به گزارش خبرگزاری ایمنا، دور سوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، دیروز در سایه‌ی سکوت مسقط، بر طبل بی‌صدایی کوبید که پژواکش نه از جنس هیاهوی تبلیغاتی، که از آمیختگی صبر و ظن بود؛ در مجلسی که هیئت‌های کارشناسی دو طرف، فارغ از کرنش‌های مرسوم دیپلماسی‌های غربی، به واکاوی حقیقتی مشغول شدند که آمریکا سال‌هاست خود، هم گره آن است و هم مدعی گشودنش.
چنانکه خبرها بازتاب دادند، این دور از مذاکرات، نه دیگر در میدان تعارفات، که در مسیر مباحث فنی و دقیق روان شد؛ جایی که عراقچی و ویتکاف، بی‌آنکه رودررو شوند، در حاشیه‌نشینی صامت، پیام‌ها را با دقت سنجیده رد و بدل کردند؛ و کاروان کارشناسان، ریزبینانه‌تر از همیشه به تشریح نقاط تاریک تحریم‌ها و به اثبات صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران پرداختند.
در این کارزار بی‌صدا، سخنگوی وزارت امور خارجه، تصویری از صحنه ترسیم کرد که هیچ جای تردیدی باقی نمی‌گذاشت: «مذاکرات غیرمستقیم ایران - آمریکا در فضایی جدی ادامه دارد و طرفین مواضع و دیدگاه‌های خود را راجع به هر دو حوزه خاتمه مؤثر تحریم‌ها و اعتمادسازی راجع به ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران و صیانت از حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای از طریق طرف عمانی تبادل می‌کنند.»
سپس، اسماعیل بقایی، خیمه‌ی مذاکرات را چنین شرح داد: «این دور از مذاکرات حدود ساعت ۱۰ صبح شروع و به روال ۲ دور قبلی با تسهیل‌گری میزبان عمانی و با حضور رؤسای هیئت‌های نمایندگی ایران و آمریکا در سالن‌های مجزا انجام شد.»
وی با اشاره به ترکیب وزین هیئت ایرانی افزود: «هیئت فنی - کارشناسی ایران به ریاست معاونان سیاسی و حقوقی - بین‌المللی وزارت امور خارجه با ترکیب کارشناسان مجرب حوزه تحریم، از جمله متخصصان اقتصادی - بانکی و کارشناسان مرتبط با حوزه هسته‌ای و تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در محل مذاکرات حضور داشتند و به وظایف خود عمل کردند.»
در همین حال، مجید تخت‌روانچی و کاظم غریب‌آبادی از سوی ایران، و مایکل آنتون از سوی آمریکا، هر کدام در سنگر خود، واژه‌ها را جای گلوله‌ها به میدان فرستادند؛ بی‌آنکه ماسک دیپلماتیک غربی‌ها بتواند تناقض‌های دیرینه در رفتارشان را بپوشاند.
در پاسخ به فضاسازی‌های رسانه‌ای، که با دستکاری واژه‌ها سعی در کشاندن مباحث موشکی به متن مذاکرات داشتند، بقایی صریح و بی‌پیرایه آب پاکی ریخت: «موضوع توان دفاعی و موشکی کشور در مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا مطرح نبوده و نیست.»
و با لحنی محکم، بر اصول پایدار ایران تأکید ورزید: «جمهوری اسلامی ایران در مواضع اصولی خود راجع به ضرورت خاتمه تحریم‌های ظالمانه و آمادگی برای اعتمادسازی درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران ثابت‌قدم است. به تجربه ثابت شده نیل به تفاهم، مستلزم احترام به حقوق مشروع ایران وفق معاهده منع اشاعه و اطمینان‌بخشی درباره خاتمه مؤثر تحریم‌هاست.»
روایت عراقچی از سومین پرده
عباس عراقچی، با همان صراحت و متانت همیشگی، سیمای این دور از مذاکرات را چنین ترسیم کرد. در ابتدا ضمن ابراز همدردی با آسیب‌دیدگان حادثه بندر شهید رجایی گفت: «در ابتدا باید بگویم ما از دولت عمان و بویژه آقای بدر البوسعیدی، وزیر خارجه این کشور قدردان هستیم که ترتیبات یک مذاکره آرام و بدون حضور خبرنگاران را فراهم کرده بودند.»
