خاقانی: قیمت بنزین را یک دلار کنید اما... | بنزین 5 هزار تومانی برای جبران کسری بودجه است | پزشکیان شفاف بگوید دولت پنهان داریم

به گزارش اقتصادنیوز، «قیمت سوم بنزین» آغاز اصلاح قیمت انرژی است یا تنها یک مُسکن برای جبران کسری بودجه دولت چهاردهم یا...؟

محمود خاقانی، مدیرکل پیشین وزارت نفت و کارشناس حوزه انرژی در گفتگو با «اقتصادنیوز» می گوید: «دولت باید قیمت بنزین را به سطح کشورهای همسایه برساند تا حداقل جلوی قاچاق گرفته شود. بعد رفاه اجتماعی را افزایش دهد؛ یعنی حمل و نقل درون‌شهری و برون‌شهری، قطار و اتوبوس ارزان کند.»

این کارشناس حوزه انرژی تاکید دارد؛ « بنزین لیتری پنج هزارتومان فقط تأثیر روانی در افزایش تورم دارد، نه تأثیر کلی. افزایش قیمت بنزین برای جبران کسری بودجه ای است که بانک آینده تحمیل کرد.»

گفتگوی اقتصادنیوز را با محمود خاقانی می خوانید. 

*****

*آقای خاقانی! طی روزهای اخیر با اعلام نرخ سوم بنزین از سوی دولت روبرو بودیم. ضمن تاکید براین نکته که اصلاح قیمت انرژی یک ضرورت مهم است که اقتصاددانان و تحلیلگران بر آن تاکید دارند اما نکته آن است که دولت در شرایطی نرخ سوم را اعلام کرد که طی هفته های قبل بارها در واکنش به احتمال افزایش قیمت بنزین آن را انکار کرده بود. چه ارزیابی از نحوه ورود دولت به اعلام نرخ سوم بنزین و یک گام برای اصلاح قیمت حامل های انرژی دارید؟

این افزایش قیمت، ناگهانی نبود. اگر شما به مناظرات انتخاباتی سال ۱۴۰۰ بازگردید، آقای زاکانی در مناظره نامه‌ای را نشان داد و خطاب به آقای همتی گفت « شما در این نامه پیشنهاد کرده‌اید بنزین لیتری 5 هزار تومان شود.» ولی آقای زاکانی صفحه اول آن نامه را ارائه نداد. من احتمال می‌دهم آن نامه، گزارش محرمانه‌ای بود که بانک مرکزی آن موقع احتمالاً برای مقامات بسیار تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر در رده بالا فرستاده و پیشنهاد داده بود اگر بنزین را مثلاً لیتری 5 هزار تومان کنیم، کسری بودجه را تا حدودی می توان جبران کرد.

اگر خاطرتان باشد، در دولت دوازدهم بانک قوامین و چند مؤسسه مالی و اعتباری ورشکست شده بودند که این موسسات را در بانک سپه و غیره ادغام کردند. در آن زمان، دولت دوازدهم مجبور شد ۳۵ هزار میلیارد تومان پول چاپ کند.

اکنون نیز بانک های آینده و گردشگری و چند بانک دیگر در خطر هستندو بانک آینده با ارقامی بسیار بزرگ به کسری بودجه افزوده است. از سوی دیگر، دولت در بودجه سال ۱۴۰۵ توانایی کاهش یا قطع بودجه نهادها و بخش‌هایی را که مولد نیستند اما بودجه دریافت می کنند، ندارد.

عده ای تلاش کردند افزایش قیمت بنزین را گردن دولت بیندازند

در ماده ۴۶ برنامه هفتم (که البته این ماده از نظر برنامه ریزی و قانون بسیار ضعیف است) آمده است که برای کاهش شدت انرژی چنین و چنان بکنیم. در همین حال، بندی را گذاشتند که مسئولیت افزایش قیمت بنزین را به گردن دولت بیندازند تا قیمت را بالا ببرند. الان هم نمایندگان مجلس تلاش می‌کنند بگویند ما این کار را نکردیم و دولت تصمیم تصویب نرخ سوم بنزین را گرفته است.

