GIZ و بهداشت دیجیتال در جنوب شرقی آسیا: دسترسی عادلانه یا صادرات مدل آلمانی؟

در جزایر پراکنده فیلیپین، جایی که مادری در روستایی دورافتاده با نرخ مرگ‌ومیر بالای ۷۸ در ۱۰۰ هزار تولد زنده دست و پنجه نرم می‌کند، یک اپلیکیشن پزشکی از راه دور آلمانی می‌تواند جانش را نجات دهد. جنوب شرقی آسیا، با بیش از ۶۸۰ میلیون نفر و نابرابری‌های بهداشتی عمیق (مانند نرخ مرگ‌ومیر مادران بالای ۲۰۰ در ۱۰۰ هزار در مناطق روستایی اندونزی)، عرصه‌ای برای ابتکارهای دیجیتال است. آژانس همکاری بین‌المللی آلمان (GIZ)، با پروژه‌هایی مانند "Digital Health for All" (با بودجه تقریبی ۱۰۰ میلیون یورو از ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۷)، پزشکی از راه دور، داده‌های بهداشتی و آموزش دیجیتال را در اندونزی، ویتنام و فیلیپین ترویج می‌دهد. این برنامه‌ها ظاهراً به کاهش نابرابری‌های بهداشتی کمک می‌کنند، اما پرسش کلیدی این است: آیا واقعاً دسترسی عادلانه را تضمین می‌کنند یا ابزاری برای صادرات نرم‌افزارها و استانداردهای آلمانی هستند؟

در اندونزی، با بودجه حدود ۴۰ میلیون یورو، GIZ پلتفرم‌های دیجیتال را برای نظارت بر سلامت مادران و کودکان در جزایر جاوا و سوماترا توسعه داده، که شامل اپلیکیشن‌های موبایل برای مشاوره از راه دور است. در ویتنام، ۳۰ میلیون یورو به ادغام داده‌های بهداشتی ملی اختصاص یافته، جایی که پزشکی از راه دور به بیش از ۵۰۰ هزار زن روستایی در دلتای مکونگ کمک کرده تا غربالگری‌های پیش از زایمان را دریافت کنند. در فیلیپین، بخش ۳۰ میلیون یورویی بر آموزش دیجیتال برای پرسنل بهداشتی تمرکز دارد و سیستم‌های EHR (سوابق الکترونیکی سلامت) را در ۲۰۰ کلینیک روستایی راه‌اندازی کرده، که نرخ دسترسی به خدمات را تا ۲۵ درصد افزایش داده است. طبق گزارش GIZ در سال ۲۰۲۵، این ابتکارها به کاهش نرخ مرگ‌ومیر مادران – که در اندونزی حدود ۱۸۹ در ۱۰۰ هزار و در فیلیپین ۸۴ در ۱۰۰ هزار است – کمک کرده و فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی برای پیش‌بینی ریسک را معرفی کرده‌اند، که در مناطق با نرخ بالای ۲۰۰ در ۱۰۰ هزار (مانند غرب جاوا) مؤثر بوده.

 این پیشرفت‌ها، به ویژه در زمینه پزشکی از راه دور که پاندمی کووید-۱۹ را تسریع کرد، نشان‌دهنده تعهد GIZ به اهداف SDG 3 (سلامت و رفاه) است و به عدالت بهداشتی محلی – مانند دسترسی زنان روستایی – کمک کرده، بدون اینکه کاملاً نادیده گرفته شود. با این حال یکی از انتقادهای اصلی، تمرکز بیش از حد بر صادرات مدل آلمانی است، که بدون ادغام کامل با زیرساخت‌های محلی، به وابستگی بلندمدت منجر می‌شود. برای مثال طبق گزارش‌های تحلیلی منتشرشده در Open Public Health Journal، بخش قابل‌توجهی از بودجه صرف خرید نرم‌افزارهای آلمانی مانند سیستم‌های Siemens Healthineers شده است. در حالی که آموزش محلی محدود به دوره‌های کوتاه است و ۴۰ درصد جمعیت روستایی بدون اینترنت پایدار باقی مانده است

