به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، حضور «برادران لیلا» در بخش مسابقه اصلی هفتادوپنجمین جشنواره فیلم کن، در سال ۱۴۰۱ هرچند به کسب جایزه منتهی نشد اما دومنیوی حاشیههای را به راه انداخت که فیلم را به محاق توقیف برد و هیچگاه بهصورت رسمی رنگ پرده سینماها را به خود ندید. سعید روستایی به فاصله سه سال از آن حواشی، فیلم تازهاش را در سکوت نسبی خبری به پایان رساند و حالا قرار است باردیگر سینمای ایران را در بخش اصلی جشنواره کن، نمایندگی کند. فارغ از اهمیت این حضور که دستاوردی قابلتوجه برای این فیلمساز جوان است، در این گزارش مروریبر سرنوشت فیلمهای ایرانی حاضر در بخش اصلی کن، در ادوار مختلف داشتهایم.
یک مرور| قصههای «ما» و «کن»
زنده یاد داریوش مهرجویی فیلم «بمانی» را در بخش نوعی نگاه داشت.
به گزارش فیلم نیوز، هرچند مرجع مدون و جامعی از حضور فیلمسازان ایران در رویدادهای بینالمللی در منابع رسمی سینمای ایران وجود ندارد اما این یک واقعیت است که سینمای ایران، از سالهای پیش از انقلاب، تا به امروز، در معرض توجه برگزارکنندگان جشنواره کن بوده و در قریب به نیمی از دورههای برگزاری این رویداد در طول ۷۸ دوره، سینمای ایران نمایندگانی در بخشهای اصلی و فرعی داشته است.
در ساختار جشنواره فیلم کن، بخشهای مختلفی برای رقابت آثار دریافتی در نظر گرفته شده که برخی از آنها از اساس غیررقابتی محسوب میشوند و در میان بخشهای رقابتی که فیلمهای بلند شانس دریافت جایزه در آنها را دارند «بخش مسابقه» و «نوعی نگاه» (با تمرکز بر استعدادها و تجربههای تازه در فیلمسازی) اهمیت ویژهتری دارد.بخشهایی مانند «هفته منتقدان» و «دو هفته کارگردانان» که اتفاقا فیلمسازان شاخصی از سینمای ایران، از بهمن فرمانآرا و داریوش مهرجویی گرفته تا مجید مجیدی و سیدرضا میرکریمی حضور در آن را تجربه کردهاند، در واقع رویدادهایی محسوب میشوند که به موازات جشنواره کن برگزار شده و در قالب آنها صنف کارگردانان فرانسه و منتقدان اقدام به داوری مستقل آثار میکنند.
بخش «نوعی نگاه» جشنواره کن هم همواره توجه ویژهای به تجربههای متفاوت در سینمای ایران داشته؛ از «چریکه تارا» بهرام بیضایی، «در کوچههای عشق» خسرو سینایی و «بمانی» داریوش مهرجویی تا «یک شب» نیکی کریمی و «ناهید» آیدا پناهنده در همین بخش از جشنواره کن روی پرده رفتهاند. فیلمسازانی همچون عباس کیارستمی، محسن مخملباف و جعفر پناهی هم در کنار تجربه حضور در بخش اصلی، در برخی از ادوار جشنواره کن، آثارشان به بخش «نوعی نگاه» راه پیدا کرد.فارغ از نکاتی که به آن اشاره شد و حکایت از حضور نسبتا مستمر سینمای ایران در جشنواره کن طی ۵ دهه اخیر دارد، به بهانه راهیابی فیلم تازه سعید روستایی به بخش اصلی این رویداد، تلاش کردهایم مهمترین حضورهای سینمای ایران در بخش اصلی کن در ادوار مختلف را مرور کنیم.
زیر درختان زیتون |عباس کیارستمی | 1994| نامزد نخل طلا
اولین حضور عباس کیارستمی در جشنواره کن با فیلم «زیر درختان زیتون» رقم خورد.
