آشتی دو کره؟

صبح نو: رئیس‌جمهور کره‌ جنوبی در جدیدترین اظهارات خود، خواستار پایان دادن به خصومت‌های تاریخی بین دو کره و آغاز مجدد ارتباطات میان سئول و پیونگ‌یانگ شد. این سخنان که در مراسم آغاز به کار بیست‌ودومین شورای مشورتی اتحاد مسالمت‌آمیز (PUAC) بیان شد، نشان از یک تغییر عمده در رویکرد دولت جدید کره‌ جنوبی در قبال همسایه شمالی دارد. «لی جائه میونگ»، رئیس‌جمهور جدید کره جنوبی، این مسأله را «وظیفه تاریخی» توصیف کرده و تأکید نمود که پایان دادن به خصومت‌ها و برقراری «همزیستی مسالمت‌آمیز» میان دو کشور، می‌تواند راهی به سوی ثبات و امنیت در شبه‌جزیره کره باشد. این اظهارات به دنبال هشدارهای اخیر رئیس‌جمهور کره ‌جنوبی مبنی بر «خطر بسیار زیاد» وقوع درگیری‌های تصادفی با کره شمالی بیان شد که نشان‌دهنده عمق بحران و حساسیت وضعیت موجود است. رئیس‌جمهور کره‌ جنوبی از مدت‌ها پیش نسبت به وضعیت روابط دو کره ابراز نگرانی کرده و ماه گذشته نیز پیشنهاد ازسرگیری مذاکرات نظامی برای بحث در مورد کاهش تنش‌ها در امتداد خط مرزی نظامی (MDL) میان دو کره را مطرح کرده بود. این امر حاکی از آن است که دولت سئول تصمیم دارد اقدامات مختلفی را برای کاهش تنش‌ها و جلوگیری از درگیری‌های ناخواسته در مناطق مرزی بین دو کشور انجام دهد. همچنین، از آنجایی که در حال حاضر بسیاری از خطوط ارتباطی میان دو کره قطع شده است، رئیس‌جمهور کره ‌جنوبی از احیای این کانال‌ها به‌عنوان یک اولویت مهم یاد کرده و از اقداماتی نظیر توقف برنامه‌های تبلیغاتی از بلندگوها در امتداد مرز و درخواست از گروه‌های مدنی برای توقف کارزارهای تحریک‌آمیز، حمایت کرده است.

گفت‌وگو با پیونگ‌یانگ

بااین‌حال، چشم‌انداز ازسرگیری گفت‌وگوها میان دو کره همچنان نامشخص است و پیونگ‌یانگ تا به امروز هیچ واکنشی به پیشنهادهای صلح کره‌ جنوبی نشان نداده است. از زمانی که کره جنوبی تلاش کرده است روابط خود را با کره شمالی بهبود بخشد، کره شمالی در بسیاری از موارد سیاست‌های تقابلی را در پیش گرفته است، چراکه اکنون کره شمالی در جایگاه بازدارنده و دست بالا خود را می‌بیند. در این شرایط، همزیستی مسالمت‌آمیز که به‌عنوان هدف اصلی دولت جدید کره‌ جنوبی مطرح شده است، می‌تواند به‌عنوان یک چشم‌انداز خوش‌بینانه و امیدواری در نظر گرفته شود، اما تا زمانی که پیونگ‌یانگ به این طرح‌ها پاسخ ندهد، امیدواری‌ها در این زمینه به یک چالش بزرگ تبدیل خواهد شد. در شرایط فعلی، به نظر می‌رسد که کره شمالی نه‌تنها از پیشنهادهای کره جنوبی برای مذاکرات نظامی و احیای کانال‌های ارتباطی خودداری کرده، بلکه در تلاش است تا وضعیت موجود را حفظ کرده و درعین‌حال موضع خود را در برابر سئول تحکیم کند. از سوی دیگر، کره جنوبی بر لزوم «رشد مشترک» تأکید کرده و در تلاش است تا راه‌های همکاری با پیونگ‌یانگ را پیدا کند. در این میان، نکته‌ای که رئیس‌جمهور کره ‌جنوبی بر آن تأکید دارد، این است که هر دو کشور باید به‌طور مشترک از مزایای این همکاری بهره‌مند شوند و این تنها در صورت شروع تدریجی همکاری‌ها امکان‌پذیر خواهد بود. دولت کره جنوبی معتقد است که در راستای کاهش تنش‌های نظامی و آغاز همکاری‌های مشترک، باید گام‌های تدریجی برداشته شود تا از بروز هرگونه درگیری تصادفی جلوگیری شود. یکی از نگرانی‌های مهم در این زمینه، قطع خطوط ارتباطی و گسیختگی روابط میان دو کشور است که در طی سال‌های اخیر، به‌ویژه در دوران پس از تشدید تنش‌ها در پی آزمایش‌های هسته‌ای و موشکی کره شمالی، بیشتر شده است. این وضعیت موجب شده است که بسیاری از مردم و تحلیلگران به این فکر کنند که چگونه می‌توان به این بحران پایان داد. رئیس‌جمهور کره‌ جنوبی اذعان کرده است که در حال حاضر روابط دو کشور در سطحی بسیار خصمانه و پر از سوءتفاهم است و کمترین سطح اعتماد میان دو طرف وجود ندارد.

