سال شگفت‌انگیز سینما در دهه 60

از بازی با فرم و زبان گرفته تا روایت لایه‌لایه‌ای که هیچ‌وقت خودش را کامل لو نمی‌دهد. این فیلم، نمونه‌ای است از اینکه چگونه می‌توان با امکاناتی‌ محدود، جهانی شخصی و متفاوت ساخت؛ جهانی که هنوز هم برای ما بسیاری از فیلم‌سازان الهام‌بخش است. «شبح کژدم» بیش از آنکه یک فیلم جنایی باشد، تعریفی است بر کشف ذهنیت یک فیلم‌ساز؛ مواجهه با شبح‌هایی که از دل واقعیت و خیال بیرون می‌آیند.

این نمایش، فرصتی برای بازخوانی کارنامه کیانوش عیاری از نقطه‌ای است که شاید کمتر درباره‌اش حرف زده‌ایم. نقطه‌ای که در آن هم رگه‌های جسارت آینده‌اش دیده می‌شود و هم صداقت خاص دوران آغاز فیلم‌سازی.» محسن امیریوسفی درباره سال اکران اثر گفت: «این فیلم مربوط به سال ۱۳۶۵ است که یکی از شگفت‌انگیزترین سال‌های سینمای ایران به شمار می‌رود، زیرا تعداد فیلم‌های خوب، ماندگار و درجه‌یکی در آن سال تولید و اکران شدند. یکی از شاخص ترین آنها، «شبح کژدم» بود. ویژگی فیلم غیر از داستان و حدیث نفسی که مربوط به حسرت فیلم‌سازان نسل ماست، جزو نخستین فیلم‌های بعد از انقلاب اسلامی محسوب می‌شود که صداگذاری سر صحنه انجام گرفته است. در دوره‌ای که فیلم‌های ایرانی با دوبله به نمایش درمی‌آمدند و دوران اوج دوبله در سینمای ایران بود، این اثر صداگذاری سر صحنه داشت.»  

کیانوش عیاری در تشریح تلاش‌هایش برای انجام صداگذاری سر صحنه در «شبح کژدم» گفت «این فیلم در سال ۱۳۶۵ ساخته شد و من به مدت ۶ماه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد سینمایی فارابی دوندگی داشتم تا بتوانم آنها را متقاعد کنم که مشکل یکی از شرافت‌های گمشده سینمای ایران به عنوان صداگذاری سر صحنه برطرف و این بتواند انجام شود. مسوولان سینمای ایران در آن دوره معتقد بودند که با صداگذاری سر صحنه، هزینه تولید فیلم به این شکل گران درمی‌آید که از نظر من، سخن بیهوده‌ای بود و اشکالی نداشت اگر هزینه تولید فیلم برای ارتقای کیفیت پلان‌ها اندکی افزایش پیدا کند.

در نهایت بالاخره موفق به شروع تولید بعد از ۶ماه شدم.»این کارگردان درباره نحوه واکنش حسن رضایی بعد از فهمیدن اینکه قرار است صداگذاری سر صحنه انجام شود، گفت: «زمانی که می‌خواستم فیلم را بسازم، او کاندیدای اصلی بازی در آن نقش بود. وقتی به او گفتم قرار است صداگذاری سر صحنه انجام دهم و تقریبا دو روز قبل از شروع تولید بود، به شکل جدی در اتاق من گریه کرد. او گفت من نمی‌توانم این کار را انجام دهم و من شروع به خندیدن کردم. او گفت که اجازه بدهید من در فیلم نباشم.»

محسن امیریوسفی درباره تاثیر «شبح کژدم» بر جابه‌جایی مرزهای ممیزی خاطرنشان کرد: «من صداگذاری سر صحنه را از خلاقیت‌های درخشان این فیلم می‌دانم زیرا یک اتفاق بزرگ بود که شاید، حالا برای ما عادی شده است در صورتی که من در جریان هستم که با این اقدام، به طور عملی، مرزهای ممیزی را تکان دادید. این‌گونه شاید کمتر می‌شد اینکه کسانی خارج از این حوزه در عرصه فیلم‌سازی دخل و تصرفی داشته باشند. این یک اتفاق ماندگار است و ۳۰ سال بعد، با «کاناپه» در سال ۱۳۹۵، همین جسارت، خلاقیت و تفاوت شما به چشم می‌آید.»

در ادامه برنامه سه تجلیل از سه هنرمند به عمل آمد که ابتدا، لوح تقدیر کانون کارگردانان سینمای ایران و لوح سپاس موزه سینمای ایران از سوی فاطمه محمدی مدیرعامل موزه سینمای ایران، مهدی جعفری فیلم‌ساز، وحید موسائیان فیلم‌ساز، حسن آقاکریمی تهیه‌کننده و مدیر تولید آثار اخیر کیانوش عیاری به این فیلم‌ساز برجسته سینمای ایران اهدا شد.

در این مراسم ویدئویی پخش شد که به معرفی کهنسال‌ترین کارگردان سینمای ایران سالار عشقی اشاره داشت و اصغر نعیمی درباره این فیلم‌ساز کهنه‌کار گفت: «این کارگردان کهنه‌کار و قدیمی، نه‌تنها کهن‌سال‌ترین کارگردان در قید حیات سینمای ایران هستند، حتی می‌توان گفت کهن‌سال‌ترین سینماگر در قید حیات سینمای ایران هستند. طوری که من رصد کردم منصور سپهرنیا بازیگر خوب سینمای ایران تا به حال، با ۹۴ سال رکورددار بودند و خدا را شکر که جناب عشقی با ۹۷ سال، سالم و سلامت در جمع ما هستند.»