میاجیما؛ جزیره مقدس در دل دریا
در آب‌های آرام دریای داخلی سِتو (Seto Inland Sea)، جزیره‌ای سر برآورده که قرن‌هاست ژاپنی‌ها آن را نه فقط مکانی طبیعی، بلکه قلمرو خدایان می‌دانند. این جزیرهٔ زیبا و رازآلود با نام رسمی ایتسوکوشیما (Itsukushima) شناخته می‌شود، اما مردم آن را بیشتر با نام شاعرانه‌اش، میاجیما – به‌معنای «جزیرهٔ معبد» – می‌شناسند.
میاجیما یکی از نمادهای جاودانهٔ ژاپن است؛ جایی که در آن، دریا و کوه و جنگل در هارمونی کامل قرار گرفته‌اند. دروازهٔ سرخ‌رنگ شناور معبد ایتسوکوشیما از دور بر سطح آب می‌درخشد و هر مسافری را به درون جهانی از اسطوره، سکوت و معنویت می‌کشاند.
موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های طبیعی
جزیرهٔ میاجیما در استان هیروشیما و در جنوب‌غربی ژاپن قرار دارد. مساحت آن حدود ۳۰ کیلومتر مربع است و بخش عمدهٔ آن را جنگل‌های همیشه‌سبز و کوه میسن (Mount Misen) پوشانده‌اند که ارتفاعش به حدود ۵۳۵ متر می‌رسد.
این جزیره در فاصلهٔ تنها ۲۰ دقیقه با قایق از بندر می‌جاگُچی (Miyajimaguchi) قرار دارد و بخشی از پارک ملی Setonaikai محسوب می‌شود. آب‌های زلال خلیج، تپه‌های مه‌آلود و آهوهای آزاد که در مسیر زائران پرسه می‌زنند، میاجیما را به تصویری زنده از ژاپن سنتی بدل کرده‌اند.
تقدس و ریشه‌های اسطوره‌ای
از قرن‌ها پیش، جزیرهٔ میاجیما به‌عنوان مکان مقدس در آیین شینتو شناخته می‌شد. بر اساس متون کهن، این جزیره مسکن سه الههٔ دریا و باد است:
تاقیریهیمه، تاگوچیهیمه و ایتسوکیشیماهیمه، دختران الههٔ خورشید، آماتراسو.
به‌دلیل تقدس خاک آن، مردم اجازهٔ سکونت دائم، زایمان یا دفن مردگان در جزیره نداشتند تا زمین آلوده نشود. حتی معابد و سازه‌ها نیز طوری طراحی شدند که پایه‌هایشان در آب فرو رود و مستقیماً با زمین تماس نداشته باشند.
از همین باور ریشه گرفت که جزیره «خانهٔ خدایان» است، نه انسان‌ها.
شکل‌گیری تمدن و معبد ایتسوکوشیما
تاریخ مکتوب میاجیما به قرن ششم میلادی بازمی‌گردد، اما شکوفایی آن در قرن دوازدهم، با ساخت معبد ایتسوکوشیما توسط سردار نامدار تایرا نو کیوموری (Taira no Kiyomori)، آغاز شد.
کیوموری، که شیفتهٔ مناظر روحانی جزیره بود، معبد را به گونه‌ای ساخت که در زمان مدّ، گویی بر آب شناور است. از آن پس، جزیره و معبد به نماد شکوه خاندان تایرا و جایگاه اصلی مراسم مذهبی دربار تبدیل شد.
در دوران هی‌آن (Heian) و سپس ادو (Edo)، جزیره مقصد زائران، شاعران و درباریان شد. آنان از کیوتو تا این مکان سفر می‌کردند تا با الهه‌های دریا نیایش کنند و از مناظر مه‌آلود الهام بگیرند.
اوج شهرت فرهنگی در دوران ادو
در قرن هفدهم تا نوزدهم، با گسترش گردشگری مذهبی در دوران شوگون‌سالاری توکوگاوا، میاجیما در کنار کوه فوجی و معبد نارا به یکی از «سه منظرهٔ مشهور ژاپن» (Nihon Sankei) بدل شد.
نقاشان، خوشنویسان و شاعران زیادی از این جزیره الهام گرفتند. ماتسوئو باشو، شاعر بزرگ هایکو، در توصیف زیبایی آن نوشت:
«در میان مه و امواج، معبدی می‌درخشد، نه بر زمین، بلکه بر آب؛ و در سکوت، خدایان می‌گذرند.»
