جزییات سهمیه بنزین ویژه رانندگان اسنپ و تپسی/ نگرانی‌ها درباره عدالت و رقابت

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو؛ دولت اخیراً مصوبه‌ای برای سه‌نرخی کردن بنزین را ابلاغ کرده است. این مصوبه که در جلسه ۱۴ آبان‌ماه ۱۴۰۴ هیأت وزیران و به پیشنهاد مشترک سازمان برنامه و بودجه و وزارت نفت و به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی تصویب شده بود، روز ۲ آذر ۱۴۰۴ به وزارتخانه‌های نفت، کشور، اقتصاد و اطلاعات، شورای اطلاع‌رسانی دولت و سازمان برنامه و بودجه ابلاغ شد. هدف از این مصوبه استفاده حداکثری از کارت سوخت شخصی و جلوگیری از افزایش واردات بنزین اعلام شده و نرخ سوم بنزین برای مصرف مازاد ۵ هزار تومان تعیین شده است. سهمیه‌های ۶۰ لیتر ۱۵۰۰ تومانی و ۱۰۰ لیتر ۳۰۰۰ تومانی برای خودرو‌های عادی نیز همچنان برقرار است.

یکی از بند‌های این مصوبه، بند ۶، امکان تخصیص سهمیه بنزین به رانندگان تاکسی‌های اینترنتی مانند اسنپ و تپسی را فراهم کرده است. بر اساس این بند، وزارت کشور با همکاری وزارتخانه‌های اطلاعات، نفت و سازمان برنامه و بودجه موظف است ظرف سه ماه پس از ابلاغ، سامانه‌ای برای شناسایی، احراز و اعطای سهمیه اعتباری ریالی به مالکان خودرو‌های فعال در سکو‌های جابه‌جایی مسافر طراحی کند. این اعتبار ریالی قرار است مابه‌التفاوت قیمت بنزین یارانه‌ای نرخ دوم و نرخ آزاد ( یعنی ۲ هزار تومان به ازای هر لیتر) را برای رانندگان جبران کند. جزئیات دقیق، سقف سهمیه، معیار احراز و نحوه نظارت بر مصرف هنوز نامشخص و به کارگروه دولت واگذار شده است.

براساس اطلاعات منتشرشده، سازوکار پرداخت یارانه به شکل اعتبار ریالی در کارت سوخت یا حساب مشخص خواهد بود و تنها در جایگاه‌های سوخت قابل استفاده است. رانندگان ابتدا باید در سامانه ملی ثبت‌نام کرده و فعالیت آنها در پلتفرم‌ها احراز هویت شود؛ بنابراین خبری از واریز نقدی به حساب رانندگان نیست و امکان سوء‌استفاده یا فروش سهمیه کاهش می‌یابد.

گروه‌های مشمول این یارانه شامل رانندگان فعال اسنپ و تپسی، رانندگان سایر پلتفرم‌های رسمی حمل‌ونقل اینترنتی و مالکان خودرو‌های شخصی فعال در ناوگان آنلاین شهری هستند. شرط اصلی بهره‌مندی از یارانه، فعالیت واقعی و مستمر راننده است. سامانه شناسایی رانندگان ظرف سه ماه آینده توسط وزارت کشور با همکاری وزارت نفت، وزارت ارتباطات و سازمان برنامه و بودجه راه‌اندازی خواهد شد. این سامانه نقش کلیدی در ثبت فعالیت واقعی رانندگان، جلوگیری از تخلف و مدیریت سهمیه ایفا می‌کند.

مبلغ دقیق یارانه هنوز اعلام نشده، اما محاسبات برخی کارشناسان نشان می‌دهد اعتبار ماهانه برای رانندگان پرتلاش ممکن است بین ۲ تا ۵ میلیون تومان باشد. کارشناسان می‌گویند این یارانه در کوتاه‌مدت مانع جهش شدید کرایه‌ها خواهد شد، اما در صورت افزایش تورم عمومی احتمال افزایش تدریجی تعرفه‌ها وجود دارد.

تفاوت این طرح با سهمیه تاکسی‌های رسمی در این است که رانندگان رسمی دارای سهمیه مشخص، سازوکار نظارتی قدیمی و کارت ویژه هستند، در حالی که این طرح اولین گام رسمی حمایت از رانندگان آنلاین به شمار می‌رود. با اجرای طرح یارانه بنزینی، فشار هزینه سوخت کاهش می‌یابد، امنیت شغلی رانندگان افزایش می‌یابد و احتمال جهش شدید کرایه‌ها کنترل می‌شود، اما موفقیت واقعی وابسته به اجرای دقیق، شفاف و بدون وقفه است.

به گفته منتقدان، اختصاص اعتبار یا سهمیه ویژه به رانندگان پلتفرم‌های خصوصی نوعی رانت دولتی است که می‌تواند رقابت سالم در بازار حمل‌ونقل اینترنتی را مختل کند و مداخله دولت در یک بازار خصوصی را تثبیت نماید.

نیما نامداری مدیرعامل یکی از پلتفرم‌های آنلاین خدمات خودروگفت: «بند ۶ مصوبه بنزینی دولت راه را برای تخصیص سهمیه بنزین به رانندگان اسنپ و تپسی باز کرده است. به نظر من این تصمیم از هر جهت غلط است. همان‌قدر که کنترل قیمت این پلتفرم‌ها توسط دولت اشتباه است، دادن چنین رانت‌هایی هم اشتباه است.»

او این اقدام را مصداق مداخله نادرست دولت در بازار و توزیع رانت دانسته و هشدار داده که می‌تواند به نابرابری و فشار غیرضروری بر سایر فعالان حمل‌ونقل منجر شود.

در حالی که دولت تأکید کرده سهمیه‌های ارزان برای اکثریت مردم بدون تغییر باقی می‌ماند و درآمد حاصل از نرخ سوم بنزین به معیشت مردم بازگردانده خواهد شد، کارشناسان هشدار می‌دهند که اختصاص سهمیه ویژه به رانندگان پلتفرم‌های اینترنتی می‌تواند پیامد‌های اقتصادی و رقابتی نامطلوبی داشته باشد. سازوکار دقیق تخصیص، شفافیت، سقف، احراز و نظارت بر مصرف نقش تعیین‌کننده‌ای در اثر واقعی این تصمیم بر هزینه رانندگان و کرایه‌ها خواهد داشت.