جریان بنزین ۵ هزار تومانی چیست؟ | بنزین برای مردم گران می‌شود؛ برای حاکمیت گران‌تر تمام می‌شود
رویداد۲۴| مسئولان دولتی هرگونه تصمیم برای افزایش قیمت بنزین را تکذیب می‌کنند، اما فضای رسانه‌ای و اظهارات برخی نمایندگان مجلس حاکی از آن است که اصلاح قیمت سوخت به یکی از تصمیمات اجتناب‌ناپذیر دولت چهاردهم تبدیل شده است. بعد از نطق چند روز پیش امیرحسین ثابتی که از افزایش ۵ برابری نرخ بنزین گفته بود، حمید رسایی دیگر نماینده تندرو تهران، این گمانه را تقویت کرد. او در توییتی مدعی شد: «طبق مصوبه دولت، قرار است هزینه حمل سوخت تا جایگاه و حق‌العمل جایگاهداران به قیمت بنزین اضافه شود و در نتیجه، بنزین ۱۵۰۰ تومانی به ۵۵۰۰ تومان می‌رسد.» او همچنین به یادآوری وعده انتخاباتی مسعود پزشکیان پرداخت و گفت: «آقای پزشکیان در زمان تبلیغات بار‌ها گفت برنامه‌ای برای گرانی بنزین ندارد.»
هرچند دولت این ادعا را تکذیب کرده، اما نگاهی به ناترازی شدید میان تولید و مصرف سوخت در کشور نشان می‌دهد که اصلاح نظام قیمتی دیر یا زود در دستور کار قرار خواهد گرفت.
چهار سناریوی دولت برای اصلاح قیمت سوخت
گمانه‌زنی‌ها درباره افزایش نرخ بنزین درحالی افزایش یافته که به گزارش رسانه‌های اقتصادی، دولت پزشکیان در ماه‌های اخیر چهار سناریو برای اصلاح قیمت بنزین را بررسی کرده است.
۱. سیستم چندنرخی
در این مدل، قیمت بنزین بر اساس نوع مصرف و سطح درآمد خانوار‌ها در سه سطح تعیین می‌شود:
بنزین یارانه‌ای: حدود ۳ تا ۴ هزار تومان برای مصرف روزمره
بنزین نیمه‌یارانه‌ای: حدود ۶ تا ۷ هزار تومان برای مصارف غیراستراتژیک
بنزین آزاد یا وارداتی: حدود ۱۰ هزار تومان برای خودرو‌های لوکس و مصارف غیرضروری
کارشناسان معتقدند این سیاست می‌تواند از یک‌سو عدالت در مصرف سوخت را تقویت کند و از سوی دیگر با ایجاد انگیزه صرفه‌جویی، از قاچاق سوخت جلوگیری کند.
۲. گسترش استفاده از سی‌ان‌جی
دولت در تلاش است با توسعه زیرساخت‌های گاز طبیعی فشرده (CNG) در خودرو‌های عمومی، فشار مالی بر خانوار‌ها را کاهش دهد و وابستگی به بنزین را کم کند. این سیاست به گفته کارشناسان، می‌تواند در کنترل تورم و بهبود کیفیت هوا نیز مؤثر باشد.
۳. طرح «بنزین به نفر»
در این طرح، سهمیه سوخت به‌جای خودرو، به هر فرد اختصاص می‌یابد. هر شهروند ماهانه ۳۰ لیتر بنزین دریافت می‌کند و اگر از آن استفاده نکند، می‌تواند سهمیه خود را به قیمت آزاد بفروشد. هدف از این طرح کاهش نابرابری در بهره‌مندی از یارانه سوخت است تا افراد فاقد خودرو نیز از مزایای آن بهره‌مند شوند.
۴. توسعه خودرو‌های برقی و سوخت‌های جایگزین
در بلندمدت، دولت به دنبال کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و گسترش استفاده از خودرو‌های برقی است. طرح توسعه ایستگاه‌های شارژ و تسهیلات واردات خودرو‌های برقی در دستور کار قرار گرفته تا فشار افزایش قیمت بنزین در آینده تعدیل شود.