آینده روابط دو کره

رئیس‌جمهور کره جنوبی همچنان امیدوار است که با کاهش تنش‌ها و ازسرگیری گفت‌وگوها، روابط میان دو کره به‌تدریج به سمت «همزیستی مسالمت‌آمیز» حرکت کند، اما درعین‌حال باید گفت که این روند ممکن است با موانع زیادی روبه‌رو شود. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که پیونگ‌یانگ همچنان تمایلی به پذیرش پیشنهادهای سئول ندارد و به نظر می‌رسد که تنها در صورتی که تغییرات عمده‌ای در سیاست‌های بین‌المللی یا تغییرات داخلی در کره شمالی رخ دهد، احتمال ازسرگیری گفت‌وگوها بیشتر خواهد شد.

در شرایطی که درگیری‌های نظامی یا بحران‌های انسانی ممکن است در هر لحظه به وقوع بپیوندد، دولت کره جنوبی به‌ویژه بر لزوم حفظ آرامش در مرزهای مشترک تأکید دارد. این در حالی است که در داخل کره شمالی، نگرانی‌های گسترده‌ای از تأثیرات تغییرات بین‌المللی بر وضعیت داخلی این کشور وجود دارد که در صورت ادامه عدم پاسخ‌گویی به پیشنهادهای صلح، این کشور ممکن است با فشارهای بیشتر از سوی جامعه جهانی روبه‌رو شود.

ریشه اختلافات کجاست؟    

اختلافات میان دو کره که به زمان پس از جنگ جهانی دوم و تقسیم شبه‌جزیره کره به دو بخش شمالی و جنوبی بازمی‌گردد، از همان ابتدا پایه‌گذار تنش‌های بی‌پایانی بوده است. با وجود کوشش‌های مکرر برای آشتی و همکاری، تفاوت‌های ایدئولوژیک و سیاسی میان دو کشور به‌ویژه پس از جنگ کره در دهه 1950، باعث شدند که روابط آنها هرگز به حالت طبیعی برنگردد. کره جنوبی در مسائل بین‌المللی همچنان به شدت تحت تأثیر و وابسته به ایالات متحده است و استقلال آن‌چنانی در تصمیم‌گیری‌های جهانی ندارد. این کشور به‌عنوان یکی از متحدان کلیدی آمریکا در منطقه آسیا-پاسفیک، به‌ویژه در زمینه‌های نظامی، اقتصادی و امنیتی، بیشتر بر سیاست‌های واشنگتن تکیه دارد. حضور پایگاه‌های نظامی آمریکا در کره جنوبی و وابستگی این کشور به کمک‌های نظامی و اقتصادی ایالات متحده، از جمله عواملی است که نشان‌دهنده وابستگی شدید سئول به واشنگتن است. به علاوه، سیاست خارجی کره جنوبی غالبا در هماهنگی با منافع آمریکا طراحی می‌شود، به‌ویژه در مسائلی همچون تحریم‌ها علیه کره شمالی و مسائل امنیتی منطقه‌ای. این وابستگی باعث می‌شود که کره جنوبی در بسیاری از مواقع نتواند تصمیمات مستقل و انعطاف‌پذیری را در عرصه‌های بین‌المللی اتخاذ کند و بیشتر خود را در چارچوب سیاست‌های ایالات متحده می‌بیند. در مقابل کره شمالی، تحت حکومت کمونیستی و تمامیت‌خواهی که به شدت تحت نفوذ چین و اتحاد جماهیر شوروی در دوران جنگ سرد قرار داشت، قرار گرفت. این شکاف ایدئولوژیک باعث شد که در طول دهه‌ها، تنش‌ها میان دو کره از مرزهای نظامی به مسائل اقتصادی و فرهنگی نیز کشیده شود.

پیونگ‌یانگ خودکفا

در طول سال‌ها، کره شمالی در مسیر تقویت توان نظامی خود گام‌های بزرگی برداشت و با تمرکز بر توسعه سلاح‌های هسته‌ای و موشکی، توانسته است به نوعی دست بالا را در معادلات منطقه‌ای به دست آورد. این کشور نه‌تنها از لحاظ نظامی و استراتژیک به یک بازدارنده جدی تبدیل شده است، بلکه توانسته با اقدامات خود در عرصه‌های جهانی، درگیری‌های سیاسی و اقتصادی زیادی را به ‌وجود آورد. استقلال کره شمالی از چین و دیگر قدرت‌های خارجی نیز در سال‌های اخیر به شکل قابل‌توجهی افزایش یافته است. کره شمالی با بهره‌گیری از سیاست‌های مستقل خود و خودکفایی در عرصه نظامی، اکنون به یک قدرت هسته‌ای منطقه‌ای تبدیل شده است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. این وضعیت باعث شده که کره شمالی در معادلات ژئوپلیتیکی خاور دور نقش مهمی ایفا کند. با توجه به کشمکش‌های موجود میان چین و ایالات متحده و همچنین چالش‌های منطقه‌ای همچون برنامه‌های هسته‌ای کره شمالی و روابط با ژاپن و کره جنوبی، این کشور توانسته است به یک مهره سنگین در سیاست‌های منطقه‌ای تبدیل شود. درحالی‌که چین همچنان به‌عنوان حامی اصلی کره شمالی شناخته می‌شود، پیونگ‌یانگ در بسیاری از مواقع استقلال خود را از پکن به نمایش گذاشته و در عرصه‌های مختلف، از جمله مذاکرات هسته‌ای و رویکرد به ایالات متحده، سیاست‌های متفاوتی را در پیش گرفته است. این موضوع باعث شده که کره شمالی نه‌تنها در روابط دو کره، بلکه در سطح جهانی نیز به یک بازیگر کلیدی در معادلات قدرت تبدیل شود.