باشگاه خبرنگاران جوان - برای نخستین بار پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، دولت نیجریه را به دلیل آنچه «چشم‌پوشی از نسل‌کشی مسیحیان» خواند، علناً سرزنش کرد، واشنگتن در روز کریسمس به تهدید خود برای اقدام نظامی جامه عمل پوشاند. نیرو‌های آمریکایی روز ۲۵ دسامبر حملات هوایی علیه دو موضع اصلی ادعایی گروه دولت اسلامی (داعش-ساحل) در ایالت شمال غربی سوکوتو انجام دادند.

بر اساس گزارش چندین منبع آگاه از جزئیات عملیات، این حملات شامل شلیک حداقل ۱۶ مهمات هدایت‌شونده با GPS بود که از ناوشکن نیروی دریایی آمریکا، «یو‌اس‌اس پل ایگناتیوس»، مستقر در خلیج گینه پرتاب شدند. بقایای مهمات مصرف‌نشده‌ای که با اجزای موشک کروز تاماهاک سازگار است، در روستای جابو در ایالت سوکوتو و همچنین تقریباً ۶۰۰ مایل دورتر در شهر اوفا در ایالت کوآرا پیدا شده است.

در هر دو منطقه هیچ تلفات غیرنظامی گزارش نشده، هرچند در اوفا به برخی ساختمان‌ها خسارت وارد شده است. این نخستین حمله هوایی مستقیم آمریکا در خاک نیجریه به شمار می‌رود؛ کشوری نفت‌خیز در غرب آفریقا که واشنگتن اغلب آن را متحد کلیدی در منطقه پرتلاطم ساحل می‌داند. نیجریه همچنین ششمین کشوری است که ترامپ تنها در سال جاری مجوز حملات هوایی به آن را صادر کرده است؛ پس از ایران، عراق، سومالی، سوریه و یمن. این عملیات یک روز پس از آن انجام شد که یک انفجاری تروریستی در مسجدی در شهر مایدوگوری در شمال شرقی نیجریه را ویران کرد و حداقل پنج کشته و ده‌ها زخمی برجای گذاشت.

ترامپ اندکی پس از حمله هوایی در پستی در شبکه‌های اجتماعی نوشت که هدف «اوضاع تروریست‌های داعش» بوده که «در سال‌های اخیر و حتی قرن‌ها، به سطوحی بی‌سابقه، عمدتاً مسیحیان بی‌گناه را هدف قرار داده و به طور وحشیانه‌ای کشته‌اند!» او با تبریک کریسمس برای همه، از جمله «تروریست‌های مرده»، پست خود را به پایان رساند. فرماندهی  بخش آفریقای ایالات متحده (آفریکام) نیز اعلام کرد که «چندین تروریست داعش» در حملات به اردوگاه‌ها در سوکوتو کشته شدند. با این حال، چند روز پس از عملیات همچنان هیچ تأیید رسمی از سوی دولت نیجریه مبنی بر کشته شدن تروریست‌ها منتشر نشده است.

بسیاری از شهروندان نیجریه نیز می‌پرسند: چرا سوکوتو؟ استفن آدواله، استاد تاریخ دانشگاه اوبافمی آوولوو (OAU)، می‌گوید: «این حمله هوایی سؤالات بیشتری ایجاد می‌کند تا اینکه پاسخ دهد.» سوکوتو ایالتی عمدتاً مسلمان‌نشین است و از کمربند میانی جایی که جوامع مسیحی در سال‌های اخیر شاهد بیشترین خشونت‌ها و تنش‌های قومی توسط گروه‌های مسلح، باند‌های جنایتکار بوده‌اند فاصله زیادی دارد. این ایالت همچنین از کانون شورش‌های جهادی در ایالت بورنو در شمال شرق و منطقه حوضه دریاچه چاد، جایی که گروه‌های تروریستی برجسته‌تر یعنی بوکو حرام (JAS) و استان غرب آفریقای دولت اسلامی (ISWAP) پایگاه ساخته‌اند، دور است.