«زیر درختان زیتون» پس از دو فیلم «خانه دوست کجاست؟» و «زندگی و دیگر هیچ»، سومین قسمت از سهگانه عباس کیارستمی، معروف به سهگانه کوکر، محسوب میشود. فیلمی که در سال ۷۳ مقابل دوربین رفت و با روایتی متفاوت از ماجرای یک خواستگاری در میانه خرابههای زلزله، خیلی زود شهرتی جهانی هم پیدا کرد. این فیلم در سال ۱۹۹۴ توانست اولین نماینده سینمای ایران در سالهای پس از انقلاب، در بخش اصلی جشنواره کن باشد.
موقعیت فیلمساز؛ کیارستمی که پیشتر با «زندگی و دیگر هیچ» حضور در بخش «نوعی نگاه» کن را تجربه کرده بود، در دومین نوبت از راهیابی به این رویداد توانست به بخش اصلی راه پیدا کند. او بهعنوان سینماگری شاخص با نگاهی متفاوت، چهرهای موردتوجه در میان منتقدان به شمار میرفت و در آن سالها، بهپشتوانه ساختههای انسانی و سادهاش، چهرهای بینالملی هم محسوب میشد.
فرجام فیلم در جشنواره؛ فیلم «زیر درختان زیتون» هرچند تا مرحله نامزدی برای دریافت نخل طلای کن هم پیش رفت اما سرانجام بدون جایزه این رویداد را به پایان رساند.
طعم گیلاس |عباس کیارستمی | 1997| برنده نخل طلا
عباس کیارستمی برای فیلم «طعم گیلاس» برنده نخل طلا شد.
فیلم سینمایی «طعم گیلاس» را عباس کیارستمی در سال ۷۶ مقابل دوربین برد. فیلمی که روایت از نسبت مرگ و زندگی دارد و بهواسطه امضای جهانی کارگردانش، خیلی زود در کانون توجه منتقدان داخلی و خارجی قرار گرفت. راهیابی فیلم به بخش اصلی جشنواره کن سال ۱۹۹۷ اتفاقی کاملا محتمل به نظر میرسید.
موقعیت فیلمساز؛ ویدئویی از اکران عمومی همین فیلم «طعم گیلاس» در سینما عصرجدید تهران در فضای مجازی وجود دارد که بهوضوح نشان میدهد، زندهیاد عباس کیارستمی در اوج درخشش در محافل بینالمللی، چهره چندان مقبولی در میان طیف عام سینمادوستان ایرانی نبود. با این حال این کارگردان بهواسطه کارگردانی سهگانه کوکر در میان منتقدان سینمایی چهرهای محبوب و معتبر به شمار میرفت.
فرجام فیلم در جشنواره؛ در سال ۱۹۹۷ سینمای ایران مهمترین جایزه تاریخ سینمای خود تا آن مقطع، یعنی نخل طلای بهترین فیلم جشنواره کن را برای «طعم گیلاس» دریافت کرد. جایزهای که تا به امروز یگانه باقی مانده و هنوز فیلم دیگری از سینمای ایران موفق به شکار آن نشده است.
«قصههای کیش»| ناصر تقوایی، محسن مخملباف، ابوالفضل جلیلی | 1999| نامزد نخل طلا
کشتی یونانی یکی از اپیزودهای فیلم «قصههای کیش» از نمایندههای ایران در جشنواره کن بود.
در واقع میتوان این فیلم را یکی از پروژههای ناتمام در سینمای ایران توصیف کرد؛ فیلمی که قرار بود علاوهبر ناصر تقوایی، محسن مخملباف و ابوالفضل جلیلی، کارگردانان مطرح دیگری همچون داریوش مهرجویی، رخشان بنیاعتماد و بهرام بیضایی هم در ساخت آن سهیم باشند اما فیلم سرانجام در سهاپیزود به تولید رسید و توانست به بخش اصلی جشنواره کن، راهپیدا کند.
موقعیت فیلمساز؛ ایده اولیه تولید «قصههای کیش» رقم زدن اولین همکاری مشترک کارگردانان شاخص سینمای ایران در یک پروژه بود و همین ایده، حکایت از جایگاه ناصر تقوایی، محسن مخملباف و ابوالفضل جلیلی در مقطع ساخت فیلم دارد. البته که این سه فیلمساز در ادامه مسیر فیلمسازی خود سرنوشتهای متفاوتی پیدا کردند اما با این فیلم توانستند حضور در بخش اصلی کن را تجربه کنند.
