تغییر پرداختی یارانه ها از آبان ماه با افزایش مبلغ کالابرگ الکترونیکی | واریز900/000 تومان کالابرگ برای 7 دهک یارانه بگیر

 از یارانه پنهان تا کالابرگ الکترونیک؛ مسیر پرچالش حمایت معیشتی

یارانه پنهان، سال‌هاست که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ساختاری اقتصاد ایران مطرح است. طبق برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس، در سال ۱۴۰۲ بیش از ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان در قالب انرژی و کالاهای اساسی پرداخت شده است؛ رقمی که فقط بخش کوچکی از آن به دهک‌های پایین درآمدی رسیده است.
به همین دلیل، دولت و مجلس تصمیم گرفته‌اند به‌جای ادامه‌ی روش سنتی، مسیر تازه‌ای را انتخاب کنند: یارانه هدفمند به مصرف‌کننده از طریق کالابرگ الکترونیک.

کالابرگ در واقع شکل دیجیتالی‌شده‌ی کوپن‌های دهه شصت است، با این تفاوت که این بار یارانه در کارت بانکی خانوارها شارژ می‌شود و مردم می‌توانند کالاهای اساسی را با قیمت مصوب خریداری کنند.

کالابرگ الکترونیک چگونه عمل می‌کند؟

در این طرح، به‌جای پرداخت نقدی، مبلغ مشخصی به‌صورت اعتبار در کارت‌های بانکی افراد واجد شرایط شارژ می‌شود. خانوار می‌تواند از این اعتبار برای خرید کالاهای اساسی شامل نان، روغن، برنج، گوشت، لبنیات و قند و شکر از فروشگاه‌های دارای پایانه‌ی هوشمند استفاده کند.
دولت، مابه‌التفاوت قیمت بازار و نرخ مصوب را پرداخت می‌کند تا قیمت کالا برای مردم ثابت بماند. این شیوه ضمن جلوگیری از تورم مستقیم، شفافیت بیشتری در جریان یارانه ایجاد می‌کند.

میزان اعتبار کالابرگ در آبان‌ماه چقدر است؟

رئیس مرکز رفاه ایرانیان اعلام کرده است:«در آبان‌ماه میزان اعتبار کالابرگ برای دهک‌های اول تا سوم ۵۰۰ هزار تومان و برای دهک‌های چهارم تا هفتم ۳۵۰ هزار تومان تعیین شده است.»

به این ترتیب، تمرکز اصلی دولت بر حمایت از دهک‌های پایین است تا خانوارهای آسیب‌پذیر بتوانند اقلام اساسی را بدون نگرانی از افزایش قیمت تأمین کنند.
این میزان اعتبار، ماهانه در کارت‌ها شارژ می‌شود و استفاده از آن صرفاً برای خرید کالاهای ضروری مجاز است.

 چرا دولت به‌جای یارانه نقدی، کالابرگ را انتخاب کرد؟

تجربه‌ی پرداخت نقدی یارانه‌ها از سال ۱۳۸۹ تاکنون نشان داده که این روش گرچه در کوتاه‌مدت اثر حمایتی دارد، اما به دلیل تورم ناشی از افزایش نقدینگی، در بلندمدت قدرت خرید مردم را کاهش می‌دهد.
در مقابل، کالابرگ الکترونیک باعث می‌شود یارانه مستقیماً به کالاهای ضروری تخصیص یابد، نه به پول نقدی که ممکن است صرف هزینه‌های غیرضروری شود.
به این ترتیب، دولت امیدوار است با این سیاست جدید، هم تورم را کنترل کند و هم امنیت غذایی خانوارها را تقویت نماید.

نقش مجلس در بازطراحی کالابرگ الکترونیک

در ماه‌های اخیر، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، بارها بر ضرورت اجرای سریع کالابرگ الکترونیک تأکید کرده است. او در نطق ۲۲ مهرماه خود گفت:«کالابرگ الکترونیک از آبان‌ماه باید بدون تأخیر اجرا شود؛ یارانه باید به سفره‌ی مردم برسد، نه به واسطه‌ها.»

مجلس با تصویب ماده (ت) تبصره ۱۳ قانون بودجه ۱۴۰۴، دولت را موظف کرده است که یارانه نقدی را بازنگری کرده و به‌صورت اعتباری در قالب کالابرگ پرداخت کند. حتی در پی تأخیر وزارت رفاه در اجرای این قانون، مجلس گزارشی از «استنکاف از قانون» به قوه قضائیه ارسال کرده است.