دولت چهاردهم نداریم، دولت سیزدهم + 1 داریم

در واقع ما دولت چهاردهم نداریم؛ ما دولت سیزدهم به اضافه یک داریم. همین برنامه هفتم توسعه در دولت سیزدهم تهیه شد و اکثر وزرا و نمایندگان مجلس هم دولت سیزدهمی هستند. آن عدد یک که اشاره کردم همان آقای پزشکیان است که در تلاشند او را حذف کنند. آقای سعید جلیلی که دولت در سایه است در سال ۸۸ معتقد بود بنزین باید لیتری ۳۵ هزار تومان شود. این آقایی هم که الان رئیس سازمان بهینه سازی شده از وابستگان جلیلی است. در نتیجه همه آنها به این نتیجه رسیدند بنزین را گران کنند و آقای پزشکیان ابزار بود برای این کار که بگوید بنزین باید گران شود.

*با این نکاتی که مطرح کردید، بهترین مسیر از نگاه شما چه بود؟

بهترین کار این بود که دولت سیزدهم به اضافه یک یا دولت چهاردهم تصمیم اساسی بگیرد و بگوید آن جراحی اقتصادی که آقای خاندوزی و تیم اقتصادی دولت سیزدهم انجام دادند، جراحی اشتباهی بود. چون در دولت سیزدهم ارزهای ترجیحی برای کالاهای اساسی را حذف کردند، مالیات‌های عجیب و غریب بر همه چیز وضع شد و هزینه‌ها حتی حمل و نقل عمومی هم بالا رفت.

نرخ سوم بنزین فقط اثر روانی بر افزایش تورم دارد 

بنزین لیتری پنج هزارتومان فقط تأثیر روانی در افزایش تورم دارد، نه تأثیر کلی. پس چگونه می خواهند جلوی تورم را بگیرند؟ ما می دانیم افزایش قیمت بنزین برای جبران کسری بودجه ای است که بانک آینده تحمیل کرد. راه چاره این است که دولت قیمت بنزین را به سطح کشورهای همسایه برساند تا حداقل جلوی قاچاق گرفته شود. بعد رفاه اجتماعی را افزایش دهد؛ یعنی حمل و نقل درون‌شهری و برون‌شهری، قطار و اتوبوس ارزان کند.

از سوی دیگر، مالیات‌های تولید، ارزش افزوده و انواع و اقسام مالیات‌ها را کاهش دهد و درآمدش را در پمپ بنزین به دست بیاورد. آن وقت عادلانه می‌شود. وقتی رفاه اجتماعی افزایش پیدا می‌کند، به افرادی که فاقد ماشین و امکانات هستند کمک می‌شود. الان مردم گرسنه هستند و حتی نان را هم که گران شده نمی‌توانند بخرند. حالا بنزین که گران شده، قیمت نان نیز گران‌تر می‌شود.

برنامه هفتم جمله جالبی دارد؛ می‌گوید ما برای «کاهش شدت انرژی...»؛ به نظر می‌رسد برنامه‌نویس و قانون‌گذار برنامه هفتم حتی متوجه منظور از «شدت انرژی» هم نشده و نمی داند یعنی چه. شدت انرژی یعنی وقتی شما یک کیلو وات ساعت برق یا انرژی مصرف می کنید،انرژی برای تولید کالا باید کمتر شود.

کاسبان تحریم در تحریم‌ها، هر چیزی را برای ما تولید می‌کنند، از اتومبیل گرفته تا وسایل خانه، آشپزخانه و صنعت، مصرف انرژی بالایی دارد چون فاقد فناوری روز است. بنابراین، این فساد و اختلاسی که به صورت ساختاری از سال ۱۳۸۴ تا کنون بر جامعه تحمیل شده است، چاره‌ای ندارد جز اینکه بهای انرژی را بالا ببریم.

