به گزارش خبرگزاری ایمنا، پارک ملی و پناهگاه حیاتوحش قمشلو یکی از مهمترین و ارزشمندترین مناطق حفاظتشده ایران است که با وسعتی نزدیک به ۱۱۳۷۰۰ هکتار در ۴۵ کیلومتری شمالغرب شهر اصفهان واقع شده است. این منطقه استپی و نیمهبیابانی، میان شهرهای شاهینشهر و خمینیشهر از شرق و شهرهای نجفآباد و تیران از جنوب قرار دارد، همچنین از شمال به شهر علویجه و روستاهای هستیجه و حسینآباد و از غرب نیز به روستاهای میرآباد و محمدیه محدود میشود. قمشلو به دلیل برخورداری از ویژگیهای طبیعی ارزشمند و موقعیت جغرافیایی ویژه، بهعنوان یکی از مناطقی که توان تبدیل شدن به ذخیرهگاه زیستکره در سطح جهانی را دارد، شناخته میشود.
راههای دسترسی
بهدلیل قرارگیری قمشلو در مرکز فلات ایران، مسیرهای متعدد و مناسبی برای دسترسی به نقاط مختلف آن وجود دارد. برای رسیدن به بخشهای شمالی، جاده اصفهان مورچهخورت علویجه مناسب است. ورودیهای غربی عمدتاً از جاده علویجه به حسینآباد قابل دسترس هستند. بخشهای جنوبی از طریق جاده اصفهان به تیران دسترسی دارند و برای نواحی شرقی نیز مسیر اصفهان شاهینشهر جهادآباد انتخاب میشود. این تنوع مسیرها امکان بازدید، کنترل و مدیریت منطقه را تسهیل کرده است.
تاریخچه
قمشلو یکی از قدیمیترین مناطق حفاظتشده ایران است و پیشینهای طولانی در حفاظت از طبیعت دارد. این منطقه که در اواخر دوره قاجار بهعنوان شکارگاه شاهزادگان شناخته میشد، در سال ۱۳۳۲ به تصرف دولت درآمد و تحت نظارت سازمان شکاربانی وقت قرار گرفت. در سال ۱۳۵۰، شورای عالی شکاربانی با تصویبنامه شماره ۶۳، قمشلو را با وسعت ۴۹۲۵۰ هکتار به «پناهگاه حیاتوحش» ارتقا داد. در ادامه طی سالهای ۱۳۶۵ و ۱۳۷۴ بخشهایی به محدوده آن افزوده شد. در نهایت، سال ۱۳۹۱ با تغییراتی در مرزهای منطقه، بخش مرکزی آن به دلیل ارزش بالای زیستگاهی به «پارک ملی قمشلو» ارتقا یافت. امروز قمشلو شامل ۸۳۶۱۵ هکتار پناهگاه حیاتوحش و ۳۰۰۶۰ هکتار پارک ملی است.
سیمای طبیعی و ناهمواریها
چشمانداز غالب قمشلو را دشتهای وسیع، تپهماهورهای فراوان و ارتفاعات پراکنده تشکیل میدهد. محدوده پناهگاه از سه جهت کوهستانی است و شیب عمومی آن به سمت شرق متمایل است، در حالی که محدوده پارک ملی بیشتر شامل ارتفاعات و تپهماهورهای محصور میان دشتها بوده و شیب کلی آن به سوی غرب است. از مهمترین کوهها و بلندیهای منطقه میتوان به عمرکوه، موستان، زنگاری، دمزرد، اتابکی، دربند، کیهپلنگ و دمدراز اشاره کرد. این ناهمواریها نقش مهمی در ایجاد تنوع زیستگاهی برای گونههای مختلف جانوری و گیاهی دارند.
قمشلو یکی از زیستبومهای شاخص نیمهبیابانی کشور محسوب میشود. موقعیت جغرافیایی، زمینساخت، تنوع ارتفاعی و شرایط اقلیمی باعث شده است که این منطقه در سطح ملی و حتی جهانی از ارزش بالایی برخوردار باشد. علاوه بر این، وجود بناهای تاریخی برجایمانده از دوران قاجار، بهویژه قلعه مشهور قمشلو، بر اهمیت فرهنگی و تاریخی این منطقه افزوده است. این قلعه زمانی اقامتگاه شکارگران سلطنتی بوده و بارها در متون تاریخی اواخر عصر قاجاریه از آن یاد شده است.
