ترمز فساد در معاینه فنی کشیده می‌شود؟
پلیس تهران با اجرای پایش آنی و سامانه آنلاین، تلاش می‌کند چرخه پارتی‌بازی و تردد خودروهای دودزا را متوقف کند اما همچنان چالش‌هایی وجود دارد که همچون نیرویی بازدارنده رو به روی دارندگان خودرو دودزا ایستاده؛ نیرویی که با سهمی ۸۲ درصدی به آلودگی هوا شدت می‌بخشد.
فرارو- «به شما چه؟!» پاسخ یکی از دارندگان خودرو دودزا بود. این موقعیتی برای بالا گرفتن دعوا میان شهروندی که نگران آلودگی هوا بود و راننده‌ای که به دلایل مختلف از دریافت گواهی معاینه فنی به شکل متفاوت طفره می‌رفت.
به گزارش فرارو، در همین هشت ماه گذشته، حدود ۳۰ هزار خودروی دودزا در تهران جریمه شدند. اما، جریمه اثرگذار نبود. انگار مهره‌ای در مراکز معاینه فنی می‌لنگید و این چرخه را ادامه می‌داد؛ چرخه‌ای که سهم 82 درصدی در آلودگی هوای تهران دارد. بنابراین، رئیس پلیس راهور تهران بزرگ از ابطال آنی معاینه فنی خودروهای فاقد صلاحیت در معابر تهران خبر داد.
اگرچه این قانون از 2 سال پیش وجود داشت اما حالا به شکلی جدی‌تر اجرا خواهد شد. قرار بر این است ماموران در سطح معابر جلوی خودروهای دودزا را بگیرند و آنان را متقاعد کنند که خودروی خود را تعمیر کند. بنابراین آیا ممکن است بخشنامه «پارتی بازی ممنوع» که از سال 1387 به مدیران مراکز معاینه فنی ابلاغ شده بود حالا عملی شود؟
پارتی‌بازی و دود در مراکز معاینه فنی
آیا بخشنامه «پارتی‌بازی ممنوع» که از سال ۱۳۸۷ به مراکز ابلاغ شده بود، حالا عملی می‌شود؟
ماجرا از این قرار است که سال ۱۳۸۷، مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی تهران بخشنامه‌ای صادر کرد و به مدیران مراکز گفت: «موکدا به همکاران اعلام می‌کنم اگر کسی خارج از نوبت وارد سالن معاینه فنی شود، آن روز پایان کار او خواهد بود.» از آن روزها که خبرگزاری‌ها از این بخشنامه با عنوان پارتی‌بازی ممنوع یاد کردند تا امروز حدود ۱۷ سال گذشته. آن زمان تمرکز بیشتر روی رعایت نوبت بود، اما این بحث هم بود که کارشناسان گاهی روی برخی ایرادات خودرو چشم می‌پوشند.
وقتی هنوز مراکز به سامانه آنلاین وصل نشده بودند، این پارتی‌بازی‌ها شدت بیشتری داشت. حالا اما اوضاع کمی فرق کرده. صبح یک روز پاییزی در یکی از مراکز اقماری تهران، صف طولانی خودروها منتظر رسیدن نوبت بودند. دعوای دو راننده بالا گرفت؛ یکی به دیگری گفت: «ماشینت به روغن‌سوزی افتاده، می‌دونی همین ماشین چقدر هوا رو آلوده می‌کنه؟» و دیگری پاسخ داد: «به تو چه؟» همان لحظه، یکی از کارشناسان از میان صف رد شد و با راننده‌ای که ماشینش دود می‌کرد دست داد. معلوم شد از اقوام اوست. کارشناس گفت: «باید ماجرای روغن‌سوزی رو حل کنی. الان دیگه خیلی سخت می‌گیرن.»
چند ماشین جلوتر، راننده‌ای که تیبا مدل ۹۰ داشت، پشت تلفن فریاد می‌زد: «دو ساعت توی صفم، مگه نگفته بودم امروز کار دارم؟ از این به بعد خودتون بیاریدش برای معاینه فنی، من وقت ندارم.» یکی با او ابراز همدردی کرد و او گفت: «قرار بود با دویست تومن قضیه رو حل کنم. آشنا داشتم. اما مادرم اصرار داشت حتما باید بیارم اینجا که ماشین دیگه مشکلی نداشته باشه.» یک سمند مدل ۹۱ هم بود که قبلا دودزا بود اما تعمیر شده بود و دوباره به مرکز مراجعه کرده بود. کارشناس بدون بازنگری مجدد، مهر را زد و او را به خانه فرستاد. اما وقتی سمند از مرکز خارج شد، رد دود سیاه و غلیظش در هوای سرد باقی ماند و نشان می‌داد هنوز مشکل کاملا حل نشده است.