در همین دوران، چاپ‌های چوبی اوکی‌یوئه از هنرمندانی چون هوکوسای و هیروشیگه، تصویر دروازهٔ توری سرخ‌رنگ شناور بر آب را جاودانه کردند.
معماری و فضای روحانی
جزیرهٔ میاجیما ترکیبی از طبیعت دست‌نخورده و معماری سنتی ژاپن است. افزون بر معبد ایتسوکوشیما، بناهای شاخص دیگری نیز در آن قرار دارند:
-
پگودای پنج‌طبقه (Goju-no-tō): ساخته‌شده در سال ۱۴۰۷ میلادی، با تزئینات قرمز و طلایی، نمونه‌ای از ترکیب معماری بودایی و شینتو است.
-
معبد دایشو-این (Daisho-in Temple): از قدیمی‌ترین معابد بودایی جزیره (تأسیس در قرن نهم)، جایی که راهبان بودایی و پیروان ذن برای مراقبه و عبادت به آن می‌آیند.
-
کوه میسن: که خود محل عبادت و غارهای مقدسی است. گفته می‌شود بودای بزرگ کوکای (Kūkai) در قرن نهم در آن مراقبه کرده است.
در مسیر صعود به قلهٔ میسن، صدها مجسمهٔ کوچک بودا در میان درختان کاج و افرا قرار دارد، و از بالای کوه، چشم‌انداز دریای سِتو و جزایر اطراف چون تصویری از نقاشی‌های جوهری ژاپنی دیده می‌شود.
میاجیما در دوران مدرن
در قرن بیستم، با گسترش حمل‌ونقل دریایی، جزیره به مقصدی محبوب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شد. پس از ثبت معبد ایتسوکوشیما در فهرست میراث جهانی یونسکو در سال ۱۹۹۶، میاجیما نیز شهرت جهانی یافت.
در سال‌های اخیر، دولت ژاپن سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ای برای حفظ طبیعت و فرهنگ سنتی جزیره اعمال کرده است. هیچ کارخانه یا ساختمان مرتفعی اجازهٔ ساخت ندارد، و جمعیت ساکن دائمی جزیره بسیار محدود است.
در عوض، زائران و گردشگران در اقامتگاه‌های سنتی ریوکان (Ryokan) اقامت می‌کنند و در جشن‌های محلی چون Kiyomori Festival و Firewalking Ceremony شرکت می‌جویند.
حیات‌وحش و بوم‌شناسی
میاجیما زیستگاه گونه‌های گوناگون گیاهی و جانوری است. در جنگل‌های آن، آهوهای مقدس آزادانه می‌گردند و با انسان‌ها بی‌واهمه‌اند. در باور شینتو، این آهوها پیام‌آوران خدایان‌اند.
در اطراف جزیره نیز، صدف‌های غول‌پیکر و ماهی‌های نادر زندگی می‌کنند و آب‌های زلالش زیستگاه مرجان‌های ظریف دریایی است.
میاجیما در آیینهٔ هنر و ادبیات
جزیرهٔ میاجیما در نقاشی‌های سنتی، ادبیات و حتی سینمای ژاپن جایگاه ویژه‌ای دارد. در چاپ‌های چوبی قرن نوزدهم، دروازهٔ توری در مه صبحگاهی نماد پیوستگی انسان و خدا تصویر شده است.
در دوران معاصر، فیلم‌سازانی چون یاسوجیرو اوزو و هایاو میازاکی از سکوت و معنویت این جزیره در آثار خود الهام گرفته‌اند.
تحلیل و جمع‌بندی
میاجیما نه فقط مکانی زیبا، بلکه تجربه‌ای روحانی است — نقطه‌ای که مرز میان زمین و آسمان، ماده و معنا، دریا و کوه محو می‌شود. این جزیره همچنان یادآور فلسفهٔ ژاپنی هماهنگی با طبیعت است؛ جایی که انسان در برابر جهان نه حاکم، بلکه شریک است.
در این جزیرهٔ آرام، هر موج دریا و هر نسیم جنگل، گویی دعایی خاموش است؛ برای پاکی، فروتنی و صلح درون.