فرجام فیلم در جشنواره؛ فیلم «قصههای کیش» بهپشتوانه ترکیب کارگردانانش، حضوری پرحاشیه در بخش اصلی جشنواره کن در سال ۱۹۹۹ داشت و هرچند توانست در ترکیب ۵ نامزد نهایی دریافت نخل طلا هم قرار بگیرد اما در آخر دست خالی ماند.
ده |عباس کیارستمی | 2002| بدون جایزه
«ده» یکی دیگر از ساختههای کیارستمی بود که در بخش مسابقه کن حضور پیدا کرد.
فیلم «ده» اولین فیلم عباس کیارستمی در دهه ۸۰ بود که با ساختاری متفاوت و تجربی در سینمای ایران به تولید رسید. ساختار شبه مستند فیلم و تمرکز آن بر فضای محدود یک خودروی مسافرکشی، جایگاه متمایزی به این فیلم در نگاه منتقدان و سینمادوستان بخشیده بود و به همین پشتوانه در سال ۲۰۰۲ فیلم در بخش اصلی کن پذیرفته شد.
موقعیت فیلمساز؛ حالا دیگر عباس کیارستمی تبدیل به محبوبترین سینماگر ایرانی برای جشنواره کن شده بود و تقریبا تمامی آثارش میتوانست سهمی در ویترین این رویداد متصور باشد. او که در سال ۲۰۰۱ با فیلم «ایبیسی آفریقا» در بخش خارج از مسابقه این رویداد حضور داشت، با «ده» باردیگر به بخش اصلی راه پیدا کرد. در همین سال داریوش مهرجویی با فیلم «بمانی» در بخش نوعی نگاه کن حضور داشت.
فرجام فیلم در کن؛ هر چند فیلم «ده» همچنان در فهرست مربوط به برترین فیلمهای محبوب منتقدان قرار دارد و جزو آثار شاخص کیارستمی هم محسوب میشود اما حضور در جشنواره کن، عایدیای در زمینه کسب جایزه برای این فیلم به همراه نداشت.
پنج، ده روی ده |عباس کیارستمی |2004| بدون جایزه
« ده روی ده» دیگر ساخته کیارستمی بود که برای بخش مسابقه جشنواره کن پذیرفته شد.
بعد از موفقیت فیلم «ده» در مواجهه با منتقدان و سینمادوستان، عباس کیارستمی تجربههای متفاوت خود در این فیلم را بسط داد و دو فیلم «پنج» و «ده روی ده» را میتوان ماحصل همین مسیر دانست. دو فیلمی که در اتفاقی نادر، بهصورت همزمان از یک کارگردان ایرانی، به جشنواره فیلم کن راه پیدا کردند.
موقعیت فیلمساز؛ فیلم «ده روی ده» در واقع مستندی درباره سبک فیلمسازی عباس کیارستمی است و «پنج» هم یک فیلم کاملا تجربی بر اساس ۵ پلان ثابت و حدودا ۱۶ دقیقهای است. اینکه جشنواره کن، چنین آثاری تجربیای از یک فیلمساز را در ویترین خود قرار میدهد بهخوبی حکایت از جایگاه معتبر این فیلمساز در نگاه برگزارکنندگان رویداد دارد.
فرجام فیلم در جشنواره؛ در این دوره هر چند هیچیک از دو فیلم کیارستمی موفق به جلب نظر داوران نشدند اما سینمای ایران دو نماینده دیگر در کن داشت. محسن امیریوسفی با «خواب تلخ» و بهروز افخمی با «گاوخونی» در بخش دو هفته کارگردانها، حضور داشتند که امیریوسفی تقدیرنامه هیأت داوری دوربین طلایی و جایزه نگاه جوان این بخش را برای فیلم اولش دریافت کرد.
کپی برابر اصل |عباس کیارستمی |2010| جایزه بهترین بازیگر زن
یکی از حضورهای عباس کیارستمی در جشنواره کن با فیلم «کپی برابر اصل» برمیگردد.
