نگاهی به «بخش خاکستری» و بازنگری ارزش‌های انسانی در دوران کرونا
به گزارش سرویس فرهنگی تابناک، «بخش خاکستری» اثری است که در زمینه‌ای بسیار حساس و مهم نگاشته شده است؛ موضوعی که گذر زمان از دوران جنگ و دفاع مقدس تا بحران کرونا، پیوستگی عمیقی در مفهوم قهرمانی و فداکاری ایجاد کرده است. در این کتاب، داستان مریم رحیمی به عنوان نماینده‌ای از نسل معاصر و کسانی که در خط مقدم مبارزه با بیماری و مصائب اجتماعی قرار گرفتند، مطرح می‌شود. نویسنده در گفت‌وگویی با ایبنا تأکید می‌کند که انتخاب روایت زندگی این شهید دفاع سلامت، صرفاً یک حادثه نیست؛ بلکه ادامه‌دهنده سنتی است که از نسل‌های گذشته در خانواده و جامعه جاری بوده و در لحظات بحرانی همچون دوران کرونا به اوج خود رسیده است.
بستر تاریخی کتاب، از دوران جنگ و دفاع مقدس گرفته تا دوران معاصر را در بر می‌گیرد. روایت خانواده مریم، شامل پدر و مادر، همسر و خواهر او، همگی به نوعی بازتاب‌دهنده روحیه ایثار و شجاعت نسل‌های گذشته هستند که در شرایط سخت تاریخ به بروز رسیده‌اند. این امر به خواننده یادآوری می‌کند که قهرمانی تنها در میدان‌های نبرد نظامی رخ نمی‌دهد، بلکه در هر جایی که انسان در مقابل خطر و ناامیدی ایستادگی کند، تجلی می‌یابد.
یکی از ویژگی‌های برجسته «بخش خاکستری» سبک روایت آن است. در کتاب، روایت زندگی مریم رحیمی به گونه‌ای طراحی شده که صدای چندگانه و نظرات متفاوت اعضای خانواده و نزدیکان او به یکدیگر پیوند می‌خورد. هر فصل از کتاب که با عنوان «شهر» معرفی می‌شود، نمایانگر یکی از ابعاد زندگی این شهید و خانواده‌اش است. این ساختار چندوجهی باعث می‌شود تا مخاطب از زوایای مختلف با داستان آشنا شود و درک عمیقی از چالش‌ها و انگیزه‌های پشت پشت هر فداکاری پیدا کند.
نویسنده به عمد تصمیم گرفته است تا روایت همکاران و دوستان مریم را با روایت اصلی از زبان مادر یا دیگر اعضای خانواده ادغام کند تا از گسستگی در ساختار داستان جلوگیری شود. این تصمیم، علاوه بر حفظ انسجام داستان، موجب می‌شود که همزمان حس صمیمیت و درون‌مایگی روایت افزایش یابد. به عبارت دیگر، «بخش خاکستری» نه تنها داستان یک فرد، بلکه یک داستان جمعی است؛ داستانی که در آن هر کس از دیدگاه خاص خود می‌تواند به تعریفی نو از قهرمانی دست یابد.
یکی از مضامین اصلی کتاب، بازنگری در مفهوم قهرمانی است. مریم رحیمی، که در دوران شیوع ویروس کرونا با وجود بارداری و در شرایطی که بسیاری از افراد به فکر حفظ جان خود بودند، جان خود را به خطر انداخت تا به دیگران یاری رساند، نمادی از شجاعت بی‌نظیر انسان در شرایط بحرانی به شمار می‌آید. نویسنده با پرداختن به داستان زندگی مریم، سعی دارد نشان دهد که قهرمانی تنها به اعمال نظامی یا رویدادهای تاریخی محدود نمی‌شود؛ بلکه در لحظاتی رخ می‌دهد که انسان به سوی دیگران باز می‌گردد و در مسیر نجات جان و امید، از هیچگونه فداکاری دریغ نمی‌کند.
یکی از نکات برجسته در گفت‌وگوی نویسنده با ایبنا، تأکید بر بستر خانوادگی و انتقال روحیه ایثار و شجاعت از نسلی به نسل دیگر است. در این کتاب، روایت پدر و مادر مریم نه تنها به معرفی زندگی آن‌ها می‌پردازد، بلکه زمینه‌ای فراهم می‌کند تا خواننده به درک عمیقی از تأثیرات خانوادگی بر شخصیت و رفتار فرد پی ببرد. این ارتباط میان نسل‌های گذشته و حال، نشان‌دهنده آن است که روحیه قهرمانی و ایثارگری به سادگی به‌وجود نمی‌آید بلکه نتیجه‌ی تربیتی، فرهنگی و اجتماعی عمیقی است که در طول زمان شکل گرفته است.