برآورد قیمت‌ها؛ از ۱۵۰۰ تا ۵۰۰۰ تومان
به گفته تحلیلگران اقتصادی، با توجه به تورم انباشته حدود ۲۴۰ درصدی در سال‌های گذشته، قیمت واقعی بنزین یارانه‌ای باید به حدود ۵۰۰۰ تومان و نرخ آزاد به حدود ۱۰ هزار تومان برسد.
این برآورد‌ها باعث شده که «بنزین ۵۰۰۰ تومانی» یکی از جدی‌ترین سناریو‌های دولت در تدوین بودجه ۱۴۰۵ باشد، هرچند مقام‌های رسمی همچنان آن را انکار می‌کنند.
محمدمهدی طباطبایی، معاون اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور، اخیراً گفته است: «افزایش قیمت بنزین در سال ۱۴۰۴ اتفاق نمی‌افتد و اگر هم قرار باشد اصلاحی صورت گیرد، در سال آینده و با جلب نظر مردم خواهد بود.»
در حالی که دولت افزایش قیمت را رد می‌کند، تصویری از مصوبه هیئت وزیران در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که بر اساس آن، قرار است فاصله قیمتی میان بنزین و گاز CNG کاهش یابد.
این مصوبه به‌طور ضمنی از اصلاح تدریجی قیمت سوخت سخن می‌گوید؛ همان الگویی که در دولت اصلاحات نیز تجربه شد.
هم‌زمان، رضا سپهوند، عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون انرژی مجلس، نیز تأیید کرده که «بررسی موضوع اصلاح قیمت سوخت در لایحه بودجه ۱۴۰۵ در حال انجام است.» او با تاکید بر اینکه مجلس تصمیمی برای افزایش قیمت بنزین ندارد، گفته بود که این اختیار پیش‌تر به دولت داده شده و اگر هیات وزیران تصویب کند، اصلاح قیمت حامل‌های انرژی از جمله بنزین انجام خواهد شد.
چرا گرانی بنزین خطرناک است؟
افزایش قیمت بنزین، اما تاثیر چشمگیری بر وضعیت اقتصادی کشور و معیشت مردم دارد. به همین خاطر هم هر گمانه‌زنی درباره تغییرات احتمالی سبب نگرانی جامعه می‌شود. کارشناسان اقتصادی معتقدند اجرای این طرح‌ها می‌تواند تورمی بین ۵ تا ۱۰ درصد ایجاد کند، اما در عین حال موجب کاهش قاچاق سوخت، صرفه‌جویی انرژی و جبران بخشی از کسری بودجه دولت شود.
تجربه، اما ثابت کرد که هر بار افزایش قیمت بنزین، یک موج تورمی سهمگین در پی دارد و زندگی مردم چنان تحت تاثیر قرار می‌گیرد که ممکن است، شاهد تبعات اجتماعی و سیاسی آن نیز باشیم. اعتراضات آبان ۹۸ و اتفاقات تلخ بعد از آن، شاهد این مدعا است. همین است که بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان باور دارند، افزایش قیمت بنزین بدون گفت‌و‌گو با مردم و شفافیت لازم می‌تواند سبب افزایش نارضایتی اجتماعی و حتی زمینه ساز بروز آشوب در کشور باشد.
زمان تصمیم؛ همه نگاه‌ها به بودجه ۱۴۰۵
به نظر می‌رسد دولت پزشکیان قصد دارد تصمیم نهایی درباره اصلاح قیمت بنزین را هم‌زمان با ارائه لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ اعلام کند. رسانه‌ها به نقل از منابع آگاه می‌گویند که مسیر افزایش تدریجی قیمت، به جای جهش ناگهانی، محتمل‌تر است؛ مدلی که هم فشار تورمی را کاهش دهد و هم واکنش اجتماعی را کنترل کند.
در مجموع، اصلاح قیمت بنزین دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی اقتصادی است که دولت ناچار است دیر یا زود با آن روبه‌رو شود. پرسش این است که چگونه و با چه هزینه‌ای؟ باید منتظر ماند و دید که دولت چطور از پس این تصمیم سخت برخواهد آمد و چطور شرایط را مدیریت می‌کند که گران شدن بنزین برای مردم، برای حاکمیت هم گران تمام نشود.
