رمزگشایی از سیگنال‌ها متناقض تهران در آستانه نشست حساس شورای حکام | ایران به مذاکره برمی‌گردد یا جنگ؟
رویداد۲۴| با نزدیک‌تر شدن موعد نشست حساس شورای حکام، دوباره فضای دیپلماسی هسته‌ای ایران به یکی از پرفشارترین دوره‌های خود رسیده است. در تهران، همزمان دو روایت موازی جریان دارد: از یک‌سو عباس عراقچی می‌گوید «درخواست برای مذاکره با ایران مجدداً آغاز شده»، و از سوی دیگر سعید خطیب‌زاده با صراحت اعلام می‌کند «اگر مذاکره‌ای هم رخ دهد، یک مذاکره مسلح خواهد بود؛ مذاکره‌ای بدون اعتماد به آمریکا و همراه با آمادگی برای مقابله با فریب». این دو موضع، تصویری از پیچیدگی صحنه دیپلماسی ایران ارائه می‌دهد؛ صحنه‌ای که با اظهارات اخیر دونالد ترامپ، گزارش‌های تند رافائل گروسی و تلاش اروپا برای صدور قطعنامه تازه، بیش از هر زمان دیگری چندلایه و تنش‌زا به نظر می‌رسد.
ترامپ: ایران می‌خواهد مذاکره کند/ تهران: رویاپردازی سیاسی
دونالد ترامپ که این روز‌ها مجموعه‌ای از پیام‌های متناقض درباره برنامه هسته‌ای، احتمال خلع سلاح و نقش آمریکا در نظم جهانی مطرح می‌کند، بار دیگر ادعا کرده «ایران خواهان مذاکره است». جمله‌ای که به‌سرعت تیتر رسانه‌های آمریکایی شد و مطابق معمول با استقبال جریان‌های حامی فشار حداکثری مواجه شد.
اما در تهران وضعیت متفاوت است. مقام‌های دولت و وزارت خارجه طی هفته‌های گذشته بار‌ها تأکید کرده‌اند «مذاکره‌ای در جریان نیست» و «ایران زیر فشار با کسی گفت‌و‌گو نمی‌کند». به گفته تحلیل‌گران، ادعای ترامپ بیش از آنکه بازتاب‌دهنده واقعیت میدانی باشد، بخشی از تاکتیک فشار روانی اوست؛ تلاش برای آنکه چنین القا کند که سیاست فشار نتیجه داده و اکنون توپ در زمین تهران است. با این حال، روایت رسمی ایران همچنان بر «مدیریت تنش»، «گفت‌وگوی مشروط» و «عدم مذاکره زیر سایه تهدید» تأکید دارد.
عراقچی: دیپلماسی زنده است، اما نه با دیکته و فشار
عباس عراقچی امروز در سخنانی تصریح کرد که «دیپلماسی همچنان تنها راه‌حل واقعی اختلافات است، اما بر اساس قاعده و ضابطه». او با اشاره به حمله اخیر آمریکا به ایران گفت: «اولین موشک به میز مذاکره برخورد کرد» و افزود که هیچ‌کس نمی‌تواند «آنچه در میدان جنگ به دست نیامده» را بر میز مذاکره تحمیل کند.
این جمله‌های عراقچی در عین آنکه پیام «آمادگی مشروط» را منتقل می‌کنند، حامل یک نکته کلیدی هم است. به نظر می‌رسد که تهران این بار به‌دنبال مذاکره‌ای نیست که هزینه‌های گذشته را تکرار کند. از نگاه او، اگر مذاکره‌ای آغاز شود، تنها بر مبنای «احترام متقابل و منافع دوطرف» قابل تصور است.
خطیب‌زاده: مذاکره مسلح؛ بی‌اعتمادی کامل به آمریکا
در سوی دیگر، سخنان صریح خطیب‌زاده، معاون وزیر خارجه فضای واقعی تصمیم‌گیری در تهران را روشن می‌کند. او گفت: «اگر مذاکره‌ای با ایالات متحده اتفاق بیفتد، قطعاً یک مذاکره مسلح است؛ مذاکره‌ای که ما در آن به طرف مقابل اعتمادی نداریم و آماده مقابله با هر فریبی هستیم.»
این موضع نشان می‌دهد که برخلاف ادعای ترامپ، تهران نه‌تنها نشانه‌ای از انعطاف فوری بروز نداده، بلکه بدبینی نسبت به واشنگتن در بالاترین سطح چند سال اخیر است؛ به‌خصوص پس از تجربه خروج آمریکا از برجام و سپس حملات نظامی تابستان امسال.
فشار‌های آژانس؛ گزارش گروسی و سایه قطعنامه
در سوی دیگر میدان، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سه کشور اروپایی فضای نشست پیش‌روی شورای حکام را ملتهب‌تر کرده‌اند. رافائل گروسی در گزارش تازه خود وضعیت مواد هسته‌ای ایران را «بسیار نگران‌کننده» توصیف کرده و بار دیگر مسئله دسترسی‌ها، عدم‌گزارش‌دهی و سطح ذخایر غنی‌سازی را مورد انتقاد قرار داده است.
اروپایی‌ها هم پیش‌نویس قطعنامه‌ای تهیه کرده‌اند که خواستار توقف کامل فعالیت‌های غنی‌سازی و محدودسازی شدید برنامه هسته‌ای ایران است. در ظاهر، همه نشانه‌ها به سمت تشدید فشار و حتی احتمال ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت حرکت می‌کرد. اما یک تحول مهم رخ داده و به گفته لارنس نورمن، خبرنگار باسابقه وال‌استریت ژورنال، فعلاً هم «ارجاع به شورای امنیت» از دستور کار خارج شده و هم «قطعنامه عدم پایبندی». اروپایی‌ها تصمیم گرفته‌اند «تنش را افزایش ندهند» و «به دیپلماسی زمان بدهند».
این تصمیم البته نه یک پیروزی دیپلماتیک کامل است و نه یک عقب‌نشینی قطعی از سوی غرب؛ بیشتر نوعی «خرید زمان» برای همه طرف‌هاست تا ببینند مسیر به‌سمت تشدید تنش می‌رود یا باز شدن یک کانال گفت‌و‌گو.