و آنگاه، از فضای جدی مذاکرات چنین پرده برداشت: «می‌توانم بگویم مذاکرات این بار خیلی جدی‌تر بود و ما به تدریج وارد بعضی از مباحث جزئی‌تر، فنی‌تر و تکنیکی‌تر شدیم. حضور کارشناسان بسیار مفید بود و ما چندین بار به صورت مکتوب نظرات‌مان را رد و بدل کردیم.»
وی که گویی زبان دیپلماسی را به زبان مردم ترجمه می‌کرد، ادامه داد: «مذاکرات غیرمستقیم است و بحث‌های فنی دقت خود را می‌خواهد و عمدتاً مواضع به صورت مکتوب منتقل شد. دو طرف سوالاتی داشتند که رد و بدل شد. در مجموع می‌توانم بگویم فضای مذاکره جدی و کاری بود و یک مقدار از بحث‌های کلان فاصله گرفتیم.»
عراقچی اما، با واقع‌بینی‌ای که لازمه هر دیپلماسی اصیلی است، هشدار داد: «البته این مساله به معنی حل همه اختلافات نیست. هم در موضوعات کلان و هم در جزئیات اختلافاتی وجود دارد. تا جلسه بعدی قرار است بررسی‌های بیشتری در پایتخت‌ها انجام شود تا ببینیم چطور می‌شود اختلافات را کم کنیم.»
وی همچنین تصریح کرد: «اینکه دو طرف کاملاً با جدیت وارد مذاکرات شده‌اند کاملاً مشهود بود. این جدیت یک فضایی را ایجاد می‌کند که امیدوار به پیشرفت باشیم، البته این امیدواری بشدت محتاطانه است.»
و در توصیفی دقیق از مختصات نبرد دیپلماتیک افزود: «مسائلی هست که باید در موردش تفاهمات کلی به دست بیاید و بعد درباره جزئیات مذاکره شود.»
در پاسخ به پرسش درباره دور آینده مذاکرات نیز گفت: «دور بعدی احتمالاً مجدداً شنبه خواهد بود. جزئیات مکان و مسائلی از این دست را دولت میزبان تنظیم می‌کند و به اطلاع دو طرف می‌رساند.»
وی درباره ترکیب هیئت‌های مذاکره‌کننده تصریح کرد: «سطح هیئت‌های حاضر در مذاکره بعدی در همین سطح فعلی با حضور بنده و آقای ویتکاف و همراهی کارشناسان است اما اینکه چه کارشناسانی حضور داشته باشند، به هر حال با توجه به موضوعاتی که در جلسه مطرح می‌شود، کارشناسان لازم را همراه می‌بریم.»
عراقچی همچنین از توسعه حضور کارشناسان تخصصی‌تر خبر داد: «در این دور کارشناس اقتصادی را برای نخستین‌بار همراه داشتیم که حضورشان هم بسیار مفید بود. جلسه آینده حدس می‌زنم کارشناسان سازمان انرژی اتمی هم باید اضافه شوند. ما به موقعیتی رسیده‌ایم که بحث‌های فنی‌تر هسته‌ای هم داشته باشیم.»
در پایان اما، آنجا که باید تکلیف موضوع مذاکرات روشن می‌شد، عراقچی بی‌هیچ پرده‌ای گفت: «من به صراحت می‌گویم موضوع ما فقط هسته‌ای است. اینکه می‌گویم هسته‌ای یعنی اعتمادسازی در برنامه هسته‌ای ایران در مقابل رفع تحریم‌ها. یعنی هسته‌ای در کنار رفع تحریم‌ها است.» و چارچوب مذاکرات را چنین بست: «ما فقط در همین چارچوب مذاکره می‌کنیم و در ۳ دور مذاکره نیز این مساله از سوی هر دو طرف رعایت شده است.»