به جز شبکه‌ای از گروه‌های بدنام راهزن که غیرنظامیان را برای باج‌گیری ربودند، سوکوتو همان مقیاس خشونت جهادی را که سایر ایالت‌های منطقه تجربه کرده‌اند را تجربه کرده و چیزی بیشتر نداشته است. دولت نیجریه اعلام کرده که عناصر خارجی داعش از منطقه ساحل به ایالت سوکوتو نفوذ کرده‌اند و با همکاری شاخه‌های محلی، از مکان‌هایی در این ایالت به عنوان نقاط تجمع و آماده‌سازی برای برنامه‌ریزی و اجرای حملات تروریستی بزرگ‌مقیاس در خاک نیجریه استفاده می‌کنند.

اما تنها گروه جهادی شناخته‌شده در این ایالت، گروه کمتر شناخته‌شده لاکوراوا است؛ گروهی سنی و مرموز که اوایل امسال زمانی شناخته شد که دولت نیجریه آن را سازمان تروریستی اعلام کرد. این گروه ابتدا به عنوان یک نیروی خودجوش که از کشور‌های همسایه ساحل توسط جوامع محلی در شمال غرب نیجریه برای حفاظت از آنها در برابر راهزنان دعوت شده بود، شکل گرفت و سپس به جنبشی جهادی تبدیل شد که قوانین سختگیرانه اسلامی را در روستا‌های مرزی ایالت‌های سوکوتو و کبی تبلیغ و اجرا می‌کند. با وجود بیانیه‌های رسمی آمریکا و نیجریه که تأکید دارند حملات هوایی «پایگاه‌های دولت اسلامی» در ایالت سوکوتو را هدف قرار داده، وابستگی بین‌المللی لاکوراوا همچنان نامشخص و حل‌نشده است؛ برخی کارشناسان جهادی آن را وابسته به القاعده می‌دانند و دیگران آن را به داعش مرتبط می‌کنند.

بر اساس مطالعه جدیدی از دو پژوهشگر به نام‌های جیمز بارنت و عمر موسی، با توجه به سیالیت و پراکندگی اتحاد‌های جهادی در ساحل، برخی از اعضای اولیه گروه ممکن است در سال‌های ۲۰۱۷-۲۰۱۸ با JNIM وابسته بوده باشند، اما «شواهد فعلی نشان می‌دهد که اکثر فعالیت‌های به‌اصطلاح لاکوراوا، به ویژه در سوکوتو و شمال کبی، کار شبه‌نظامیان ISSP است.» این موضوع لایه تازه‌ای به جنجالی اضافه کرده که از ماه گذشته سیاست‌های آمریکا در نیجریه را تحت تأثیر قرار داده. زمانی که ترامپ نیجریه را به دلیل «ناتوانی در حفاظت از مسیحیان» «کشور مورد نگرانی خاص» اعلام کرد و تهدید کرد که نیرو‌های آمریکایی را «با سلاح‌های شعله‌ور» به این کشور اعزام خواهد کرد.

اظهارات تند ترامپ باعث تنش دیپلماتیک با دولت نیجریه شد و تنش‌ها را در میان جمعیت ۲۳۰ میلیونی این کشور افزایش داد. از آن زمان، آبوجا و واشنگتن در مذاکرات دیپلماتیک پرشتاب شرکت کرده‌اند که شامل تبادل هیئت‌ها از هر دو کشور و حداقل دو جلسه استماع کنگره در واشنگتن بوده است. حملات آمریکا به مناطقی در نیجریه در روز  کریسمس اولین تأیید عمومی است که نشان می‌دهد دو کشور اکنون با هم همکاری می‌کنند. وزیر اطلاعات نیجریه در بیانیه‌ای در روز جمعه ۲۶ دسامبر اعلام کرد که حمله هوایی «با تصویب صریح رئیس‌جمهور جمهوری فدرال نیجریه» انجام شده است. در این بیانیه افزوده شده که عملیات «با مشارکت کامل نیرو‌های مسلح نیجریه و تحت نظارت وزرای محترم دفاع و همچنین رئیس ستاد دفاع» اجرا شده است. این عملیات همچنین اولین آزمون رابطه‌ای بود که در حال حاضر ناپایدار است. مسائل کلیدی اختلاف همان‌هایی باقی مانده‌اند که همیشه بوده‌اند: چارچوب‌بندی مذهبی درگیری‌های کشور و حساسیت نیجریه نسبت به حاکمیت خود، حتی در حالی که از کمک نظامی خارجی استقبال می‌کند.