ویژگیهای اقلیمی
اقلیم منطقه قمشلو به طور عمده سرد و خشک یا نیمهخشک است. طول دوره تَر در نزدیکترین ایستگاههای اطراف، حداکثر چهار ماه است که از اواخر آبان تا اواخر اسفند ادامه دارد. در مناطق مرتفع مانند ایستگاه بادیجان، این دوره به حدود شش ماه میرسد و تا اواسط اردیبهشت ادامه مییابد. رطوبت نسبی در ماههای دی و بهمن به بیشترین مقدار خود رسیده و در تیر و مرداد به کمترین سطح کاهش مییابد. میانگین رطوبت نسبی سالانه در ایستگاه اصفهان حدود ۳۷٫۵ درصد و در ایستگاه سینگرد در ارتفاعات غربی نزدیک ۵۰٫۸ درصد است. پربارانترین فصل سال در قمشلو زمستان است و پس از آن پاییز و بهار بیشترین بارش را دارند.
منابع آب
با وجود اقلیم خشک، در قمشلو بیش از ۴۵ منبع آبی طبیعی و احداثی آب شرب انسانی وجود دارد که از چاهها، قنوات، چشمهها و آبراهههای فصلی تغذیه میشوند. تنها رودخانه قابلتوجه منطقه، «خشکهرود» است که از اتصال دو مسیل فصلی تشکیل میشود و آب آن پس از عبور از علویجه به سمت دشت مورچهخورت جریان مییابد. اگرچه این منابع برای کشاورزی گسترده کافی نیستند، اما نقش مهمی در تأمین آب مورد نیاز حیاتوحش دارند.
پوشش گیاهی
نتایج مطالعات گیاهشناسی نشان میدهد که تاکنون ۳۴۴ گونه گیاهی متعلق به ۲۲۳ جنس و ۵۵ خانواده در منطقه ثبت شده است. این تنوع ارزشمند نشاندهنده غنای زیستی قمشلو است. از میان این گیاهان، ۲۳ گونه دارای ارزش دارویی و ۱۰ گونه دارای کاربرد صنعتی هستند. با این حال به دلیل وسعت کم رویشگاهها و ضرورت حفاظت، برداشت تجاری از آنها انجام نمیشود. پوشش گیاهی قمشلو شامل بوتههای مقاوم به خشکی، گیاهان استپی، و گونههای سازگار با اقلیم نیمهبیابانی است که غذای گونههای شاخص جانوری منطقه مانند آهو، جبیر و پرندگان بومی را تأمین میکنند.
حیات وحش
گونه شاخص جانوری در پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمشلو فوج اصفهان است که به عنوان نماد حیات وحش جانوری استان اصفهان نیز معرفی و ثبت شده است. در سایر مناطق چهارگانه و بخصوص پناهگاه حیات وحش موته نیز جمعیت قابل توجهی از قوچ و میش وجود دارد.
پستانداران: ۳۸ گونه پستاندار متعلق به ۱۶ خانواده و ۶ راسته در منطقه قمشلو تاکنون شناسایی شدهاند که از این تعداد ۷ گونه به علت کاهش جمعیت جهانی در طبقه بندی IUCN و تعداد ۳ گونه در طبقه بندی CITES قرار داشته و تعداد ۹ گوند نیز حمایت شده هستند.
پرندگان: تعداد ۸۱ گونه پرنده متعلق به ۲۶ تیره و ۹ راسته در این منطقه شناسایی شده است که از این تعداد ۳ گونه در طبقه بندی IUCN و تعداد ۱۶ گونه در طبقه بندی CITES تعداد ۲۳ گونه طبق مقررات ایران در زمره پرندگان حمایت و حفاظت شده و ۳ گونه جز گونههای در حال انقراض قرار گرفتهاند.
دوزیستان تاکنون دو گونه دوزیست به نامهای وزرغ سبز و قورباغه مردابی در منطقه قمشلو شناسایی و ثبت شده است. خزندگان: تاکنون تعداد ۳۱ گونه متعلق به ۱۱ خانواده و ۳ راسته در منطقه قمشلو مشاهده و ثبت شده که تعداد یک گونه آن در طبقه بندی IUCN تعداد ۴ گونه در طبقه بندی CITES و یک گونه نیز حمایت شده میباشد.
