۳۲ سال پس از توافق اسلو؛ مروری بر کارنامه سیاسی «یاسر عرفات»

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، ماه سپتامبر یکی از پر حادثه‌ترین ماه‌ها، در طول دهه‌های متمادی اشغال فلسطین به شمار می‌آید. یکی از این حوادث که در سپتامبر 1993 رقم خورد، امضای توافقنامۀ اسلو بین سازمان آزادی‌بخش فلسطین و رژیم صهیونیستی است. توافقنامۀ اسلو- که در واشنگتن امضا شد به دلیل آنکه طی یک فرآیند مذاکرات مخفی دو ساله در پایتخت نروژ، اسلو، محقق شد- به توافقنامۀ اسلو مشهور شد. آنچه در اسلو، رقم خورد، حاصل تغییر رویکردی بود که از حدود یک دهه قبل از آن در «یاسر عرفات»، رئیس سازمان آزادی‌بخش فلسطین و برخی مؤسسان ساف به وجود آمد.

نگاهی به تحول فکری و مبارزاتی یاسر عرفات

نگاهی به مبارزات «یاسر عرفات»، 3 دورۀ متفاوت را در مبارزات او در تاریخ فلسطین نشان می‌دهد:

دورۀ نخست، آغاز مبارزۀ مسلحانه مستقل است. اواخر دهۀ 1950 میلادی، پس از جنگ 1956 اعراب و رژیم صهیونیستی، عرفات و همراهانش، به این نتیجه رسیدند، اقدامات و جنگ‌های بازیگران خارجی، به ویژه کشورهای عربی نمی‌تواند به آزادی فلسطین ختم شود و این مهم باید به دست فلسطینی‌ها رقم بخورد. این نتیجه‌گیری موجب به وجود آمدن اولین ساختار مبارزاتی در فلسطین شد. تأسیس جنبش فتح و سازمان آزادی‌بخش فلسطین، مقدمه‌ای برای به وجود آمدن سازمان‌های مبارز فلسطینی شد که طی دو دهۀ بعد، فضای مبارزه مسلحانه‌ای تمام فلسطینی را در داخل و خارج فلسطین به وجود آورد. این مرحله، امید بسیاری برای آزادی فلسطین ایجاد کرد.

دورۀ دوم، دورۀ موفقیت‌های مبارزاتی عرفات است. پس از شکست 4 کشور عربی در جنگ سال 1967، با وجود آنکه یک روح ناامیدی همه‌گیر در کشورهای عربی جاری شد؛ اما پیروزی ساف بر رژیم صهیونیستی در نبرد «الکرامه» اردن، موجب دلگرمی مبارزان مجاهد فلسطینی شد. در زمانی که 4 کشور عربی از ارتش صهیونیستی شکست خورده بودند، ساف و گروه‌های فلسطینی زیرمجموعۀ آن توانستند مانع هجوم رژیم صهیونیستی به اردن از معبر الکرامه شوند.

این امر موجب گسترش روح امید، در میان فلسطینی‌ها و خیل عظیم ملحق شدن جوانان به سازمان آزادی‌بخش فلسطین و گروه‌های مبارز فلسطینی شد. همین امر سبب تقویت ساف در اردن تقویت گردید تا این جنبش تعاملاتش را در ساختار سیاسی و اجتماعی اردن تقویت کند. در عین حال، جایگاه رهبران فلسطینی و در رأس آنها «عرفات» در جهان عرب و فلسطین تقویت شد.

مرحلۀ سوم، افول و فروپاشی ساختار نظامی ساف بود. این مرحله پس از جنگ 1973 آغاز شد. پس از شکست سوریه و مصر در جنگ 1973، گروه‌های فلسطینی توان خود را از دست ندادند اما با تحولی که پس از سپتامبر سیاه در سال 1970 در اردن به وجود آمد، گروه‌های مبارز فلسطینی مجبور به ترک اردن و انتقال به لبنان شدند. لبنان برای گروه‌های فلسطینی فضای مبارزه را حتی آزادتر از اردن به وجود آورد. این فضا، با وجود محدودیتی که برای فلسطینی‌ها ایجاد کرد اما موجب شد عرفات و همراهانش، مبارزات را جدی‌تر از گذشته پیش ببرند. ولی هجوم رژیم صهیونیستی به لبنان در سال 1982 موجب فروپاشی آخرین پایگاه‌های رزمندگان فلسطینی شد.

در پی حملۀ رژیم صهیونیستی به لبنان- که منجر به از دست دادن سلاح گروه‌های مبارز فلسطینی زیر مجموعۀ ساف شد- رهبران فلسطین نیز با شرط عدم ورود به مبارزۀ مسلحانه در کشورهای عربی پخش شدند. همین امر موجب شد، عرفات به فکر آزادی فلسطین از راه مذاکره باشد.

محمود عباس در کتاب خاطرات خود «مسیر اسلو» می گوید، عرفات از همان سال ها به او دستور داد با جریان های چپ صهیونیستی- که معتقد به دستیابی به سازش از طریق مذاکره هستند- ارتباط برقرار کند.