عنوان «بخش خاکستری» به‌خوبی منعکس‌کننده مفهوم دیگری از قهرمانی و نقش‌های اجتماعی در جامعه معاصر است. در جامعه‌ای که همواره بر اساس تقسیم‌بندی‌های رنگی و روشن‌بینانه به قهرمانان و غیرقهرمانان نگاه می‌شود، اصطلاح «خاکستری» بیانگر آن دسته از افراد است که در حاشیه توجه قرار دارند. این افراد، علی‌رغم ارزش‌ها و فداکاری‌هایشان، غالباً از دید عموم نادیده گرفته می‌شوند. در انتخاب این عنوان، نویسنده قصد دارد تا به تناقض‌های موجود در جامعه اشاره کند و نشان دهد که حتی در زمان‌هایی که بحران به اوج خود می‌رسد، قهرمانان واقعی اغلب در سایه و در پشت پرده به فعالیت می‌پردازند.
یکی دیگر از مفاهیم مهمی که در کتاب مورد بررسی قرار می‌گیرد، بازنگری در مفهوم شهید و تحول نگرش نسبت به آن است. نویسنده در گفت‌وگوی خود می‌گوید که قبل از نگارش این کتاب تصور می‌کرد که شهید، فردی است که در یک لحظه بزرگ از خود ایثار کرده و سپس تاریخ از او سخن می‌گوید. اما با نزدیک شدن به داستان مریم، درمی‌یابد که شهید بودن یک فرآیند لحظه به لحظه است؛ فرآیندی که در آن هر تصمیم، هر عمل و هر لحظه از زندگی فرد می‌تواند نشان‌دهنده‌ی روحیه‌ای از ایثار و فداکاری باشد. این دیدگاه نوین، مرزهای سنتی بین فردی و جمعی را در تعریف قهرمانی در هم می‌شکند و ارزش‌های انسانی را در بُعدی جامع‌تر و عمیق‌تر به تصویر می‌کشد.
از منظر سبک نگارش، «بخش خاکستری» نمونه‌ای از مستندنگاری و روایت مصاحبه‌محور است. ساجده تقی‌زاد با بهره‌گیری از روایت‌های شفاهی و گفتگوهای مستقیم با نزدیکان مریم، فضایی احساسی و واقعی خلق می‌کند که خواننده را به درون داستان می‌برد. استفاده از زبان ساده و در عین حال پر از احساس، باعث می‌شود تا مخاطب بتواند با عمق احساسات و تجربیات نقل‌شده ارتباط برقرار کند.
در کنار این، قرار دادن دیدگاه‌های مختلف – از جمله آنچه از طرف همسر، مادر و دیگر اعضای خانواده ارائه شده – نشان از تلاشی برای ارائه یک تصویر چندبعدی و جامع از شخصیت شهید دارد. این سبک روایی نه تنها به درک بهتر داستان کمک می‌کند بلکه موجب می‌شود تا خواننده از زوایای متفاوت به تحلیل و تفکر درباره معنای واقعی فداکاری بپردازد.
از سویی دیگر، انتخاب قالب فصلی (هر فصل به عنوان «شهر») علاوه بر نوآوری در ساختار، به خواننده این امکان را می‌دهد تا به مرور زمان با جنبه‌های مختلف زندگی و شخصیت مریم آشنا شود. این ساختار به نوعی همانند یک سفر در شهرهای مختلف از گذشته تا حال است که در هر شهر، خاطرات، تجربیات و دیدگاه‌های متفاوتی به تصویر کشیده می‌شود.
«بخش خاکستری» علاوه بر یک روایت تاریخی و مستند از دوران بحران کرونا، به نوعی دعوتی است برای بازنگری در ارزش‌های انسانی و اجتماعی. این کتاب به خواننده نشان می‌دهد که قهرمانی در هر زمانی و در هر جامعه‌ای می‌تواند به شکلی متفاوت بروز کند؛ از قهرمانی‌های نظامی گرفته تا قهرمانی‌های حوزه سلامت در دوران بیماری‌های واگیردار. در این بین، توجه به افراد «خاکستری» یا همان کسانی که در سایه تاریخ باقی مانده‌اند، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند.
اثر حاضر علاوه بر ثبت رویدادهای تاریخی، به بازنمایی احساسات و تجربیات انسانی در لحظات بحرانی می‌پردازد. خواننده با مطالعه این کتاب، می‌تواند تأمل کند که چگونه در مواجهه با مشکلات و مصائب، ارزش‌هایی چون همبستگی، دلسوزی و ایثار نقش حیاتی ایفا می‌کنند. این نگاه جامع و چندبعدی، پیامدهای فرهنگی و اجتماعی عمیقی در بین مخاطبان بر جای می‌گذارد.
از طرف دیگر، این اثر می‌تواند به عنوان یک سند تاریخی برای نسل‌های آینده مورد استفاده قرار گیرد؛ سندی که نشان می‌دهد در لحظات تاریک تاریخ، انسان‌ها چگونه با فداکاری و شجاعت توانستند راه نور و امید را هموار کنند. روایت‌های ارائه‌شده در کتاب، نه تنها یادآور لحظات دردناک بحران کرونا هستند، بلکه نقطه‌ای عطف در تحول نگرش جامعه نسبت به مفاهیم شهید و قهرمان نیز به شمار می‌آیند.
آزاده جهان احمدی
پیشنهادی باخبر
تبلیغات