سکاندار دستگاه دیپلماسی ایران در کلامی هشدارآمیز، به ذات تناقض‌آمیز بازی طرف مقابل نیز تلویحاً اشاره کرد: «وقتی عرض می‌کنم فضای مذاکرات جدی بود یعنی دو طرف اراده خود را نشان داده‌اند ولی بعضی وقت‌ها اراده به‌تنهایی کافی نیست. ممکن است اختلافات به قدری جدی باشد که نشود به سرانجام رسید.»
دور تازه گفت‌وگوها؛ شنبه آینده
مسقط بار دیگر صحنه گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکاست. وزیر خارجه عمان، بدر البوسعیدی، در پایان سومین دور مذاکرات اعلام کرد که دور بعدی نشست‌ها روز شنبه، سوم مه (۱۳ اردیبهشت) برگزار می‌شود.
او در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «مذاکرات امروز نشانه‌ای از خواست مشترک برای رسیدن به توافقی مبتنی بر احترام متقابل و تعهدات پایدار بود.»
البوسعیدی تأکید کرد که گفت‌وگوها بر اصول اساسی، اهداف و نگرانی‌های فنی متمرکز بوده و در نشست آینده در قالب مذاکرات بلندپایه ادامه می‌یابد.
در شرایطی که فضای مذاکرات جدی‌تر از دوره‌های گذشته توصیف شده، مقامات ایرانی به وضوح نشان داده‌اند که این بار با عینکی محتاطانه‌تر به روند گفت‌وگوها می‌نگرند.
سید عباس عراقچی با اشاره به جدیت حاکم بر مذاکرات تصریح کرد: «ما امیدواریم بتوانیم در مذاکرات پیشرفت کنیم، اما به شدت محتاط هستیم.» او همچنین تأکید کرد که بررسی‌های دقیق‌تر در پایتخت‌ها ادامه خواهد داشت و دور بعدی مذاکرات، شنبه هفته آینده برگزار می‌شود.
تجربه برجام، زخم تازه‌ای که هنوز می‌سوزد
تجربه تلخ برجام و عهدشکنی‌های مکرر آمریکا، روح مذاکره‌کنندگان ایرانی را سخت آزموده است، ایران امروز دیگر آن کشوری نیست که با وعده‌های پوچ و بازی‌های لفظی به راحتی از اصول خود کوتاه بیاید. خسارت‌های جبران‌ناپذیر گذشته، حالا ایران را به نهایت احتیاط کشانده است تا مبادا بار دیگر در دام فریب‌های مکرر غرب گرفتار شود.
آمریکایی‌ها با الفاظ بازی می‌کنند، باید هوشیار باشیم
حسین کنعانی‌مقدم در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: فارغ از اینکه این مذاکرات به نتیجه برسد یا موقت یا دائمی باشد، چهارچوب‌هایی ممکن است در قالب مطالبات آنها قرار بگیرد، اما در جنگ اراده‌ها، این ایران بود که پیروز شد. ترامپ در دوره خود با تهدید، تحقیر و قلدری تلاش داشت اراده خود را تحمیل کند، اما امروز این روش کنار گذاشته شده و اراده ملت ایران و مذاکره‌کنندگان ایرانی در میز مذاکرات مطرح است.
وی افزود: این یک پیروزی زودهنگام برای ایران محسوب می‌شود. ملت ایران با تمام توان و هدایت‌های رهبری پشت تیم مذاکره‌کننده قرار گرفته‌اند و یک وفاق ملی شکل گرفته است. در حالی که در تیم مذاکره‌کننده آمریکایی چندگانگی و تناقض مشاهده می‌شود و سیگنال‌های مختلفی صادر می‌کنند.
این کارشناس مسائل بین المللی تصریح کرد: ترامپ اظهاراتی مطرح می‌کند، از سوی دیگر بلینکن حرف‌های متفاوتی می‌زند. نمایندگان کنگره و سنا هم مواضع مختلفی دارند. جمهوری‌خواهان دچار اختلافات شدید شده‌اند و حتی در بین دموکرات‌ها نیز دیدگاه‌های متنوعی نسبت به مذاکرات با ایران وجود دارد. این چنددستگی کار را سخت می‌کند، اما در عین حال فرصتی ایجاد کرده که با انسجام، پیش برویم.
