زنگ خطر برای دنیای ورزش: «دوپینگ کرمی» با ۱۰ برابر افزایش اکسیژن خون!
یک ماده دوپینگی جدید با منشأ زیستی که از هموگلوبین کرمهای دریایی استخراج میشود، به چالشی جدی برای آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ (وادا) تبدیل شده است.
به گزارش ایلنا، تازهترین نگرانی نهادهای ضد دوپینگ به مادهای موسوم به M101 بازمیگردد؛ هموگلوبینی استخراجشده از کرم دریایی Arenicola Marina که منشأ آن به آزمایشگاههایی در چین و بلاروس نسبت داده میشود. این ماده که در محافل غیررسمی با نام «لنس A» شناخته میشود، به دلیل اثرات خارقالعادهاش بر استقامت بدنی، وادا را در وضعیت هشدار قرار داده است.
Arenicola Marina، کرمی حدود ۱۵ سانتیمتر با لکههای قرمز و بنفش، توانایی منحصربهفردی دارد: هموگلوبین آن قادر است ۱۵۶ مولکول اکسیژن را حمل کند؛ در حالی که این عدد در هموگلوبین انسان تنها چهار مولکول است. نکته قابلتوجه اینکه این سازوکار در دمای ۳۷ درجه و حتی در شرایط گرمایی یا سرمایی شدید نیز بدون اختلال عمل میکند.
نتایج آزمایش این ماده بر روی حیوانات کوچک، بهویژه جوندگان، شگفتآور و در عین حال نگرانکننده بوده است. خوکچههای آزمایشگاهی، سمورها و برخی پستانداران کوچک دیگر پس از تزریق M101، ظرفیت حمل اکسیژن خونشان تا ۱۰ برابر افزایش یافته است. در این شرایط، پدیده کماکسیژنی عملاً از بین میرود و استقامت بدنی به شکل چشمگیری بالا میرود؛ بهگونهای که این حیوانات از موجوداتی معمولی به نمونههایی شبیه دوندگان ماراتن، کوهنوردان یا ورزشکاران سهگانه تبدیل میشوند.
بر اساس گزارشها، تاکنون عارضه جانبی مشخصی نیز مشاهده نشده است؛ نه افزایش فشار خون، نه تنگی عروق و نه خطر لختهشدن خون. حتی نشانههایی از کاهش استرس اکسیداتیو و تقویت سیستم ایمنی نیز ثبت شده است؛ وضعیتی که این «نمونههای لنس» را در بالاترین سطح آمادگی جسمانی قرار میدهد.
با این حال، مشکل اصلی برای نهادهای نظارتی از همینجا آغاز میشود. این نوع دستکاری خونی، نقض صریح کد وادا محسوب میشود، اما M101 در آزمایشهای متداول دوپینگ قابل شناسایی نیست. این ماده نه هماتوکریت را تغییر میدهد، نه بر رتیکولوسیتها و نه سطح فریتین اثر میگذارد؛ به همین دلیل، هیچ هشداری در پاسپورت بیولوژیک ورزشکار ثبت نمیشود. موضوعی که به گفته منابع نزدیک به پروندهها، شباهت زیادی به مواردی دارد که در سالهای اخیر باعث تعلیق موقت شماری از دوندگان استقامت شده است.
جالب آنکه M101 حدود سه سال پیش در فرانسه با هدفی کاملاً متفاوت توسعه یافت؛ جایگزینی برای انتقال خون و اریتروپوئیتین (EPO) در جراحیها، شرایط جنگی یا حفظ اعضای پیوندی. اما ترکیبی که قرار بود جان انسانها را نجات دهد، اکنون در فهرست سیاه وادا قرار گرفته است. پس از افشای انجام آزمایشهای ورزشی در روسیه، بلاروس و چین، در آخرین کنفرانس این نهاد در بوسان کرهجنوبی، از این ماده بهعنوان «دشمن عمومی شماره یک جدید» یاد شد. گزارشها حاکی از آن است که این ترکیب حتی راه خود را به بازار سیاه و خارج از چارچوب مصرف پزشکی مجاز باز کرده است.
کابوس جدید برای سیستم ضد دوپینگ
ایده اولیه حذف نیاز به ذخیره خون انسانی، اکنون به شکلی نگرانکننده تغییر ماهیت داده است. هدف برخی، ساخت ورزشکارانی قدرتمندتر و مقاومتر از هر آنچه تاکنون دیده شده، است.
شناسایی این روش نیز به معضلی بزرگ تبدیل شده است. پاسپورت بیولوژیک عملاً کارایی ندارد و تشخیص این «EPO کرمی» نیازمند آزمایشهای پرهزینه و بسیار سریع است. منشأ حیوانی این هموگلوبین باید در پلاسما شناسایی شود، آن هم پیش از آنکه ناپدید شود؛ چرا که نیمهعمر آن تنها چند ساعت است.
در همین حال، آزمایشگاه تازهنوسازیشده ضد دوپینگ در رم آماده است تا نمونههای المپیک زمستانی میلان-کورتینا را تنها نیمروز پس از مسابقات دریافت کند. در صورت دستور وادا، جستوجو برای این هموگلوبین غیرانسانی میتواند از همانجا آغاز شود. نمونههای منجمد یا خشکشده نیز تا ۱۰ سال نگهداری خواهند شد؛ شاید فناوری آینده بتواند آنچه امروز از دید پنهان مانده را آشکار کند. یک نکته اما قطعی است: «نمونههای لنس» بیش از حد سریع میدوند و سیستم ضد دوپینگ ناچار است باز هم عقبتر از متخلفان حرکت کند.