شروع فرآیند مذاکره

«عرفات» در زمانی مسیر مذاکره را در پیش گرفت که در موضع ضعف قرار داشت. صهیونیست‌ها نیز از این فرصت به خوبی بهره بردند و به شدت او را تحقیر کردند. در زمانی که عرفات وارد فضای مذاکراتی شده بود، «بوش» پدر با تصویب طرح سازش «دو دولتی» در کنگرۀ آمریکا، روند سازش را با آغاز کنفرانس «مادرید» در سال 1991 آغاز کرد. صهیونیست‌ها به شدت فلسطینی‌ها را در این کنفرانس، تحقیر کردند و اعلام کردند، در صورتی که یک عضو ساف یا فلسطینی ساکن قدس در کنفرانس «مادرید» حضور یابد، در کنفرانس حاضر نخواهند شد. این در حالی بود که نمایندگان رژیم صهیونیستی همزمان در «اسلو» نروژ مشغول مذاکرات مخفی بودند.

صهیونیست‌ها در 12 دور مذاکره مخفی طی 2 سال با سازمان آزادی‌بخش فلسطین، به نمایندگی «محمود عباس»، چند بار شروط و خواسته های خود را تغییر دادند و سرانجام در سال 1993 توافقی که بین دو طرف امضا شد منجر به آن شد که سازمان آزادی بخش فلسطین، رژیم صهیونیستی را به رسمیت بشناسد، اما رژیم صهیونیستی بدون به رسمیت شناختن ملت فلسطین، ساف را به عنوان نمایندۀ فلسطینی‌ها به رسمیت شناخت.

نکتۀ دومی که در اسلو خودنمایی می‌کند، این است که این مذاکرات به همین توافق کلی ختم شد و مقرر شد، توافق بر سر جزئیات برای اجرای طرح سازش دو دولتی، یعنی تشکیل یک دولت فلسطینی و یک دولت یهودی در فلسطین تاریخی به ادوار بعدی مذاکرات واگذار شد. مذاکراتی که هیچ گاه به نتیجه نرسید و سرانجام در سال 2014 برای همیشه متوقف شد. چرا که رژیم صهیونیستی در این سال اعلام کرد به هیچ وجه به تشکیل کشور مستقل فلسطین، اعتقادی نداشته و حاضر نیست بر سر آن مذاکره کند.

اشتباهات عرفات

در میانه مذاکرات سازش پس از اسلو، «یاسر عرفات» به طرز مشکوکی فوت کرد. سال 2002، یعنی 2 سال پس از آغاز انتفاضۀ «الاقصی»، مقر عرفات در شهر «رام الله» توسط ارتش صهیونیستی محاصره شد و دو سال بعد در سال 2004، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در میان محاصره صهیونیست‌ها فوت کرد.

برخی شواهد نشان از آن دارد که رژیم صهیونیستی با خیانت برخی از اطرافیان «عرفات»، ابوعمار را با مادۀ سمی «رادیوم» مسموم کرده است. اینکه برخی فلسطینی‌ها و حامیان مبارزه با رژیم صهیونیستی گفته اند «عرفات» در سال‌های منتهی به فوتش دوباره به مبارزۀ مسلحانه تمایل پیدا کرده بود، می‌تواند یکی از دلایل فوت مشکوک وی باشد اما در نگاهی کلی‌تر می‌توان گفت عرفات کشتۀ اشتباهات خود شد.

اولین اشتباه عرفات این بود که دچار اشتباه محاسباتی شد و فکر کرد رژیم صهیونیستی حاضر به صلح با فلسطینی‌ها از طریق مذاکره است. اشتباهی که خود او در جریان مذاکرات کمپ دیوید به آن پی برد. زمانی که «بیل کلینتون»، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، دو هفته او را در «کمپ دیوید» محبوس ساخت تا به شرایط صهیونیست‌ها تن دهد. در آن مقطع مقاومت عرفات، مانع از رسیدن صهیونیست‌ها به خواسته‌های یک طرفه‌شان شد اما «عرفات» را به این یقین رساند که رژیم صهیونیستی از میز مذاکره، چیزی به فلسطینی‌ها نخواهد داد.

دومین اشتباه «عرفات»، ورود به فضای مذاکره در موضع ضعف بود. او پس از آوارگی ناشی از حملات رژیم صهیونیستی به لبنان و در شرایطی که خلع سلاح شده بود، و علاوه بر این همرزمانش در ساف نیز در کشورهای عربی پراکنده شده بودند وارد فضای مذاکراتی با رژیم صهیونیستی شد.

سومین اشتباه «عرفات»، عقب‌نشینی از آرمان فلسطین با پذیرش تشکیل کشور فلسطینی در 18 درصد از سرزمین تاریخی تاریخی بود. عرفات حاضر شد در راستای اجرای طرح دو دولتی، دولت فلسطینی را تنها در یک پنجم از جغرافیای فلسطین  برپا کند. این عقب نشینی موجب شد، رژیم صهیونیستی به خواست خود در به رسمیت شناخته شدن توسط رهبران فلسطینی برسد، اما فلسطینی‌ها حتی به حداقلی‌ترین خواسته‌های خود در روند مذاکرات نرسند.

یاسر عرفات سرانجام در میدانی که در اختیار صهیونیست‌ها بود، تلاش کرد به مبارزه بازگردد اما هزینۀ این بازگشت، جان او بود که توسط صهیونیست‌ها ستانده شد.

انتهای پیام/