عفو مشکوک، منافع بزرگ؟ | آیا درخواست نتانیاهو مقدمهای برای تحرکات جدی در خاورمیانه است؟
رویداد۲۴| در این روزهای پرآشوب خاورمیانه، یک خبر سیاسی در اسرائیل توجه بسیاری را به خود جلب کرده است: بنیامین نتانیاهو، رسماً از رئیس جمهور برای عفو خود درخواست داده است. در نگاه اول به نظر میرسد که این یک ماجرای داخلی باشد، اما واقعیت این است که میتواند در بستر تحولات منطقه - از جنگ در غزه تا رقابت ایران و اسرائیل - نشانهای از تحوّل در سیاست خارجی و امنیتی اسرائیل باشد. سؤال این است: این «عفو» صرفاً برای پایان دادن به پرونده فساد است، یا در واقع صحنه چیدمانی پیچیده برای گامی بزرگتر؟
واکنش رسانههای جهانی: از هشدار تا تحلیل
رسانههای بینالمللی با نگرانی به این درخواست نگاه کردهاند. رویترز گزارش داده که این نخستین بار است که یک نخستوزیر در حال تصدی چنین درخواست عفوای میدهد؛ درخواستی که با «اعتراف به گناه» هم همراه نیست!
بنابراین، مخالفان در داخل اسرائیل و برخی از تحلیلگران بینالمللی هشدار میدهند که اگر این عفو پذیرفته شود، ممکن است به «ضربهای سهمگین بر اصالت قانونمداری» در اسرائیل بدل شود.
در تحلیل منتشرشده در رسانهای عبریزبان نیز درخواست عفو بهعنوان نمادی از پایان ادعاها درباره احترام به قانون دیده شده است؛ یعنی: «اگر نتانیاهو بخشیده شود، چه کسی میماند که بگوید قانون برای همه یکسان است؟»
خبرگزاریهایی مثل یورونیوز و جورزالم پست نیز متذکر شدهاند که عفو نخستوزیر در میانه محاکمه، میتواند سابقه خطرناکی برای دمکراسی اسرائیل ایجاد کند و اعتماد عمومی را به نهادهای قضایی و سیاسی بهشدت تضعیف نماید.
گمانه اصلی، اما در این میان آن است که درخواست نتانیاهو بیش از آنکه یک برائت شخصی باشد، بر آینده اسرائیل و تحولات امنیتی و استراتژیک آن اثر دارد.
عفو مشکوک است، اما جنگ بعید
احمد زیدآبادی، تحلیلگر ایرانی مسائل خاورمیانه، در واکنش به این اقدام نتانیاهو نوشت: «درخواست عفو بدون اعتراف به جرم … خیلی مشکوک میزند!»
او به نکته مهمی اشاره کرده و مینویسد: نتانیاهو در نامه خود از «چالشهای عظیم و فرصتهای بزرگ برای اسرائیل» سخن گفته، زبانی که به گفته زیدآبادی اغلب به ایران و رقابت منطقهای اشاره دارد.
زیدآبادی، اما با نگاهی محتاطانه میگوید که به رغم این وضعیت، وقوع جنگ بین اسرائیل و ایران تا پایان سال خورشیدی (۱۴۰۴) «چندان محتمل» نیست. با این حال، زیدآبادی هشدار میدهد که «رفتار نتانیاهو» و «اشارات و امارات» باید دقیقاً رصد شوند.
به عبارت دیگر: زیدآبادی نمیپذیرد که این عفو صرفاً یک اقدام قضایی باشد، بلکه احتمال میدهد مقدمهٔ چرخش در سیاست امنیتی و منطقهای اسرائیل باش؛ هرچند که فعلاً جنگ را قریب نمیداند.
چرا این «عفو» میتواند مهم باشد؟
عفو احتمالی نتانیاهو، اما از جهات مختلف حائز اهمیت است. مثلا بر ثبات سیاسی داخلی و فشارهای قضایی اسرئیل تاثیرگذار است. نتانیاهو با اتهامات سنگینی مثل رشوه، خیانت در امانت و فساد رسانهای روبروست، اما با این درخواست میخواهد فشار پرونده را کنار بزند و توجه خود را معطوف به بحرانهای امنیتی و جنگ کند.
عفو احتمالی او پیامی به نهادهای قضایی و نظام سیاسی اسرائیل. اگر عفو پذیرفته شود، این سیگنال داده میشود که حتی مقامات بلندپایه نیز میتوانند تابع قانون نباشند و این ممکن است مشروعیت نهاد قضایی و اعتماد عمومی را تضعیف کند.
از سوی دیگر با توجه به اشاره نتانیاهو به «فرصتهای بزرگ برای اسرائیل» و زبان مبهمی که معمولاً در تضاد با ایران به کار میرود، این اقدام میتواند مقدمهای برای تغییر جهت سیاست خارجی و آمادهسازی برای تحرکات منطقهای باشد.
از پرونده فساد تا بازی بزرگ منطقهای
درخواست عفو نتانیاهو، اگرچه در ظاهر پروندهای حقوقی–سیاسی است، اما بیش از آنکه به نظر میرسد یک بازی استراتژیک سیاسی و شاید امنیتی با ابعاد داخلی و منطقهای است. رسانههای بینالمللی آن را هشداردهنده خواندهاند؛ مخالفان داخلی آن را زیر سؤالبرنده قانونمداری دانستهاند؛ و تحلیلگرانی، چون زیدآبادی بر لزوم توجه دقیق به آن تأکید کردهاند.
اگر رئیسجمهور اسرائیل این عفو را بپذیرد، پیام آن فراتر از نجات یک متهم سیاسی خواهد بود و این میتواند سیگنالی به نهاد قضایی، جامعه، و حتی همسایگان منطقه باشد: «هنگامی که ضرورت امنیتی یا سیاسی پیش بیاید، منافع بالاتر از عدالت هستند».
از سوی دیگر، اگر عفو رد شود یا مشروط گردد، این تصمیم ممکن است به بازی قدرت، اعتراض عمومی و بحران مشروعیت در داخل اسرائیل دامن بزند. برای ما (و منطقه) نقطه مهم این است: دنبال کردن دقیق تحرکات بعدی — از تغییر در کابینه تا بازتعریف سیاست خارجی اسرائیل — ضروری است.
