به گزارش خبرگزاری ایمنا، ایران با قرار گرفتن در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان، سال‌هاست که با چالش کمبود منابع آبی روبه‌رو است. متوسط بارندگی سالانه کشور حدود ۲۵۰ میلی‌متر است که کمتر از یک‌سوم میانگین جهانی محسوب می‌شود، این شرایط اقلیمی، همراه با رشد جمعیت، افزایش تقاضا برای محصولات کشاورزی و استفاده از روش‌های سنتی آبیاری، فشار مضاعفی بر منابع آبی کشور وارد کرده است.
بخش کشاورزی به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب در ایران (حدود ۹۰ درصد از کل مصرف آب کشور)، نیازمند اصلاحات اساسی در روش‌های آبیاری است، در این راستا، استفاده از فناوری‌های نوین همچون سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، بارانی و زیرسطحی می‌تواند راهکاری مؤثر برای کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری باشد.
طبق گزارش‌ها، حدود هشت میلیون هکتار از اراضی کشاورزی ایران تحت کشت آبی قرار دارند که بخش عمده‌ای از آنها همچنان با روش‌های سنتی آبیاری می‌شوند، این روش‌ها شامل غرقابی و جویچه‌ای هستند که منجر به هدررفت قابل توجهی از منابع آب می‌شوند.
برآوردها نشان می‌دهد که راندمان آبیاری در روش‌های سنتی حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد است، در حالی که این رقم در سیستم‌های نوین آبیاری می‌تواند به ۷۰ تا ۹۵ درصد برسد، با وجود اهمیت بالای استفاده از روش‌های نوین، تنها حدود ۳۰ درصد از اراضی کشاورزی ایران به سیستم‌های مدرن مجهز شده‌اند، این رقم نسبت به کشورهای پیشرفته بسیار پایین است و نشان‌دهنده نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه است.
انواع سیستم‌های آبیاری نوین
روش‌های نوین آبیاری شامل فناوری‌هایی هستند که امکان مدیریت بهتر منابع آب را فراهم می‌کنند. برخی از مهم‌ترین این سیستم‌ها عبارتند از:
۱- آبیاری قطره‌ای: در این روش، آب به صورت مستقیم و کنترل‌شده به ریشه گیاه منتقل می‌شود، مزایای این سیستم شامل صرفه‌جویی قابل توجه در مصرف آب، کاهش تبخیر سطحی و افزایش بازدهی محصول است.
۲- آبیاری بارانی: این روش شامل پاشیدن آب به صورت یکنواخت بر سطح زمین است که شبیه بارش طبیعی عمل می‌کند، این سیستم برای مناطقی با خاک سبک و محصولات خاص مناسب است.
۳- آبیاری زیرسطحی: در این روش، آب از طریق لوله‌های زیرزمینی به‌صورت مستقیم به ریشه گیاه منتقل می‌شود، این سیستم علاوه بر کاهش تبخیر، مانع رشد علف‌های هرز نیز می‌شود.
۴- سیستم‌های هوشمند: فناوری‌هایی همچون حسگرهای رطوبت خاک و سامانه‌های کنترل خودکار نیز اخیراً وارد عرصه کشاورزی شده‌اند که امکان مدیریت دقیق‌تر مصرف آب را فراهم می‌کنند.
مزایای استفاده از آبیاری نوین
استفاده از فناوری‌های نوین آبیاری مزایای متعددی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
-صرفه‌جویی در مصرف آب: کاهش هدررفت آب ناشی از تبخیر، نفوذ عمقی و روان‌آب سطحی.
-افزایش بازدهی محصولات: تأمین دقیق‌تر نیازهای آبی گیاهان منجر به افزایش تولید محصولات کشاورزی می‌شود.
-کاهش هزینه‌ها: با کاهش مصرف کود و سموم شیمیایی و همچنین کاهش نیروی کار مورد نیاز.
-حفاظت از محیط زیست: جلوگیری از شور شدن خاک و کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی.
-مدیریت بهتر منابع: امکان برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای استفاده از منابع محدود آب.
اقدامات دولت برای ترویج آبیاری نوین
دولت جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های اخیر تلاش‌هایی را برای توسعه سیستم‌های مدرن آبیاری انجام داده است که برخی از آنها عبارتند از:
- ارائه تسهیلات مالی همچون وام کم‌بهره برای خرید تجهیزات.
- اجرای طرح‌های آموزشی برای ارتقای دانش کشاورزان.
- حمایت از تولید داخلی تجهیزات مورد نیاز.
- تدوین سیاست‌هایی برای مدیریت بهتر منابع آب.
یکی از نمونه‌های موفق اجرای سیستم‌های نوین آبیاری در استان خوزستان رخ داده است، جایی که با تجهیز بخشی از اراضی کشاورزی به سیستم قطره‌ای، میزان برداشت محصولات تا دو برابر افزایش پیدا کرده است، همچنین پروژه مشابهی در استان اصفهان نشان داد که استفاده از فناوری هوشمند رطوبت خاک توانسته مصرف آب را تا ۴۰ درصد کاهش دهد.
به گزارش ایمنا، بحران کم‌آبی یکی از جدی‌ترین تهدیدهای پیش روی ایران است که نیازمند راهکارهای عملی و فوری است، استفاده گسترده‌تر از فناوری‌های نوین آبیاری می‌تواند راهکاری مؤثر برای مقابله با این بحران باشد، اگرچه چالش‌هایی مانند هزینه بالا یا نبود آموزش کافی وجود دارد، اما با حمایت دولت، سرمایه‌گذاری مناسب و ارتقای دانش عمومی کشاورزان، می‌توان آینده‌ای روشن‌تر برای بخش کشاورزی کشور متصور شد.
توسعه پایدار کشاورزی بدون مدیریت صحیح منابع آب ممکن نیست، بنابراین تجهیز اراضی کشور به سامانه‌های مدرن باید یکی از اولویت‌های اصلی سیاست‌گذاران باشد تا علاوه بر حفظ امنیت غذایی کشور، نسل آینده نیز بتواند از منابع ارزشمند طبیعی بهره‌مند شود.