فیلم «کپی برابر اصل» از تجربههای بینالمللی در کارنامه فیلمسازی عباس کیارستمی محسوب میشود. فیلمی که ژولیت بینوش، بازیگر اسکاری سینمای فرانسه، ایفای نقش اصلی آن را برعهده داشت و پس از رونمایی در جشنواره فیلم کن، با واکنشهای متفاوتی از سوی منتقدان داخلی و بینالمللی مواجه شد.
موقعیت فیلمساز؛ فعالیت فیلمسازی عباس کیارستمی در میانه دهه ۸۰ بیشتر جنبه بینالمللی پیدا کرده بود. او بعد از ساخت «ایبیسی آفریقا» به سفارش سازمان ملل، در فیلم سه اپیزودی «بلیتها» در کنار کن لوچ فیلمسازی را تجربه کرده بود و ساختههایش بیش از همیشه در معرض توجه جشنوارههای جهانی قرار داشت. در این میان، کن همچنان جایگاه ویژهای برای ساختههای این فیلمساز در ویترین خود لحاظ کرده بود.
فرجام فیلم در جشنواره؛ «کپی برابر اصل» تهیهکنندهای فرانسوی داشت و حضورش در جشنواره کن هم عایدی فراتر از نامزدی نخل طلا برای سینمای ایران نداشت اما ژولیت بینوش بهخاطر نقشآفرینی در این فیلم جایزه بهترین بازیگر جشنواره کن را در این دوره از آن خود کرد.
مثل یک عاشق |عباس کیارستمی |2012| نامزد نخل طلا
عباس کیارستمی با فیلم «مثل یک عاشق» از سینمای ژاپن در جشنواره کن حاضر شد.
«مثل یک عاشق» بهعنوان محصول مشترک سینمای فرانسه و ژاپن بهسرانجام رسید و تنها حلقه اتصال فیلم به سینمای ایران، حضور عباس کیارستمی در مقام نویسنده و کارگردان بود. البته فیلم از منظر وزارت ارشاد وقت حتی مجوز اکران در داخل کشور را هم به دست نیاورد و اکران عمومی آن هم به کشورهای دیگر موکول شد. سال ۲۰۱۲ کیارستمی با این فیلم در جمع ۲۲ کارگردان حاضر در بخش اصلی جشنواره کن قرار گرفت.
موقعیت فیلمساز؛ بهفاصله دو سال بعد از تحسین «کپی برابر اصل» در ویترین کن، این جشنواره میزبان فیلم بینالمللی دیگری از کارگردان محبوب خود شد. عباس کیارستمی که در این مقطع از فعالیت حرفهای خود تقریبا بهطور کامل از چرخه رسمی تولید و اکران در سینمای ایران منفک شده بود، در قامت یک چهره معتبر بینالمللی، تجربههایش را در جشنوارههای جهانی به محک داوری میگذاشت.
فرجام فیلم در جشنواره؛ از میان ۲۲ فیلم حاضر در بخش مسابقه اصلی جشنواره کن، فیلم «مثل یک عاشق» از شانسهای دریافت نخل طلا محسوب میشد و حتی بهمرحله نامزدی برای آن هم رسید اما سرانجام جایزه به فیلم دیگری تعلق گرفت.
گذشته | اصغر فرهادی |2013| بهترین بازیگر زن
اصغر فرهادی نخستین بار با فیلم «گذشته» در بخش مسابقه جشنواره کن حاضر شد.
در حاشیه برگزاری جشنواره کن سال ۲۰۱۲، اتحادیه اروپا طی مراسمی جایزه شصت هزار یورویی برای کمک به ساخت فیلم بعدی را براساس فیلمنامه، به اصغر فرهادی کارگردان ایرانی و الکساندر مالگی تهیهکننده فیلمش اهدا کرد و ماحصل این سرمایهگذاری ساخت فیلم «گذشته» بود؛ فیلمی که یک سال بعد اولین حضور اصغر فرهادی در بخش اصلی جشنواره کن را رقم زد.