وقتی حرف از بنزین سوپر می شود صحبت از بخش خصوصی هم می شود در حالی که ما بخش خصوصی در این کشور نداریم؛ یک بخش خصولتی داریم که پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها را در اختیار دارد. در قوانین بودجه می‌گوییم به اشخاص حقیقی و حقوقی خاص، نفت بدهیم، ببرند و بفروشند اما آنها نفت را ارزان می‌فروشد و بنزین سوپر و معمولی را هم گران وارد می‌کنند.

میزان واردات بنزین هنوز به اندازه اختلاس چای دبش نرسیده است

رئیس سازمان برنامه و بودجه می‌گوید ما سال گذشته مثلاً ۶ میلیارد دلار بنزین وارد کردیم که این مقدار هنوز به اندازه آن اختلاس چای دبش نشده است. به جای اینکه جلوی آن سوراخ‌های اختلاس و فساد را بگیریم که باعث کسری بودجه نشود، فشار را بر دوش مردم وارد می‌کنیم. اکنون مسافرکش‌ها مجبورند کرایه را بالا ببرند که در این صورت کرایه حمل و نقل عمومی و تاکسی هم گران می‌شود. محصولات کشاورزی را که باید از مزرعه به فروشگاه‌ها برسند، گران می‌شود و این تورم وحشتناک از کنترل خارج خواهد شد.

*اگر درست متوجه شده باشم شما بنزین 5 هزار تومانی را مسیر درست اصلاح قیمت انرژی نمی دانید، فقط یک مُسکن برای رفع کسری بودجه دولت می دانید و ...

الان دلیل اول کسری بودجه دولت به خاطر بانک آینده است. اما این روزها صحبت‌هایی در مورد بانک گردشگری و دیگر بانک‌ها هم به میان آمده است. فکر کرده‌اند با پنج هزار تومان شدن قیمت بنزین و استثنا کردن برخی خودروها از دریافت بنزین 1500 و 3 هزار تومانی، حداقل یک پولی پس‌انداز شود تا کسری بودجه مربوط به اختلاس‌گران (که به خارج رفته و کاخ خریده‌اند، ولی دستمان به آن‌ها نمی‌رسد) جبران شود.

ما ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری را داریم. وقتی یک نفر دستگیر، محکوم و مراحل تجدیدنظر و اعاده دادرسی برای او انجام می شود، باید محکومیت را بگذراند. اما این افراد وکلایی را که در گذشته قاضی یا حقوقدان شورای نگهبان حقوقدان بودند، با پرداخت پول‌های زیادی اجیر می‌کنند. این ماده ۴۷۷ را در هیچ قوه قضائیه‌ای در دنیا نداریم که در ایران داریم چون رئیس قوه قضائیه می‌تواند حکمی را که دادگاه‌های دیگر با بررسی‌های کارشناسی بعد از مثلاً پنج یا ده سال صادر کرده‌اند، نقض کند. الان اختلاس‌گران و فاسدان نگرانی ندارند. 

آقای پزشکیان شفاف به مردم بگوید دولت پنهان داریم

بنابراین، دولت سیزدهم به اضافه یک (آقای پزشکیان) که گفته بود «باید راستش را به مردم بگوییم و صادقانه سخن گفت» الان بیاید بگوید ما یک دولت پنهان داریم. کسانی را هم که دنبالشان بودم، به خاطر نسبت هایی که به آنها دادند کنار رفتند. شما بیایید به من کمک کنید و با من متحد شوید. من بنزین را لیتری ۶۰ هزار تومان کنم (همان قیمت سوپر) و دوباره ارز ترجیحی را به کالاهای اساسی اختصاص دهم تا قیمت پنیر و شیر و تخم مرغ ارزان شود.