این سطح از نظارت نشان می‌دهد که مجلس قصد دارد اجرای کالابرگ را از مرحله‌ی وعده، به عمل واقعی برساند.

اظهارات وزیر کار درباره جزئیات فنی کالابرگ

علی میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در توضیح جزئیات طرح جدید گفته است:«کالابرگ جدید با هدف تثبیت قیمت کالاهای اساسی و انتقال مستقیم یارانه به مصرف‌کننده طراحی شده است. در این مدل، دولت به‌جای تولیدکننده یا واردکننده، یارانه را مستقیماً به مردم می‌دهد.»

به گفته‌ی میدری، اجرای طرح در آبان‌ماه منوط به توافق نهایی با بخش خصوصی است و قراردادهایی میان دولت و تولیدکنندگان به‌صورت سه‌ماهه منعقد خواهد شد تا قیمت کالاها طی این مدت ثابت بماند.

کالاهای مشمول طرح کالابرگ الکترونیک

کالاهای زیر در مرحله‌ی اول کالابرگ الکترونیک مشمول یارانه اعتباری خواهند بود:

• نان و برنج ایرانی

• روغن مایع خوراکی

• گوشت قرمز و مرغ

• شیر، ماست و پنیر

• شکر و تخم‌مرغ

• حبوبات و رب گوجه

قیمت این اقلام بر اساس نرخ مبنای شهریور ۱۴۰۰ محاسبه می‌شود و تفاوت قیمت تا سطح فعلی توسط دولت پرداخت خواهد شد.

منابع مالی اجرای کالابرگ از کجا تأمین می‌شود؟

طبق برآوردهای اولیه، اجرای کامل کالابرگ برای هفت دهک جامعه به حدود ۴۵۰ هزار میلیارد تومان بودجه سالانه نیاز دارد. این رقم از محل صرفه‌جویی در یارانه‌های پنهان انرژی، منابع هدفمندی یارانه‌ها و اصلاح نظام پرداخت نقدی تأمین خواهد شد.
کارشناسان اقتصادی تأکید دارند که اگر این منابع به‌درستی مدیریت شوند، اجرای کالابرگ حتی می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های دولت در بلندمدت شود، زیرا از هدررفت منابع در زنجیره‌ی واسطه‌ها جلوگیری می‌کند.

زیرساخت فنی کالابرگ؛ اتصال فروشگاه‌ها به شبکه هوشمند

وزارت رفاه اعلام کرده است که تاکنون بیش از ۹۰ درصد فروشگاه‌های زنجیره‌ای کشور به سامانه‌ی کالابرگ متصل شده‌اند. هدف بعدی، اتصال مغازه‌های کوچک، روستاها و مناطق محروم است تا هیچ خانواری از طرح جا نماند.
برای این منظور، وزارت ارتباطات مأمور به بهبود پوشش اینترنت در مناطق روستایی شده است و برای فروشگاه‌های خرد نیز بسته‌های تشویقی جهت خرید دستگاه کارت‌خوان هوشمند در نظر گرفته شده است.

تأثیر اقتصادی اجرای کالابرگ بر تورم

پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی در تحلیلی اعلام کرده است که اجرای طرح کالابرگ الکترونیک اگر با تثبیت قیمت کالاهای اساسی همراه باشد، اثر تورمی کمتر از ۱ درصد خواهد داشت.
اما در صورت اجرای یارانه نقدی معادل، تورم می‌تواند تا ۲.۵ درصد افزایش یابد.
بنابراین، از دیدگاه اقتصادی، کالابرگ نه‌تنها اثر تورمی کمتری دارد، بلکه به توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها کمک می‌کند.

چالش‌های پیش‌روی کالابرگ الکترونیک

برخی کارشناسان چالش‌های زیر را در مسیر اجرای این طرح عنوان کرده‌اند:

• کمبود فروشگاه‌های مجهز در مناطق روستایی

• خطا در شناسایی دهک‌های واقعی

• امکان سوءاستفاده واسطه‌ها

• تأخیر در تسویه حساب تولیدکنندگان

• عدم اعتماد مردم به ثبات ارزش کالابرگ

برای رفع این نگرانی‌ها، دولت وعده داده است پلتفرم شفاف و قابل رصدی ایجاد کند که تراکنش‌ها و تخصیص یارانه‌ها را به‌صورت برخط نمایش دهد.

