یارانه جدید | سیاست‌های حمایتی مرتبط با جمعیت و خانواده در ایران طی سال‌های اخیر به یکی از موضوعات پرچالش اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است. یکی از جدیدترین طرح‌ها، تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی برای پرداخت ماهانه ۲ میلیون تومان به مادران باردار و دارای فرزند تازه‌متولد شده است. این یارانه تحت عنوان کارت امید مادر معرفی می‌شود و هدف آن حمایت از جوانی جمعیت و کاهش فشارهای اقتصادی بر خانواده‌هاست.

اما آیا این طرح در عمل به سرنوشت برنامه‌های گذشته مانند طرح یسنا دچار خواهد شد یا این بار خانواده‌ها می‌توانند به دریافت مستمر یارانه امیدوار باشند؟

جزئیات مصوبه جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی

زمان آغاز پرداخت یارانه مادران

طبق مصوبه، مادرانی که فرزندشان از ابتدای سال ۱۴۰۵ به دنیا بیاید، به مدت دو سال ماهانه ۲ میلیون تومان یارانه دریافت خواهند کرد.

جامعه هدف طرح

• تمام مادران دارای فرزند متولد از ۱۴۰۵

• بدون شرط دهک‌بندی یا محدودیت درآمدی (بر اساس اظهارات اولیه شورا)

• پرداخت از طریق کارت امید مادر

منبع تأمین بودجه

به گفته حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورا، بودجه این طرح در سازمان برنامه و بودجه پیش‌بینی شده است.

تجربه طرح‌های گذشته؛ از یسنا تا کارت امید

طرح یسنا؛ حمایت از مادران باردار و کودکان زیر دو سال

• تحت پوشش: بیش از ۲.۵ میلیون مادر

• مبلغ پرداختی: ۱.۵ میلیون تومان در مرحله اول، مبالغ تکمیلی برای مادران چندقلو

• پوشش کودکان دچار سوءتغذیه: ۱۳۵ هزار نفر در سال گذشته

• مشکلات اصلی: تأخیر در تخصیص اعتبارات، پرداخت‌های ناقص، پوشش محدود به دهک‌های یک تا هفت

شباهت‌ها و تفاوت‌ها

• شباهت: هر دو طرح به دنبال حمایت مالی مستقیم از مادران هستند.

• تفاوت: کارت امید مادر، بر خلاف یسنا، در ظاهر محدودیت دهک‌بندی ندارد و مبلغ پرداختی نیز بیشتر است.

مشکلات احتمالی اجرای یارانه جدید

۱. تأخیر در تخصیص اعتبارات

همان‌طور که زهرا قیومی، مدیرکل دفتر امور حمایتی وزارت رفاه، تأکید کرده است، تخصیص دیرهنگام بودجه (معمولاً در پایان سال) یکی از دلایل اصلی ناکامی طرح یسنا بود. اگر این مشکل تکرار شود، طرح جدید نیز با چالش مواجه خواهد شد.

۲. محدودیت‌های احتمالی در جامعه هدف

اگرچه مصوبه جدید شامل همه مادران است، اما تجربه گذشته نشان داده است که دولت‌ها برای کاهش هزینه‌ها معمولاً دهک‌بندی یا محدودیت‌های اجرایی اعمال می‌کنند.

۳. پرداخت‌های غیرنقدی و محدودیت مصرف

در برخی طرح‌های قبلی، پرداخت‌ها به شکل بسته‌های غذایی شامل ۱۶ قلم کالا انجام شد و مادران امکان برداشت نقدی نداشتند. این مسئله می‌تواند اثربخشی حمایت را کاهش دهد.

۴. ضعف نظارت و ارزیابی

نبود ابزارهای ارزیابی کارایی و اثربخشی باعث می‌شود نتوان میزان تحقق اهداف جمعیتی و رفاهی طرح را به‌طور دقیق سنجید.

اثرات مثبت احتمالی طرح یارانه مادران باردار

تقویت انگیزه فرزندآوری

پرداخت مستمر و نقدی می‌تواند بخشی از هزینه‌های دوران بارداری و دو سال نخست زندگی کودک را جبران کند.

بهبود وضعیت تغذیه و سلامت مادر و کودک

افزایش یارانه تا سقف ۲ میلیون تومان می‌تواند امکان دسترسی به کالاهای ضروری و خدمات درمانی را افزایش دهد.

کاهش فشار اقتصادی بر خانواده‌ها

در شرایط تورمی کنونی، حمایت مستقیم مالی از مادران می‌تواند بار هزینه‌های خانوار را سبک‌تر کند.

مقایسه یارانه مادران در ایران و سایر کشورها

نمونه ترکیه

• پرداخت کمک‌هزینه تولد کودک و بسته‌های حمایتی نقدی و غیرنقدی

• حمایت تا سه سال اول زندگی کودک

نمونه فرانسه

• کمک‌هزینه ماهانه فرزندآوری

• معافیت‌های مالیاتی برای خانواده‌های پرجمعیت

نتیجه مقایسه

ایران با اجرای طرح کارت امید مادر می‌تواند به الگوی کشورهای پیشرفته نزدیک شود، به شرط آنکه تأمین بودجه و اجرای مستمر تضمین گردد.

راهکارهای افزایش اثربخشی یارانه مادران

1. تخصیص به‌موقع و مستمر بودجه از ابتدای سال مالی

2. حذف محدودیت‌های غیرضروری مانند دهک‌بندی سختگیرانه

3. پرداخت نقدی به‌جای بسته‌های غیرنقدی برای انعطاف بیشتر خانواده‌ها

4. نظارت مردمی و شفافیت مالی در تخصیص اعتبارات

5. ایجاد زیرساخت‌های الکترونیکی برای واریز مستقیم و بدون واسطه

نگرانی‌های کارشناسان

کارشناسان هشدار می‌دهند:

• در صورت عدم اجرای کامل طرح، اعتماد عمومی به سیاست‌های جمعیتی آسیب خواهد دید.

• سلامت نسل آینده در معرض خطر قرار می‌گیرد.

• نابرابری و تبعیض میان خانواده‌ها افزایش می‌یابد.

جمع‌بندی

یارانه مادران باردار که قرار است از سال ۱۴۰۵ به ماهانه ۲ میلیون تومان برسد، یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های حمایتی در حوزه خانواده و جمعیت است. اما تجربه اجرای طرح‌هایی مانند یسنا نشان می‌دهد که چالش‌های جدی همچون تأخیر بودجه، محدودیت جامعه هدف و ضعف نظارت می‌تواند این وعده را به شعاری روی کاغذ تبدیل کند.

برای موفقیت طرح کارت امید مادر، دولت باید به‌طور جدی به تخصیص به‌موقع اعتبارات، شفافیت و نظارت اجرایی توجه کند تا این بار خانواده‌ها واقعاً از حمایت‌های وعده‌داده‌شده بهره‌مند شوند.

 

 خبرگزاری فارس – گروه رفاه اجتماعی