الان بنزین را لیتری ۵ هزار تومان کردند که هیچ حساب و کتابی هم ندارد. کسانی که بنزین را قاچاق می کنند آن را به خارج از کشور می برند و لیتری 6۰ هزار تومان می فروشند که هنوز ۵۵ هزار تومان در آن سود است. 

بنزین 5 هزار تومانی نه مُسکن است نه درمان

*برخی اقتصاددانان تاکید دارند که این چند نرخی شدن بنزین، رانت را بیشتر می‌کند و تاثیری در کاهش قاچاق بنزین ندارد.

قاچاق سرجایش می ماند. الان بنزین سوپر لیتری 65 هزار تومان و بنزین معمولی هم لیتری پنج هزار تومان شد اما هیچ‌کدام از این‌ها جلوی قاچاق را نمی‌گیرد، چون هنوز بنزین در افغانستان لیتری ۶۰ هزار تومان است؛ در پاکستان و کشورهای دیگر همینطور. این سیاستی که الان اتخاذ شده، نه مُسکن است و نه درمان. 

همه تصمیمات کشور به نفع همان یک درصد طبقه الیگارشی است

در این کشور هیچ کدام از تصمیماتی که توسط دولت پنهان یا با فشار مجلس اتخاذ می‌شود، به نفع من و شما به عنوان شهروندان عادی نبوده است. اتفاقا قوانینی که در کشور تصویب می‌شود، به نفع آن یک درصد الیگارشی (اصحاب ثروت و قدرت) است. بنزین هم همین حکایت را دارد. اگر بنزین را یک دلار (۱۰۰ هزار تومان) کنند و بعد بیایند دارو و بیمارستان من را ارزان کنند (چیزهایی که قاچاق نمی‌شود)، حمل و نقل را ارزان کنند؛ مردم مجانی سوار اتوبوس می‌شوند؛ در این شرایط اصلا چه کسی سوار ماشین با مصرف بالای بنزین می‌شود؟

اگر بنزین را یک دلار (۱۰۰ هزار تومان) کنند، دولت بیاید تمام مالیات‌ها را کاهش دهد، آن وقت همه تولیدکنندگان دنیا می‌آیند در ایران تولید کنند. در این صورت چه اتفاقی می‌افتد؟ شدت انرژی هم پایین می‌آید. یعنی تولیدکنندگان ماشین لباسشویی، یخچال و پکیج در کارخانه، دنبال بالا رفتن راندمان مصرف انرژی‌ می روند.

در این شرایط که به نظر ایده آل می رسد، استفاده از اتومبیل داخلی با مصرف بالا دیگر ارزش نخواهد داشت. به راننده تاکسی هم می‌گویند از تو مالیات درآمد نمی‌گیریم، در این صورت، خیابان‌ها خلوت می‌شود و مسافر بردن برای تاکسی هم مقرون به صرفه است.

قیمت بنزین یک دلار شود

*آقای خاقانی برخی معتقدند که دولت این اقدام را اولین گام برای اصلاح قیمت انرژی می‌داند. معایب و محاسن اصلاحات تدریجی از نگاه شما چیست؟

یک ضرب‌المثل داریم که می‌گویند «سالی که نکوست از بهارش پیداست». از همین انتصابی که آقای پزشکیان در سازمان بهینه‌سازی مصرف انرژی کرد، می‌فهمیم که بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش شدت انرژی حداقل در برنامه این دولت محقق نخواهد شد.

نظر کارشناسی مثل بنده این است که دولت غذا و پروتئین مردم را تأمین کند تا مریض نشوند. اگر آلودگی هوا کم شود و حمل و نقل عمومی رونق داشته باشد، بنزین را به جای لیتری ۵ هزار تومان، یک دلار کند. آن وقت شما می‌بینید وضع جامعه هم بهتر می‌شود. مشکل ما این است که مافیا و دولت پنهان که مملو از نفوذی‌های دشمن هستند، راه را اشتباهی هدایت می‌کنند تا اقتصاد کشور ورشکسته شود.