهی در محلهها و دوچرخهسواری در مسیرهای شهری فعالیتهایی هستند که بدون نیاز به تجهیزات پیچیده و هزینههای اضافی انجام میشوند و به همین دلیل بخش بزرگی از جامعه به آنها وابسته است.
با این حال درست در زمانی که نیاز ما به تحرک و ورزش بیشتر شده است، کیفیت هوا در برخی از شهرها نامطلوب شده است. ورزش در هوای آلوده به دلیل افزایش حجم تنفس و نفوذ عمیقتر ذرات مضر، تأثیرات آلودگی هوا را چند برابر میکند. فرد هنگام فعالیت بدنی دو تا سه برابر بیشتر از حالت استراحت هوا را به داخل ریههای خود میکشد، ناخواسته حجم بیشتری از آلایندههایی همچون ذرات معلق ریز، گازهای سمی و ترکیبات آلی را وارد بدن میکند. این موضوع بهویژه در ورزشهای خیابانی شدیدتر و خطرناکتر است.
ورزش در هوای آلوده، چالشهای گستردهای ایجاد میکند. از یکسو میتواند به بروز مشکلات تنفسی، التهاب مجاری هوایی، خستگی زودرس و کاهش کارایی ورزشی منجر شود و از سوی دیگر ورزشکاران را با محدودیت زمانی و مکانی روبهرو میکند؛ زیرا آنها مجبور هستند تمرینات خود را بر اساس تغییرات شاخص کیفیت هوا تنظیم کنند، کاری که همیشه برای افراد شاغل یا پرمشغله امکانپذیر نیست.
ازسوی دیگر آلودگی هوا تنها به سلامت جسم آسیب نمیزند، بلکه بر تجربه احساسی و ذهنی ورزش نیز تأثیر میگذارد. احساس بوی نامطبوع، سنگینی هوا، سوزش چشم یا گلو و تنگی نفس میتواند لذت ورزش را کاهش دهند و فرد را از ادامه تمرین بازدارند. این موضوع در درازمدت ممکن است به کاهش سطح فعالیت بدنی در جامعه و افزایش بیماریهای ناشی از کمتحرکی منجر شود.
واقعیت این است که ورزش در هوای آلوده، برخلاف ظاهر سادهای که دارد یک چالش جدی سلامت محسوب میشود. هنگام فعالیت بدنی، سرعت و حجم تنفس افزایش پیدا میکند و ریهها چند برابر بیشتر از حالت استراحت هوا را وارد بدن میکنند. این موضوع زمانی خطرناک میشود که هوای تنفسی سرشار از ذرات معلق ریز، گازهای سمی همچون نیتروژن دیاکسید و مواد آلاینده شیمیایی باشد.
در چنین شرایطی، ورزشکار نگرانی بیشتری دارد، زیرا آلایندهها با سرعت بیشتر و نفوذ عمیقتر وارد ریهها و حتی جریان خون میشوند. این موضوع میتواند موجب التهاب مجاری هوایی، کاهش عملکرد ریه، اختلال در اکسیژنرسانی به عضلات و کاهش کارایی ورزشی شود. برای افراد مبتلا به مشکلات قلبی ریوی، این خطر چند برابر است. با وجود این چالشها، نیاز به ورزش همچنان پابرجا است و نمیتوان آن را نادیده گرفت. بنابراین، شناخت اثرات آلودگی هوا بر فعالیت بدنی و آگاهی از راهکارهای کاهش خطر، اهمیت ویژهای پیدا میکند.
افزایش خطرات تنفسی و قلبی هنگام ورزش در هوای آلوده
مهدی نصیری مدرس دانشگاه، در گفتوگو با خبرنگار ایمنا درباره تأثیر آلودگی هوا بر عملکرد ورزشی اظهار کرد: با توجه به اینکه فعالیت ورزشی موجب میشود که حجم تنفس چند برابر شود و ذرات آلاینده بیشتری وارد ریه فرد شود، وقتی فردی در هوای آلوده به فعالیتهای ورزشی در محیط بیرون میپردازد برای سلامتی میتواند مضر باشد. این ذرات موجب التهاب راههای هوایی میشوند و اکسیژنرسانی را مختل میکنند؛ بنابراین خطر برای قلب، ریه و حتی سیستم ایمنی افزایش پیدا میکند.
وی افزود: مهمترین خطرات ورزش در هوای آلوده برای گروه سنی کودکان و نوجوانان و سالمندان است. ناگفته نماند که افراد مبتلا به آسم، آلرژی، فشار خون و مشکلات قلبی نیز باید مراقب سلامتی خود در چنین شرایطی باشند.
اثرات مخرب آلودگی هوا بر فعالیتهای هوازی در فضای باز
مدرس دانشگاه تصریح کرد: در هوای آلوده انجام همه فعالیتهای هوازی مضر است، چرا که هوای آلوده مهمترین عامل محدودکننده فعالیت ورزشی در محیط باز است. با افزایش ذرات معلق، اکسیژنرسانی کاهش پیدا میکند و سیستم تنفسی تحت فشار قرار میگیرد. این موضوع بهویژه برای افرادی که در پارکها، پیادهروها یا محلهها ورزش خیابانی یا قابلیتهای هوازی همچون پیاده روی، دویدن و دوچرخه سواری انجام میدهند، خطر بیشتری دارد.
وی خاطرنشان کرد: استفاده از ماسک فیلتردار در فعالیتهای سبک مفید است. بهتر است افراد زمان ورزش را به صبح زود منتقل کنند، شدت فعالیت را کم کنند، مسیرهای دور از خیابان و بزرگراه انتخاب کنند و قبل از ورزش شاخص آلودگی هوا را بررسی کنند. البته در روزهای بارانی شرایط برای فعالیت بهتر میشود.
زمانبندی مناسب برای ورزش در روزهای آلوده
نصیری عنوان کرد: در هوای آلوده اگر شاخص آلودگی بالای ۱۵۰ باشد افراد حساس نباید در فضای باز ورزش کنند. برای شاخص بالای ۲۰۰، توصیه میشود همه افراد از ورزش خیابانی خودداری کنند و از ۳۰۰ به بالا حالت اضطراری است و به هیچ عنوان فعالیت در فضای باز انجام نشود.
وی بیان کرد: لازم به ذکر است که در هوای آلوده هدف قطع فعالیتهای ورزشی نیست، هدف تغییر شیوه است. میتوان فعالیت را به فضای بسته انتقال داد، شدت را کاهش داد یا تمرینات قدرتی و انعطافی انجام داد.
راهکارهای جایگزین و نیاز به برنامهریزی برای ورزش ایمن
مدرس دانشگاه اضافه کرد: تمرینات سبک و انعطافی در منزل یا سالن سرپوشیده، تردمیل، طناب زنی و تمرینات حرکات اصلاحی و بازتوانی در منزل یا باشگاه، تمرینات TRX یا تمرینات مقاومتی با وزن بدن به همراه کشهای بدنسازیگزینههایی برای جایگزینی ورزش خیابانی است.
وی تاکید کرد: چالشهای اصلی ورزشهای خیابانی در شرایط کنونی نبودن برنامه ریزی مدون و کاربردی هست.
در این زمینه تمام سازمانها و نهادهای ذینفع باید همکاری کنند. راهکارهایی همچون ایجاد مسیرهای سبز، دور کردن مسیرهای دو و پیادهروی از خیابانها، نصب سنسورهای اندازهگیری آلودگی در پارکها و توسعه سالنهای کمهزینه برای عموم پیشنهاد میگردد.