کنعانی‌مقدم بیان کرد: مسیر درستی باز شده است، اما اینکه بتوانیم طرف مقابل را قانع کنیم کار دشواری خواهد بود. تئوری بازی چیکن گیم که آمریکایی‌ها دنبال می‌کنند، نشان می‌دهد باید آنها را به عقب‌نشینی از مواضع غیر اصولی‌شان وادار کنیم تا به یک بازی برد-برد برسیم. تیم مذاکره‌کننده راه سختی در پیش دارد.
وی عنوان کرد: با توجه به تجربیات گذشته باید در برابر تیم آمریکایی گام به گام حرکت کنیم، راستی‌آزمایی انجام دهیم و نتایج هر گام را در تصمیمات بعدی لحاظ کنیم؛ به‌ویژه در زمینه‌های اقتصادی، غنی‌سازی و تحریم‌ها.
کارشناس مسائل بین المللی خاطرنشان کرد: نکته مهم این است که آمریکایی‌ها در الفاظ بازی می‌کنند. تحریم‌ها (Sanction) در بحث اقتصادی تعریف خاصی دارد. همچنین واژه‌هایی مثل Embargo (تحریم فراگیر) یا Lockout (محاصره اقتصادی) به معنای جلوگیری از فروش نفت یا مبادلات مالی ایران است. حتی در صورت رفع تحریم، ممکن است موانع جدیدی ایجاد کنند و با واژه‌هایی مثل تروریسم اقتصادی کارشکنی کنند.
کنعانی‌مقدم تأکید کرد: تیم مذاکره‌کننده باید این بار در برابر بازی‌های لفظی آمریکایی‌ها هوشیار باشد. در برجام، اصطلاح «Snapback» (بازگشت خودکار تحریم‌ها) تعریف شد که بر اساس آن اگر آمریکا از اقدامات ایران رضایت نداشت، تحریم‌ها باز می‌گشت. این مسأله می‌تواند تهدید بزرگی باشد.
وی افزود: در ماجرای قرارداد الجزایر هم پس از آزادی گروگان‌ها، وعده بازگرداندن دارایی‌های بلوکه شده ایران داده شد. اما به‌خاطر اختلاف در تفسیر واژه‌های "Asset" و "Property"، آمریکا بخش زیادی از دارایی‌های ایران را بازنگرداند. این تجربه نشان می‌دهد که تفسیر واژه‌ها در حقوق بین‌الملل اهمیت زیادی دارد.
کارشناس مسائل بین المللی در پایان گفت: من معتقدم که حتی اگر به توافقی برسیم، باید مراقب باشیم. آمریکایی‌ها ممکن است مفادی درباره غنی‌سازی یا مداخلات داخلی بگنجانند که بعدها برای ما مشکل‌ساز شود. نباید کاری کنیم که بعدها بگوییم سرمان کلاه رفت و به شروطی تن دادیم که به ضررمان بود.
راه سخت اما روشن
تجربه‌های تلخ و پیمان‌شکنی‌های گذشته، اکنون ایران را به سمت مسیری محتاطانه، اما پرامید کشانده است، تیمی که امروز بر میز مذاکره نشسته، خوب می‌داند که آمریکایی‌ها در واژه‌ها مین‌گذاری می‌کنند، در وعده‌ها سم می‌ریزند و در توافق‌ها دام می‌گسترانند.
در چنین میدانی، احتیاطی که عراقچی از آن سخن گفت، نه یک انتخاب، که یک ضرورت تاریخی است. ایران به روشنی آموخته که هر توافقی، بدون راستی‌آزمایی واقعی و بدون تثبیت حقوق خود، چیزی جز بازتولید خسارت‌های گذشته نخواهد بود.
ایران این بار آمده است تا با چشمانی باز، از تکرار تجربه‌ای به نام «برجامِ بی دستاورد» جلوگیری کند؛ و در جنگ بی‌امان اراده‌ها، نشان دهد که سرنوشت این دیپلماسی پرزحمت، دیگر نه در دالان فریب آمریکایی‌ها، بلکه در مسیر هوشیاری و صلابت ملت ایران رقم خواهد خورد.