چندین گروه معتبر که خشونت را رصد می‌کنند، استدلال می‌کنند که درگیری نیجریه پیچیده است و هیچ شواهدی ندیده‌اند که مسیحیان بیش از مسلمانان کشته شوند. با این حال، توصیف دولت ترامپ از درگیری تغییر نکرده است. این همچنان نقطه دردسری برای رئیس‌جمهور بولا احمد تینوبو است که دو سال پیش با بلیت مسلمان-مسلمان به قدرت رسید و در اداره کشوری با جمعیت عظیم که تقریباً به طور مساوی بین پیروان هر دو دین تقسیم شده، با چالش رو‌به‌رو است.

نارضایتی نهفته به سرعت پس از حملات هوایی بروز کرد. در حالی که ترامپ همچنان آنها را بخشی از مأموریت خود برای حفاظت از مسیحیان نیجریه در برابر اسلام‌گرایان رادیکال توصیف می‌کرد و وعده حملات بیشتر می‌داد، نیجریه لحنی متعادل‌تر اتخاذ کرد و اصرار داشت که این اقدام علیه «خشونت تروریستی به هر شکلی، چه علیه مسیحیان، مسلمانان یا سایر جوامع» است. روز پس از حمله هوایی، یوسف توگار، وزیر خارجه نیجریه، در مصاحبه‌ای وقتی از او پرسیده شد که درباره پست ترامپ در شبکه اجتماعی که حمله نظامی را دفاع از مسیحیان توصیف کرده چه فکر می‌کند، پاسخ داد: «ما بیشتر روی آنچه انجام شده تمرکز داریم.» او افزود که دولت نیجریه قصد ندارد «روی جزئیات دقیق آنچه گفته شده تمرکز کند».

با وجود مناطق خاکستری، همکاری امنیتی در حال ظهور بین ترامپ و تینوبو نشان‌دهنده تمایل هر دو کشور به همکاری برای پایان دادن به بحران امنیتی است که پیامد‌هایی برای کل منطقه دارد. اما آنچه در ۴۸ ساعت گذشته نشان داده شده، این است که چالش‌های زیربنایی وجود دارد که هر دو کشور باید برای موفقیت همکاری روی آنها کار کنند. این موضوع اکنون بیشتر صادق است، زیرا نشانه‌هایی وجود دارد که حملات بیشتری در روز‌های یا هفته‌های آینده احتمالاً رخ خواهد داد.

برانت فیلیپ، تحلیلگر امنیتی که در هفته‌های گذشته الگو‌های پروازی هواپیما‌ها و پهپاد‌های آمریکایی بر فراز آسمان نیجریه را ردیابی کرده، در ایکس گزارش داد که پس از یک روز توقف، آمریکا مأموریت‌های پروازی شناسایی، نظارت و جاسوسی (ISR) را از سر گرفته، این بار بر پایگاه‌های ISWAP در جنگل سامبیسا در ایالت بورنو در شمال شرق نیجریه. استفن آدواله در پایان گفت: «حتی زمانی که با رضایت یا همکاری انجام شود، اقدام نظامی خارجی که با واقعیت‌های محلی همخوانی نداشته باشد، خطر عواقب استراتژیک دارد.» «این می‌تواند حاکمیت دولت را تضعیف کند، سوءظن را در میان جمعیت محلی برانگیزد و این تصور را تقویت کند که بازیگران خارجی جوامعی که در آن مداخله می‌کنند را به طور کامل درک نمی‌کنند.»

منبع: ریسپانسیبل استیتکرافت