تجربه کشورهای دیگر در اجرای یارانه هوشمند

کشورهایی مانند برزیل، ترکیه و اندونزی نیز برنامه‌های مشابهی اجرا کرده‌اند. در ترکیه، برنامه «Social Assistance Card» امکان خرید کالاهای اساسی با یارانه دولتی را فراهم می‌کند. در برزیل، طرح «Bolsa Família» موفق شد نرخ فقر شدید را تا ۵۰ درصد کاهش دهد.
کارشناسان معتقدند ایران نیز می‌تواند با اصلاح شفافیت مالی و استفاده از فناوری، الگوی بومی خود را در قالب «کالابرگ دیجیتال ایرانیان» پیاده کند.

سه پیش‌شرط موفقیت کالابرگ

۱. اعتماد عمومی: مردم باید اطمینان یابند که کالابرگ واقعاً قدرت خریدشان را حفظ می‌کند.
۲. ثبات قیمتی: تولیدکنندگان باید مطمئن باشند دولت مابه‌التفاوت قیمت‌ها را به‌موقع پرداخت می‌کند.
۳. شفافیت داده: سامانه کالابرگ باید به‌صورت شفاف تراکنش‌ها و میزان تخصیص اعتبار را نمایش دهد.

بدون این سه رکن، هیچ برنامه‌ای—even با فناوری پیشرفته—پایدار نخواهد بود.

جدول زمان‌بندی احتمالی اجرای طرح

بر اساس اعلام وزارت تعاون، فاز آزمایشی طرح جدید از آبان ۱۴۰۴ آغاز می‌شود و در صورت موفقیت، تا پایان دی‌ماه ۱۴۰۴ به سراسر کشور گسترش خواهد یافت.
احتمالاً استان‌های فارس، خراسان رضوی و تهران در فاز نخست آزمایش قرار دارند.

همراهی دولت و مجلس برای عدالت معیشتی

در ماه‌های گذشته شاهد همگرایی کم‌سابقه‌ای بین دولت و مجلس بوده‌ایم.
مجلس با استفاده از ابزارهای نظارتی، دولت را ملزم کرده و دولت چهاردهم نیز با نگاه مثبت به سمت اجرای طرح پیش می‌رود.
این هماهنگی می‌تواند نقطه‌ی آغاز اصلاح ساختاری بزرگ‌تری در نظام حمایتی ایران باشد؛ اصلاحی که به جای پرداخت پول نقد، یارانه‌ی کالایی هوشمند را جایگزین می‌کند.

پرسش‌های پرتکرار درباره کالابرگ الکترونیک

کالابرگ الکترونیک چیست؟
کارت اعتباری خانوارها برای خرید کالاهای اساسی با قیمت مصوب.

چه کسانی مشمول می‌شوند؟
دهک‌های اول تا هفتم درآمدی کشور، با اولویت دهک‌های پایین.

میزان اعتبار در آبان‌ماه چقدر است؟
۵۰۰ هزار تومان برای دهک‌های ۱ تا ۳ و ۳۵۰ هزار تومان برای دهک‌های ۴ تا ۷.

کالابرگ نقدی است یا اعتباری؟
اعتباری است و فقط برای خرید کالاهای مشخص قابل‌استفاده است.

کالابرگ جایگزین یارانه نقدی می‌شود؟
به‌صورت تدریجی بله؛ اما فعلاً هر دو روش در کنار هم ادامه دارند.

جمع‌بندی: مسیر اصلاح یارانه‌ها با فناوری و شفافیت

طرح کالابرگ الکترونیک، اگر با ثبات، اعتماد و داده‌سنجی دقیق اجرا شود، می‌تواند گامی مؤثر در جهت عدالت اقتصادی باشد.
این طرح ترکیبی از حمایت معیشتی و تحول دیجیتال است؛ گامی به سمت «دولت رفاه هوشمند» که هدف آن رساندن یارانه واقعی به سفره مردم است، نه به حساب دلالان.
دولت چهاردهم با همراهی مجلس در آستانه‌ی آزمونی بزرگ قرار دارد؛ آزمونی که نتیجه‌اش می‌تواند مسیر سیاست‌گذاری اقتصادی کشور را برای سال‌ها تغییر دهد.