موقعیت فیلمساز؛ دو سال بعد از شکار اسکار بهترین فیلم خارجیزبان برای «جدایی نادر از سیمین» دیگر اصغر فرهادی یک چهره معتبر بینالمللی در سینما بهشمار میرفت و نه فقط بازیگران حرفهای سینمای جهان، بیرغبت به همکاری با او نبودند که طبیعتا جشنوارهها هم رونمایی از آثار او را فرصتی ویژه برای خود میدانستند. جشنواره کن طبیعا به فیلم فرانسوی زبان کارگردان اسکاری سینمای ایران، نمیتوانست بیتفاوت باشد.
فرجام فیلم در جشنواره؛ فیلم «گذشته» برای دریافت نخل طلا، نامزد شد اما در نهایت جایزه بهترین بازیگز زن این رویداد را برای «برنیس بژو» به ارمغان آورد.
فروشنده | اصغر فرهادی |2016| بهترین بازیگر مرد، بهترین فیلمنامه
شهاب حسینی برای فیلم «فروشنده» جایزه بهترین بازیگر جشنواره «کن» را به دست آورد.
فیلم سینمایی «فروشنده» را اصغر فرهادی در سال ۹۴ با بازی شهاب حسینی و ترانه علیدوستی در نقشهای اصلی کلید زد. دو بازیگری که پیشتر تجربه همکاری مشترک با این کارگردان را در فیلم «درباره الی» داشتند. اولین رونمایی این فیلم اما در جشنواره کن ۲۰۱۶ رقم خورد.
موقعیت فیلمساز؛ هر چند فیلم «گذشته» تجربهای تازه در زمینه فیلمسازی برای اصغر فرهادی محسوب میشد اما این فیلم نتوانست علاقهمندان داخلی این کارگردان محبوب را که بعد از شکار اسکار، انتظارشان از او بالاتر رفته بود، راضی کند. «فروشنده» فرصتی برای بازگشت فرهادی به جریان اصلی تولید در سینمای ایران بود و اتفاقا پشتوانهای برای درخشش مجدد او در جشنوارههای جهانی هم شد.
فرجام فیلم در جشنواره؛ فیلم «فروشنده» توانست در این رویداد سینمایی جایزه بهترین فیلمنامه را برای اصغر فرهادی و جایزه بهترین بازیگر را برای شهاب حسینی به ارمغان بیاورد.
سه رخ |جعفر پناهی |2018| بهترین فیلمنامه
جعفر پناهی با فیلم «سه رخ» در بخش مسابقه جشنواره کن حاضر شد.
بازیگر زن اصلی این فیلم جعفر پناهی، بهناز جعفری است که نقش خودش را هم در فیلم بازی میکند. او بازیگر مشهوری است که با دیدن ویدئو یک دختر شهرستانی در جریان فشارها علیه او قرار میگیرد و برای حل مشکل این دختر، سراغ جعفر پناهی میرود.
موقعیت فیلمساز؛ جعفر پناهی از میانه دهه ۸۰ و پس از حواشی مربوط به فیلم «آفساید» آرامآرام از فضای رسمی فیلمسازی در ایران فاصله گرفت و بهطور مشخص در دهه ۹۰ جنسی از فیلمسازی اعتراض و غیررسمی را در دستور کار خود قرار داد. فیلمهای او در این مقطع از فعالیتش، غالبا ساختارهایی شبهمستند داشتند و اصلیترین امیدشان برای دیده شدن، راهیابی به جشنوارههای خارجی بود. فرصتی که کن، در سال ۹۷ به «سه رخ» داد.
فرجام فیلم در جشنواره؛ این فیلم در نهایت جایزه بهترین فیلمنامه کن را بهصورت مشترک با فیلم «لازاروی خوشحال» ساخته آلیس رورواشر کسب کرد.
قهرمان | اصغر فرهادی |2021| جایزه بزرگ هیأت داوران
فرهادی برای فیلم «قهرمان» جایزه بزرگ هیات داوران را از آن خودش کرد.
یکی از فیلمهای پرحاشیه کارنامه اصغر فرهادی همین فیلم «قهرمان» است. فیلمی که بعد از رونمایی، ایده اصلی و فیلمنامهاش مدعی پیدا کرد و حاشیههای را برای این فیلمساز رقم زد. با این همه «قهرمان» با نقشآفرینی تحسینبرانگیز امیر جدیدی، یکی دیگر از فیلمهای شاخص سینمای ایران شد که اولین اکران خود را در جشنواره کن تجربه کرد.