محسن، مردی ۳۰ساله با خودروی ال ۹۰ مدل ۹۱، در این بلبشو به یکی دیگر از دارندگان می‌گفت هربار به مرکز معاینه فنی می‌آید از کاتالیزور استفاده می‌کند تا در طرح ترافیک و سایر موارد بتواند از امتیازات و تخفیف‌ها بهره ببرد. این دقیقا نقطه‌ای بود که دیگر حتی دستگاه مکانیزه‌ای که لوله اگزوز خودرو را بررسی می‌کرد نمی‌توانست از صحت ماجرا باخبر شود.
سامانه آنلاین پایان پارتی‌بازی‌ها
جدای از سامانه آنلاین که ماجرای پارتی‌بازی را تا حدودی کنترل کرده نظارت برخط پلیس هم شرایط را تغییر داده. هر خودروی فاقد معاینه فنی معتبر یا دارای نقص جدی، دیگر نمی‌تواند بدون واکنش از خیابان عبور کند؛ برگه معاینه فنی آن در همان لحظه باطل می‌شود. این یعنی حتی اگر راننده‌ای بتواند با روابط یا پرداخت پول برگه بگیرد، در عمل نمی‌تواند از زیر قانون فرار کند. کارشناسان مراکز معاینه فنی هم مجبور شده‌اند دقت بیشتری داشته باشند و هر نقص جدی را ثبت کنند.
اما گفته می‌شود در یکی از خیابان‌های پر تردد تهران، وقتی مسافری در انتظار یک خودرو برای حمل و نقل بوده مشاجره یکی از رانندگان با پلیس را مشاهده کرده. پلیس به او تذکر داده که هرچه سریعتر خودرو را برای برطرف کردن نقص فنی به یکی از مراکز معاینه فنی ببرد و آن را تعمیر کند، اما راننده به پلیس می‌گوید: «این موتور رو بخوان بیارن پایین الان ده میلیون پول می‌گیرن. ندارم جناب سروان. می‌برم می‌خوابونمش تو پارکینگ. به روی چشم. ولی الان جریمه ننویس!» پلیس برگه معاینه فنی او را باطل کرد، اما خودرو را به پارکینگ منتقل نکرد تا او مشکل را برطرف کند.
چرا زیر بار تعمیر خودرو نمی‌رویم؟
از طرفی واکنش مردم و رانندگان متفاوت است. شهروندانی که نگران آلودگی هوا هستند، می‌گویند: «بالاخره پلیس کاری عملی انجام می‌دهد و کمی خیالمان راحت‌تر می‌شود.» اما برخی رانندگان هنوز مقاومت می‌کنند و می‌گویند: «هزینه تعمیر ماشین بالاست، جریمه یا توقف کوتاه راحت‌تر است.» صدرا، مردی ۴۵ ساله، یکی از آن شهروندانی است که عقیده دارد پرداخت جریمه ۱۰۰ تومانی برای هر روز به صرفه‌تر از گرفتن اسنپ ۳۰۰ تومانی است. بنابراین تا سر ماه که قرار است حقوق بگیرد، با خودرو دودزا در سطح شهر تردد می‌کند. او اشاره دارد در نقاطی تردد می‌کند که سالی به ۱۲ ماه خبری از پلیس راهنمایی و رانندگی یا دوربین نیست.
این واکنش‌ها نشان می‌دهد که مشکل هنوز اقتصادی و فرهنگی است؛ مردم یا توان مالی برای تعمیر خودروهای فرسوده ندارند و یا هنوز ذهنیت دور زدن قانون در برخی نگرش‌ها وجود دارد.
در این میان کارشناسان محیط زیست می‌گویند خودروهای دودزا سهمی بالای ۸۰ درصد در آلودگی هوای تهران دارند. سید کمال الدین میرجعفریان، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار تهران منابع اصلی آلودگی تهران در سال جاری را شامل وسایل نقلیه (۸۲ درصد از آلودگی)، صنایع (مانند پالایشگاه‌ها و کارخانه‌ها) و مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های اطراف دانسته و اشاره دارد گرد و غبار از کانون‌های محلی مانند کویرهای اطراف هم به این وضعیت دامن زده.
بنابراین، اجرای جدی معاینه فنی، تعمیر خودروهای فرسوده و پایش آنی، می‌تواند اثر واقعی بر کاهش آلودگی داشته باشد و نفس شهروندان را کمی راحت‌تر کند. اما به گفته کارشناسان برای رسیدن به نتیجه واقعی، تنها قانون کافی نیست بلکه مشوق‌های اقتصادی، فرهنگ‌سازی و نظارت مستمر نیز ضروری است.