 گزارش Transform Health در  سال۲۰۲۲ (به‌روز شده ۲۰۲۵) تأکید دارد که چنین "کمک‌های متصل" (tied aid) اغلب شکاف دیجیتال را تشدید می‌کنند، زیرا استانداردهای آلمانی – مانند پروتکل‌های داده GDPR-محور – با سیستم‌های محلی ناسازگار هستند و هزینه‌های نگهداری را افزایش می‌دهند. در ویتنام، جایی که نرخ مرگ‌ومیر مادران حدود ۴۳ در ۱۰۰ هزار است اما نابرابری‌های قومی عمیق، پروژه GIZ پیشرفت‌هایی در داده‌های بهداشتی ایجاد کرده، اما عدم توجه به حریم خصوصی محلی (با تمرکز بر سرورهای اروپایی) به بی‌اعتمادی عمومی دامن زده و دسترسی را برای اقلیت‌ها محدود کرده.

جنبه ژئوپلیتیکی این ابتکارها، لایه‌ای عمیق‌تر به تحلیل اضافه می‌کند. جنوب شرقی آسیا، با رشد دیجیتال ۱۶ درصدی سالانه، عرصه رقابت بین قدرت‌های غربی و آسیایی است. GIZ در چارچوب سیاست توسعه آلمان با آسیا، از سلامت دیجیتال برای "دیپلماسی نرم" استفاده می‌کند و نفوذ اقتصادی برلین را افزایش می‌دهد.

 گزارش BMZ در ۲۰۲۳ (به‌روز ۲۰۲۵) نشان می‌دهد که پروژه‌های GIZ اغلب با صادرات نرم‌افزارهای آلمانی همخوان هستند، مانند همکاری با شرکت‌هایی که استانداردهای EU را ترویج می‌دهند، در حالی که رقبایی مانند چین با BRI زیرساخت‌های ارزان‌تر ارائه می‌کنند. افزون بر ابعاد انسانی، پروژه‌های پزشکی از راه دور GIZ عملاً بستری برای صادرات خدمات سلامت دیجیتال آلمان‌اند؛ از سیستم‌های داده‌ای تا نرم‌افزارهای پزشکی از راه دور. در همین حال، چین با مدل ارزان‌تر “جاده ابری دیجیتال” در جنوب شرق آسیا، رقیب اصلی برلین محسوب می‌شود – رقابتی که آینده سلامت دیجیتال منطقه را میان دو الگوی متفاوت از توسعه رقم می‌زند.

 در اندونزی، این مدل به شرکت‌های آلمانی دسترسی به بازار ۱۷ میلیارد دلاری سلامت دیجیتال داده و نفوذ سیاسی آلمان را در ASEAN تقویت کرده، اما منتقدان اشاره می‌کنند که تمرکز بر "مدل آلمانی" – با تأکید بر امنیت داده‌های اروپایی – نیازهای محلی مانند سواد دیجیتال پایین (کمتر از ۵۰ درصد در روستاها) را نادیده می‌گیرد. در ویتنام و فیلیپین، جایی که نرخ مرگ‌ومیر مادران در مناطق مرزی بالای ۲۰۰ است، GIZ پیشرفت‌هایی در قابلیت های همکاری ایجاد کرده، اما گزارش East Asia Forum در ۲۰۲۵ هشدار می‌دهد که بدون حل مسائل امنیت سایبری و بی اعتمادی  عمومی، این پروژه‌ها بیشتر به صادرات فناوری خدمت می‌کنند تا عدالت بهداشتی.  این رویکرد، هرچند منصفانه در تعهد به SDGها، به وابستگی کشورهای میزبان به استانداردهای آلمانی منجر می‌شود و ممکن است نابرابری‌ها را تداوم بخشد.

در نهایت، ابتکارهای GIZ در بهداشت دیجیتال جنوب شرقی آسیا ترکیبی از نوآوری و چالش‌هاست. پیشرفت در پزشکی از راه دور و داده‌های بهداشتی به کاهش نرخ مرگ‌ومیر مادران (بالای ۲۰۰ در ۱۰۰ هزار در مناطق پرخطر) کمک کرده و دسترسی را بهبود بخشیده، اما تمرکز بر صادرات نرم‌افزارها و مدل آلمانی بدون انتقال کامل دانش محلی، عدالت واقعی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. این برنامه‌ها، در حالی که به اهداف جهانی خدمت می‌کنند، ابزاری برای نفوذ اقتصادی آلمان هستند و شکاف‌های دیجیتال را تشدید می‌کنند.