موقعیت فیلمساز؛ این بار جشنواره فیلم کن، در حالی پذیرای تازهترین تجربه کارگردانی اصغر فرهادی شد که این فیلمساز ایرانی دومین اسکار را هم در ویترین افتخاراتش ثبت کرده بود. فیلم قبلی او یعنی «فروشنده» هرچند به نخل طلای کن نرسید اما کمتر از یک سال بعد موفق به دریافت اسکار بهترین فیلم خارجیزبان شد.
فرجام فیلم در جشنواره؛ فیلم «قهرمان» جایزه بزرگ هیئت داوران که پس از نخل طلا، مهمترین جایزه جشنواره کن محسوب میشود، بهصورت مشترک با فیلم «کوپه شماره ۶» از فنلاند دریافت کرد.
برادران لیلا |سعید روستایی |2022| بدون جایزه
«برادران لیلا» حضوری جنجالی در جشنواره کن داشت.
فیلم «برادران لیلا» به کارگردانی سعید روستایی و تهیهکنندگی جواد نوروزبیگی، از فیلمهای مهمی بود که در سال ۱۴۰۰ عطای حضور در جشنواره فجر را به لقایش بخشید و فرم درخواست حضور در جشنواره کن را پر کرد. رونمایی فیلم در این رویداد اما حاشیههایی پررنگتر از متن به همراه داشت.
موقعیت فیلمساز؛ سعید روستایی با فیلم اولش یعنی «ابد و یک روز» تمام جوایز اصلی جشنواره فجر را درو کرد و از رکوردداران شکار سیمرغ در تاریخ این رویداد شد. طبیعی بود که این فیلمساز جوان در ادامه مسیر وسوسه حضور در عرصههای بینالمللی را داشته باشد و این فرصت بعد از چند حضور موفق برای «متری شیش و نیم»، با فیلم «برادران لیلا» بهصورتی بسیار ویژه برای او فراهم آمد.
فرجام فیلم در جشنواره؛ حضور «برادران لیلا» در جشنواره کن، عایدیای برای این فیلم به همراه نداشت و به دلیل کیفیت حضور عوامل روی فرش قرمز این رویداد و مهمتر از آن نداشتن مجوز لازم از سوی وزارت ارشاد، بعدتر شانس اکران عمومی در داخل کشور را از دست داد و توقیف شد.
زن و بچه| سعید روستایی |2025| جایزه؟
سعید روستایی با فیلم «زن و بچه» برای دومین بار حشور در بخش مسابقه جشنواره کن را تجربه میکند.
فیلم سینمایی «زن و بچه» با بازی پریناز ایزدیار و پیمان معادی، سال گذشته مقابل دوربین رفت و برخی انتظار داشتند که برای رونمایی در جشنواره فجر چهل و سوم، آماده شود اما فرآیند تولید آن مطابق برنامهریزی عوامل، با تقویم فجر همخوانی نداشت و حالا فیلم قرار است اولین رونمایی رسمی خود را در جشنواره کن تجربه کند.
موقعیت فیلمساز؛ دقیقا یک دهه از سالی که سعید روستایی با اولین فیلم بلند خود تبدیل به پدیده جشنواره فیلم فجر در سال ۹۴ شد میگذرد. این کارگردان مستعد و جوان حالا چهارمین فیلم بلند خود را کارگردانی کرده و اینبار هم بهجای رونمایی آن در یک رویداد داخلی، حضور در جشنواره کن را اولویت قرار داده است.
فرجام فیلم در جشنواره؛ نفس راهیابی فیلم «زن و بچه» به بخش اصلی جشنواره فیلم کن، اتفاقی مبارک برای سعید روستایی و البته سینمای ایران است. در همین دوره فیلم غیررسمی «یک تصادف ساده» از جعفر پناهی هم در این بخش حضور دارد تا برای اولینبار در تاریخ کن، دو فیلمساز ایرانی رقابت در بخش اصلی این رویداد را تجربه کنند؛ اما فرجام این رقابت چه خواهد شد؟
۲۴۴۵۷